Τα Χριστούγεννα του 1992 ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, σε εθιμοτυπική συνάντηση με τους δημοσιογράφους, ανέπτυσσε τις απόψεις του για το Μάαστριχτ, τη φτώχεια - τη... "ρομαντική" εποχή της λιτότητας η λέξη αυτή είχε ακόμα φιλολογικό ενδιαφέρον - και τη Λισαβόνα...

Οπως έλεγε - σχεδόν έκθαμβος - τότε ο Ε. Χριστοδούλου,ο ταξιδιώτης στη Λισαβόνα διέκρινε πολύ εύκολα τον κάτοικο του κέντρου από τον κάτοικο των περιχώρων. Ο τελευταίος - σε αντίθεση με το ραφινάτο ντύσιμο του πρώτου - είναι φτωχικά ντυμένος, φοράει ρούχα δεύτερης διαλογής. Ενώ στη χώρα μας - παραπονιόταν ο κ. διοικητής - ο τρόπος που ντύνονται ο κάτοικος της Αθήνας και ο κάτοικος του τελευταίου ακριτικού χωριού είναι εντελώς ίδιος, τα ίδια ακριβά ρούχα φοράνε και οι δύο.

Σε μια εποχή που η Συνθήκη του Μάαστριχτ, οι πολιτικές που περιείχε και η βίαιη επίθεση κατά των εισοδημάτων των εργαζομένων καλύπτονταν πίσω από ένα νέφος ομίχλης, σε μια εποχή που ορισμένοι καλοπροαίρετοι είχαν αυταπάτες για το περιεχόμενο της απεχθούς και μισητής σήμερα συνθήκης που υπογράφηκε στην ομώνυμη ολλανδική πόλη, οι συνειδητοί εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης - στους οποίους προφανώς συγκαταλέγεται ο κ. Χριστοδούλου - είχαν πλήρη επίγνωση για τις ατραπούς τις οποίες θα έπρεπε να διαβεί η ελληνική κοινωνία. Γνώριζαν από τότε ότι ικανή και αναγκαία συνθήκη για την υλοποίηση της συνθήκης ήταν η εξάπλωση της φτώχειας σε νέα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας, η αύξηση της ανεργίας και η επιδείνωση των διαρθρωτικών προβλημάτων. Σήμερα βέβαια δε χρειάζεται ο κ. Χριστοδούλου να αναπτύσσει τις απόψεις του περί φτώχειας σε θεωρητικό επίπεδο. Μια βόλτα να κάνει κάποιος στα υπόγεια της Ομόνοιας ή της πλατείας Βικτωρίας διαπιστώνει ιδίοις όμμασι τι σημαίνει Συνθήκη του Μάαστριχτ, φτώχεια, εξαθλίωση.

Τα παραπάνω έχουν ιδιαίτερη αξία να τα σημειώνει κανείς σήμερα, Νοέμβρη του 1996, περίοδο που η άρχουσα τάξη επιχειρεί να επιβάλει το δεύτερο και ακόμα σκληρότερο κύκλο της "σύγκλισης" των ονομαστικών δεικτών. Μια πορεία που προϋποθέτει περισσότερο βάρβαρες πολιτικές, γεγονός που σηματοδοτεί ότι τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να αναμένουμε νέα κύματα φτωχών, μεγαλύτερη εξάπλωση της ανέχειας και των φαινομένων σύγχρονης κοινωνικής βαρβαρότητας. Και η νέα αντιλαϊκή επέλαση έχει ημερομηνία έναρξης την αρχή της εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού του 1997. Ενας προϋπολογισμός ο οποίος σηματοδοτεί το "ποιοτικό άλμα" στην εφαρμογή της πολιτικής λιτότητας.

Τα μεγέθη που συνιστούν τον κρατικό προϋπολογισμό του 1997 και τα οποία βρίσκονται στο στάδιο της τελικής διαμόρφωσης από την κυβέρνηση, ο ίδιος ο προϋπολογισμός αν εφαρμοστεί και δεν ανατραπεί στην πράξη συνολικά ή στις βασικές επιλογές του από το εργατικό και κοινωνικό κίνημα, δείχνουν ότι στο τέλος του νέου χρόνου πολλές χιλιάδες ή και δεκάδες χιλιάδες εργαζομένων θα έχουν περάσει στο "βασίλειο" της φτώχειας.

Τα έσοδα του προϋπολογισμού και βεβαίως τα πρόσθετα κονδύλια που σε σχέση με τα φετινά, τα οποία θα είναι περίπου 1 τρισεκατομμύριο δραχμές, θα στηριχτούν και πάλι στους "μη έχοντες και μη κατέχοντες", δεδομένου ότι διατηρείται ουσιαστικά αναλλοίωτη η δομή του φορολογικού συστήματος και ειδικότερα η σχέση των άμεσων και έμμεσων φόρων.

Στον τομέα των άμεσων φόρων,η νέα επίθεση στα λαϊκά εισοδήματα θα γίνει κύρια με τη - γνωστή πια - μέθοδο της μη τιμαριθμοποίησης της φορολογικής κλίμακας.Το υπουργείο Οικονομικών αναμένεται να υφαρπάσει μερικές δεκάδες δισ. δραχμές επιπλέον φόρου από τους εργαζόμενους λόγω της διατήρησης των ίδιων ακριβώς φορολογικών κλιμακίων, για εισοδήματα που λόγω του πληθωρισμού, όπως είναι φυσικό, έχουν χάσει την αξία τους. Παράγοντες πάντως του υπουργείου αρνούνται να δώσουν επίσημα στοιχεία για το ύψος της κλοπής φοβούμενοι την κατακραυγή από την εφαρμογή ενός εξόφθαλμα άδικου μέτρου.

Σε ό,τι αφορά τις φορολογικές απαλλαγές οι κυβερνώντες στοχεύουν να αποτελούν ακόμα ένα μέσο για την επιβολή νέων φορολογικών βαρών στις λαϊκές μάζες. Σύμφωνα πάντως με πληροφορίες από αρμόδιους παράγοντες, το θέμα της λεγόμενης κατάργησης των φοροαπαλλαγών έχει κάπως περιπλακεί κυρίως από το γεγονός ότι οι αρχικές προτάσεις έθιγαν και μεγάλα εισοδήματα, τα οποία αντέδρασαν. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι καταργούνται όλες οι απαλλαγές των δημοσίων υπαλλήλων, στρατιωτικών και πολιτικών, τα δίδακτρα από ιδιαίτερα μαθήματα, φροντιστήρια, τα δικηγορικά έξοδα, ενώ αναθεωρήθηκαν οι θέσεις για τα ιατρικά έξοδα και τα ιδιωτικά ασφάλιστρα. Αντιδράσεις υπήρξαν και από τους βουλευτές οι οποίοι φέρονται απρόθυμοι να αποδεχτούν την κατάργηση των φορολογικών απαλλαγών που τους αφορούν.

Σύμφωνα με πληροφορίες στο θέμα των ιατρικών εξόδων κατέληξαν στο καθ' όλα περίεργο σχήμα: Για εισόδημα μέχρι 5 εκατ. δραχμές να εκπίπτουν ισόποσες ιατρικές δαπάνες, για εισόδημα μέχρι 6 εκατ. δραχμών δικαίωμα έκπτωσης ιατρικές δαπάνες μέχρι 5,5 εκατ. δρχ. και για εισόδημα μέχρι 10 εκατ. δραχμές έκπτωση ιατρικών δαπανών 7,5 εκατ. δρχ.! Για τις δαπάνες ιδιωτικής ασφάλισης η μόνη αλλαγή που αποφασίστηκε είναι ο συντελεστής του εκπιπτόμενου φόρου να είναι μέχρι 15%.

Αλλη πηγή αφαίμαξης θα είναι τα λεγόμενα "αντικειμενικά κριτήρια" αν και προωθούνται δευτερεύουσες αλλαγές "ομαλοποίησής" τους, μιας και η εφαρμογή τους με βάση τις παραμέτρους του 1996 θα οδηγούσε σε αυξήσεις φόρου που σε ορισμένες περιπτώσεις θα ξεπεράσουν το 200%.

Αν και γύρω από το θέμα της φορολόγησης των τόκων των κρατικών τίτλων, της ακίνητης περιουσίας, των λεγόμενων χρηματοοικονομικών παραγώγων η κυβέρνηση σκόπιμα διατηρεί μια νεφελώδη κατάσταση σύγχυσης και αβεβαιότητας, δύο πράγματα θα μπορούσαμε να επισημάνουμε. Η καθιέρωση φορολογίας για τις παραπάνω κατηγορίες αποτελεί ένα υπερώριμο αστικό εκσυγχρονισμό του φορολογικού συστήματος, ο οποίος έχει γίνει εδώ και αρκετά χρόνια στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα εκσυγχρονισμό που ακόμα και η κυβέρνηση Σημίτη θα μπορούσε να τον κάνει, παρά την πλήρη υποταγή που επιδεικνύει με κάθε ευκαιρία προς το μεγάλο κεφάλαιο. Βέβαια, σ' αυτή τη φάση το δημοσιονομικό όφελος από τα νέα αυτά μέτρα θα είναι, σύμφωνα με εκτιμήσεις αρμοδίων, επικουρικό. Πάντως είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα φορολογηθούν οι κρατικοί τίτλοι με συντελεστή 7,5% ή 10%, αλλά η απόδοση για το 1997 θα είναι της τάξης των 40 - 50 δισ. δραχμών. Και αυτό γιατί φόρος θα εισπραχθεί μόνο από τα έντοκα γραμμάτια ενώ ο φόρος στα ομόλογα αφορά επόμενα έτη.

Σύγχυση επικρατεί για το καθεστώς φορολόγησης των παραγώγων χρηματοοικονομικών προϊόντων,τα οποία είναι καθαρά κερδοσκοπικές πράξεις. Τα προϊόντα αυτά στηρίζονται σε προβλέψεις για την εξέλιξη των επιτοκίων, των συναλλαγματικών ισοτιμιών ή συνδυασμού επιτοκίου και ισοτιμίας και παρουσιάζουν ραγδαία εξέλιξη. Τα συμβόλαια που έχουν υπογραφεί ανέρχονται στο αστρονομικό ποσό των 7,5 τρισ. δραχμών, ενώ το σοβαρότερο πρόβλημα είναι το καθεστώς ανομίας (εικονικές λογιστικές πράξεις) και η παντελής απουσία ελέγχου από την Τράπεζα της Ελλάδας.

Η μεγαλύτερη σύγχυση πάντως υπάρχει στο θέμα της φορολόγησης της μεγάλης ακίνητης περιουσίας, καθώς παράγοντες του οικονομικού επιτελείου αναφέρουν γενικώς και αορίστως ότι "έχει ριχθεί μια ιδέα η οποία εξετάζεται". Αλλοι όμως κάνουν λόγο για άκαιρη εξαγγελία ενώ ορισμένοι, όπως ο Γ. Παπαντωνίου, έχουν εντοπίσει αδυναμία εφαρμογής του μέτρου λόγω έλλειψης υποδομής... Αντιδρούν, δηλαδή, όπως αντιδρά ο κάθε συνεπής αστός όταν θίγονται απαγορευμένα θέματα ατομικής ιδιοκτησίας.

Οι πλέον απεχθείς έμμεσοι φόροι θα αποτελέσουν και το 1997 το βασικό κορμό των φορολογικών εσόδων, μιας και συμβάλλουν με το 65 - 70% στο τελικό σύνολο. Ο ΦΠΑ σήμερα αποτελεί το 1/3 της συνολικής φορολογίας αν και η συντελούμενη φοροδιαφυγή από την πλευρά των επιχειρηματιών είναι τεράστια. Δεύτεροι σε σημασία φόροι μετά το ΦΠΑ είναι οι Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης σε πετρελαιοειδή, ποτά, τσιγάρα. Για κάθε λίτρο κατανάλωσης βενζίνης με μόλυβδο ο καταναλωτής πληρώνει σήμερα φόρο 127 δραχμές, για αμόλυβδη 111 δραχμές και για κάθε λίτρο πετρελαίου κίνησης 77 δραχμές φόρο. Το 1995 το υπουργείο Οικονομικών αύξησε το φόρο για κάθε λίτρο καθαρής αλκοόλης (οινόπνευμα) κατά 40%, από 550 ECU το λίτρο σε 770 ECU. Νέα αύξηση των ειδικών φόρων εξετάζεται με σκεπτικισμό λόγω των συνεπειών που θα υπάρξουν στον πληθωρισμό.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ

Τα μεγέθη που συνιστούν τον κρατικό προϋπολογισμό του 1997 και τα οποία βρίσκονται στο στάδιο της τελικής διαμόρφωσης από την κυβέρνηση, ο ίδιος ο προϋπολογισμός αν εφαρμοστεί και δεν ανατραπεί στην πράξη συνολικά ή στις βασικές επιλογές του από το εργατικό και κοινωνικό κίνημα, δείχνει ότι στο τέλος του νέου χρόνου πολλές χιλιάδες ή και δεκάδες χιλιάδες εργαζομένων θα έχουν περάσει στο "βασίλειο" της φτώχειας