Ανέκαθεν ο Ελληνας δημιουργός, πνευματικός άνθρωπος και καλλιτέχνης, έβλεπε τους "νόμιμους" εμπόρους και "πειρατές" να λυμαίνονται τους καρπούς από την εκμετάλλευση του έργου του, υποχρεωμένος ο ίδιος να υπογράφει "λεόντειες" συμβάσεις παραχώρησης των πνευματικών και συγγενικών του δικαιωμάτων. Αποτέλεσμα, οι παντός είδους εκμεταλλευτές του να πλουτίζουν, ενώ ο καλλιτέχνης να "πεθαίνει στην ψάθα" κατά τη λαϊκή ρήση. Οταν, πριν από τρία χρόνια, ψηφίστηκε επιτέλους ο νόμος περί πνευματικής ιδιοκτησίας, ο καλλιτέχνης ανάσανε, ελπίζοντας πως με την εφαρμογή του θα δικαιωνόταν. Δυστυχώς, όμως, ο νόμος ακόμη δεν εφαρμόζεται σε ό,τι αφορά το συγγενικό δικαίωμα των ηθοποιών από τη ραδιοτηλεοπτική εκμετάλλευση του έργου τους.

Το πώς αυξάνουν τα χρόνια καθυστέρησης είσπραξης των συγγενικών δικαιωμάτων των ηθοποιών, με βάση το νόμο που η ίδια η πολιτεία ψήφισε και σήμερα αγνοεί και κλείνει τα μάτια στη μη εφαρμογή του, είναι πια ασύλληπτο. Ενας χρόνος υπομονής. Δεύτερος χρόνος κοροϊδίας από την πλευρά των καναλιών με τις απίστευτες κωλυσιεργίες στις διαπραγματεύσεις. Τρίτος χρόνος αγανάκτησης και προσφυγής των ηθοποιών, πλέον, στα ελληνικά δικαστήρια. Και στο μεταξύ; Στο μεταξύ, τα κανάλια εξακολουθούν να κερδίζουν δισεκατομμύρια από την καθημερινή προβολή καλλιτεχνικών έργων παλαιότερων παραγωγών, αλλά και παλιότερων σίριαλ, που επαναλαμβάνονται κάθε καλοκαίρι εδώ και πέντε χρόνια, ενώ οι ηθοποιοί παραμένουν οι μοναδικοί δικαιούχοι, που το νόμιμο δικαίωμά τους, στην πράξη, αμφισβητείται, αφού δεν εισπράττουν κανενός είδους αμοιβή από την αλόγιστη χρήση του έργου τους.Οι παραγωγοί των παλιών, από την άλλη, οχυρωμένοι πίσω από το ενοίκιο, που εισπράττουν από τα κανάλια, δε δημιουργούν εισπρακτικό φορέα προκειμένου να διαπραγματευτούν την καταβολή συγγενικού δικαιώματος, που κατά το ήμισυ τους αναλογεί. Το συγγενικό δικαίωμα, δηλαδή, που μοιράζονται κατά το ήμισυ με τους ηθοποιούς οι παραγωγοί, θα αποτελέσει μείωση των τεράστιων εσόδων τους, που εισπράττουν ως ενοίκιο. Γιατί, λοιπόν, να δημιουργήσουν εισπρακτικό φορέα και να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις, αφού δε χάνουν, αλλά αντίθετα κερδίζουν τεράστια ποσά. Υπολογίζεται ότι η εταιρία παραγωγής "Καραγιάννης - Καρατζόπουλος",την τελευταία διετία, είχε έσοδα 1,5 δισ.,από τις προβολές ταινιών του στα κανάλια, αλλά το 1,5 δισ. υπερβαίνει και η εταιρία "Φίνος".

Πώς θα εξασφαλιστεί η δίκαιη αμοιβή τους και η πλήρης αποζημίωσή τους, όταν η πολιτεία επιδεικτικά αγνοεί ότι οι νόμοι της δεν εφαρμόζονται ή ασύστολα παραβιάζονται;

Ο νόμος, όπως είναι γνωστό, αναθέτει υποχρεωτικά τη διαπραγμάτευση της αμοιβής των ηθοποιών, που απορρέει από το συγγενικό τους δικαίωμα, σε Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης.Χωρίς κεφάλαια, χωρίς καμιά βοήθεια και μόνο με το υστέρημα των ηθοποιών, δημιουργήθηκε ο "Διόνυσος",ο οποίος αγωνίζεται εδώ και τρία σχεδόν χρόνια. Επί δύο χρόνια ο διαχειριστικός αυτός οργανισμός, αξιοποιώντας τη διαπραγματευτική ικανότητα που ο ίδιος ο νόμος του δίνει, προχώρησε σε "απόπειρες διαπραγμάτευσης", καθώς τα κανάλια τις περιόριζαν σε αραιές συναντήσεις κι αυτές χωρίς ουσιαστική κατάληξη. Ετσι, καθώς οι διαπραγματεύσεις οδηγήθηκαν σε ηθελημένο, από την πλευρά των καναλιών, αδιέξοδο, και επειδή τα χρόνια περνούν σε βάρος των ηθοποιών, ο "Διόνυσος" κατέφυγε στη δικαστική οδό διεκδικώντας τα αυτονόητα και νόμιμα δικαιώματα των ηθοποιών, που εκπροσωπεί.

Μετά από αίτηση ασφαλιστικών μέτρων του "Διόνυσου",εναντίον του τηλεοπτικού σταθμού ΣΤΑΡ,το Πρωτοδικείο Αθηνών,με απόφασή του και σε εφαρμογή του νόμου 2121/93,υποχρέωσε τον τηλεοπτικό σταθμό ΣΤΑΡ να καταβάλει αμοιβή στους ηθοποιούς, για 40 ταινίες που παίχτηκαν από το Δεκέμβρη '95 μέχρι το Μάρτη '96.Η απόφαση όριζε αμοιβή 12 εκατομμύρια δραχμές, 300.000 για την κάθε ταινία.Αμέσως καταβλητέα ορίζονταν τα 7 εκατομμύρια, τα οποία και εισέπραξε πριν λίγο καιρό ο "Διόνυσος".Ετσι, είναι η πρώτη φορά, που μετά από τόσα χρόνια οι ηθοποιοί παίρνουν τα πρώτα τους λεφτά από συγγενικά δικαιώματα για προβολές των παλιών ταινιών του ελληνικού κινηματογράφου. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι δε μένει άλλη λύση παρά μονάχα η δικαστική οδός, την οποία και θα ακολουθήσει ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Δικαιωμάτων Ελλήνων Ηθοποιών. Αίτηση ασφαλιστικών μέτρων έκανε επίσης ο "Διόνυσος" και εναντίον του ΑΝΤΕΝΝΑ,η συζήτηση της οποίας έγινε στις αρχές Ιούνη και αναμένεται η απόφαση. Μετά το δικαστήριο με τον "Αντέννα", έπεται συνέχεια εναντίον του ΜΕΓΚΑ και άλλων καναλιών.

"Οι διαπραγματεύσεις με τα κανάλια έχουν σταματήσει. Δύο χρόνια ήταν αρκετά - επισημαίνει ο γενικός γραμματέας του "Διόνυσου",Ρήγας Αξελός.Φάνηκαν οι προθέσεις τους. Δυστυχώς, έτσι είναι στην Ελλάδα. Από τη στιγμή που η πολιτεία δε σπεύδει να εξασφαλίσει την τήρηση του νόμου και επαφίεται στον "πατριωτισμό" των καναλιών, που δεν υπάρχει, και αφού δε θέλουν να εφαρμόσουν το νόμο, φαίνεται πως η μόνη λύση είναι τα δικαστήρια και έτσι θα προχωρήσουμε".

"Επί δύο χρόνια μας εμπαίζανε - συμπληρώνει ο πρόεδρος του "Διόνυσου",Κώστας Βουτσάς - μας ειρωνεύονταν. Κάναμε υπομονή. Αυτοί έχουν το μαχαίρι αυτοί και το πεπόνι. Οπως γίνεται συνήθως με τους εργαζόμενους, μας κορόιδευαν ή μας αγνοούσαν. Ομως, όταν έφτασε ο κόμπος στο χτένι αποφασίσαμε να καταφύγουμε στο δικαστήριο, σίγουροι ότι θα δικαιωθούμε, όπως και έγινε. Και θα συνεχίσουμε".

Οι δικαστικές διαδικασίες, δυστυχώς, είναι χρονοβόρες και έτσι, αν και ξέρουν τα κανάλια ότι θα υποχρεωθούν να καταβάλουν τα δικαιώματα στους δικαιούχους, δεν προχωρούν σε διαπραγματεύσεις, αλλά περιμένουν την απόφαση του δικαστηρίου για να κερδίζουν χρόνο ως προς την καταβολή που υποχρεούνται.

"Η διαφορά μας με τους πνευματικούς δημιουργούς - τονίζει ο Ρήγας Αξελός - είναι ότι μπορούν να απαγορεύσουν την προβολή του έργου τους, ενώ το δικό μας δικαίωμα είναι μόνο ενοχικό. Δεν μπορούμε να απαγορεύσουμε, μόνο δικαιούμαστε αμοιβής. Οι πνευματικοί δημιουργοί παίρνουν τα χρήματα από τους παραγωγούς, εμείς τα παίρνουμε από τους χρήστες, δηλαδή, τα κανάλια, και από τη στιγμή που δε μας δίνουν την αμοιβή, η μόνη λύση είναι η δικαστική οδός. Εχουμε μέλλον, όπως καταλαβαίνετε. Λεφτά να έχουμε για τους δικηγόρους και υπομονή".

Το θέμα, όμως, είναι πολύ σοβαρό, κυρίως, για μερικούς ηθοποιούς, αφού - όπως τονίζει ο Κώστας Βουτσάς - αναγνωρίζονται μεν ως δικαιούχοι, αλλά η προστασία τους οδεύει προς την αποδυνάμωση των δικαιωμάτων τους εξαιτίας του μικρού διαστήματος προστασίας. Μιλάμε για τους ηθοποιούς σε ώριμη ηλικία και για τους απόμαχους, που βλέπουν τις ταινίες τους να παίζονται χωρίς να εισπράττουν ούτε δραχμή. Με αίσθημα ευθύνης απέναντι στους συναδέλφους μας που εκπροσωπούμε, θα συνεχίσουμε τους δικαστικούς αγώνες διεκδικώντας τα νόμιμα δικαιώματά μας. Δε ζητάμε ελεημοσύνη. Τα δίκαιά μας ζητάμε. Το θέμα είναι και κοινωνικό, δεν είναι μόνο εμπορικό".

Και όλα αυτά, βέβαια, για τις παλιότερες ταινίες. Και όπως λένε οι εκπρόσωποι των ηθοποιών, πρώτα προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματα των ταινιών και στη συνέχεια θα ασχοληθούν και με το θέμα των σίριαλ, γιατί είναι εντελώς διαφορετικό θέμα. Και είναι ένα θέμα εξίσου σοβαρό, καθώς όλη την καλοκαιρινή περίοδο, κάθε χρόνο, επαναλαμβάνονται σίριαλ χωρίς οι σταθμοί να αποδίδουν το ποσοστό δικαιώματος που ο νόμος ορίζει.Σύμφωνα με το νόμο, σε περίπτωση επανάληψης της μετάδοσης ενός έργου, "ο ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός υποχρεούται να καταβάλει πρόσθετη αμοιβή στο δημιουργό, που ορίζεται για την πρώτη επανάληψη σε ποσοστό τουλάχιστον 50% του ποσού που αρχικά συμφωνήθηκε, και για κάθε επόμενη σε ποσοστό 20%",ενώ σύμφωνα με το άρθρο 49.3, "οι εισπραττόμενες αμοιβές κατανέμονται εξ ημισείας μεταξύ ερμηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών και παραγωγών των υλικών φορέων".Και βέβαια, σε καμιά περίπτωση το δικαίωμα αυτό δεν εκχωρείται, όπως συχνά σε συμβόλαια υποχρεώνουν τους ερμηνευτές - εκτελεστές να υπογράφουν. Τα συμβόλαια αυτά που κάποιοι, έχοντας ανάγκη να εργαστούν, υπογράφουν παραχωρώντας το δικαίωμα εύλογης αμοιβής από επανάληψη, είναι ανίσχυρα και οι ηθοποιοί μπορούν να διεκδικήσουν σε κάθε περίπτωση το νόμιμο δικαίωμά τους. Πόσοι, όμως, θα τολμήσουν να σηκώσουν ανάστημα μπροστά στα "λεόντεια" εμπορικά "θηρία"; Μόνο συλλογικά τελικά θα μπορέσουν να αντισταθούν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Κι αυτή η συλλογική δυνατότητα παρέχεται από το νόμο, που "δίνει το δικαίωμα ανάθεσης της είσπραξης και διαχείρισης των δικαιωμάτων των ερμηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών στους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης", που με τη σειρά τους δικαιούνται να "προβούν σε κάθε διοικητική ή δικαστική ή εξώδικη ενέργεια, να υποβάλλουν αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων, να εγείρουν αγωγές" κλπ. Αφού όπως φαίνεται από την εμπειρία των τριών χρόνων, μόνο έτσι θαπροστατευτεί το συγγενικό τους δικαίωμα.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ