Με συγκίνησαν οι αντιδράσεις που προκάλεσαν σε πολλούς αναγνώστες τα σημειώματά μου με τις "απορίες". Ελαβα γράμματα, μου τηλεφώνησαν πολλοί. Καλέ μου, ογδοντατριάχρονε σύντροφε, που μου τηλεφώνησες από τη Γερμανία, περιμένω τα χειρόγραφα που είπες ότι θα μου στείλεις. Φίλοι και σύντροφοι μου έστειλαν κείμενά τους, κάποτε πολύ σημαντικά για μένα τον ίδιο, διδακτικά, χρήσιμα. Συμπληρώνουν, διορθώνουν, δίνουν τις δικές τους απαντήσεις στο ένα ή στο άλλο ερώτημα, επισημαίνουν κενά, ερωτήματα που έμειναν αναπάντητα ή δεν τέθηκαν καν. Υπάρχει π. χ. το αιμάσσον θέμα του Στάλιν, του σταλινισμού, της αποσταλινοποίησης. Και άλλα θέματα, σχετικά με εμάς εδώ, με το τι κάναμε, τι κάνουμε, τι θα κάνουμε. Ολα αυτά είναι μια ερεθιστική πρόσκληση για διάλογο, νομίζω.

Κι ύστερα βλέπω πάνω στο τραπέζι του γραφείου μου, αλλά και γύρω μου, και εμπρός και πίσω μου, να συσσωρεύονται βιβλία που μου στέλνουν πάλι σύντροφοι και φίλοι. Και εννοώ κατεξοχήν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, κείμενα απομνημονευμάτων απ' τη συμμετοχή τους στους αγώνες, βιβλία μνήμης που καταγράφεται (τις πιο πολλές φορές) ή δίνεταιμε μια περισσότερο ή λιγότερο λογοτεχνικά επεξεργασμένη μορφή. Και είναι κι αυτά πάλι μια αφορμή και μια πρόσκληση για διάλογο. Και ούτε είναι πρέπον επιτέλους - το ξέρω πολύ καλά - στην τιμή που σου κάνουν οι φίλοι στέλνοντας τέτοιες ομολογίες ψυχής ν' απαντάς με τη σιωπή σου. Εστω και αν η σιωπή αυτή δεν οφείλεται παρά μόνο στην απελπιστική έλλειψη χρόνου που έχεις, αδυνατώντας έτσι ν' ανταποκριθείς σε όλα αυτά.

Οπωσδήποτε λέω ν' αρχίσω έναν άλλο κύκλο με σημειώματα που, κατά κάποιον τρόπο, θα διχοτομείται, καθώς θα είναι, με εναλλασσόμενο τρόπο, κάτι σαν απάντηση και συμπλήρωση στην ομάδα ζητημάτων που τέθηκαν με τις "απορίες", κι άλλοτε κάποιες αναφορές, σύντομες έστω, στα βιβλία ή τ' άλλα συναφή κείμενα. Στην πρώτη περίπτωση μπορούμε να δώσουμε το γενικό τίτλο: "Διάλογος με φίλους". Στη δεύτερη περίπτωση μπορεί να είναι ο τίτλος: "Τα βιβλία". Και πότε πότε θα παρεμβάλλονται ενδεχομένως και σημειώματα για τρέχοντα θέματα, εφόσον θα είναι σημαντικά, αλλά και θα προλαμβάνει την επικαιρότητά τους ο εβδομαδιαίος ρυθμός της δημοσίευσής τους...