Το θέατρο "Λαμπέτη" επανέφερε στη σκηνική επικαιρότητα έναν ξεχασμένο, αλλά σπουδαίο Αμερικανό συγγραφέα. Τον Κλίφορντ Οντετς."Δημιουργό σοσιαλιστικής προπαγάνδας", όπως και τη μεγάλη, ομότεχνη συμπατριώτισσάτουΛίλιαν Χέλμαν, χαρακτήριζαν ορισμένοι συγκαιρινοί του τον θεατρικό συγγραφέα και σεναριογράφο Κλίφορντ Οντετς (1906 - 1964) . Με αυτό το χαρακτηρισμό προσπαθούσαν, ορισμένοι "ιθύνοντες" του αμερικανικού θεάτρου, να μειώσουν τη δραματουργική αξία των έργων του Οντετς. (Το ίδιο κάνουν κάποιοι σήμερα, για να μειώσουν τη δραματουργία του Αρθουρ Μίλερ). Δεν ήταν εύκολο να δεχθούν ότι ο ταλαντούχος Οντετς (ηθοποιός αρχικά), μπλέχτηκε με το "Γκρουπ Θίατερ", έναν αριστερό θίασο (εκτός Μπροντγουέι) και έγραψε το 1935 το "Περιμένοντας το Λέφτι", έργο για την απεργία των εργαζομένων στα ταξί και τα συνδικαλιστικά δικαιώματα της εργατικής τάξης. Οτι τα έργα του - ιδιαίτερα στις δεκαετίες του '30 και '40 - δεν περιορίζονταν, όπως άλλων συγγραφέων της εποχής του, σε ψυχογραφικά ρεαλιστικά δράματα, αλλά με το προοδευτικά κοινωνικό περιεχόμενό τους, τη ρεαλιστική αλήθεια και ταυτόχρονα το ρομαντισμό τους, αποκάλυπταν την αμερικάνικη κοινωνία. Οτι ακριβώς αυτά τα έργα συγκινούσαν το θεατρικό κοινό. Πολύ περισσότερο δεν ήταν εύκολο να δεχθούν τις σοσιαλιστικές του ιδέες και το θαυμασμό του για τη Σοβιετική Ενωση. Ούτε ότι το 1939 πήγε στην Κούβα και έκανε αγώνα κατά του αμερικανοκίνητου δικτάτορα Μπατίστα, ενέργεια που πλήρωσε με σύλληψη και φυλάκιση. Ολα αυτά, εξάλλου, οδήγησαν τον Οντετς στην ανακριτική Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών του Μακάρθι.

Ευτυχής από κάθε άποψη, κατέληξε η επιλογή του "Λαμπέτη" να ανεβάσει το "Στοίχημα" (1950, "Η χωριατοπούλα" είναι ο πρωτότυπος τίτλος). Θέμα του έργου είναι ο "μικρόκοσμος" του θεάτρου, τον οποίο ο συγγραφέας γνώριζε καλά, αγαπούσε αλλά και τολμούσε να τον κρίνει. Ενας μικρόκοσμος, που παρά την ιδιαιτερότητά του, είναι "καθρέφτης" της αμερικάνικης κοινωνίας. Μιας κοινωνίας αντιανθρώπινης, σκληρής, ανταγωνιστικής και στον τομέα της τέχνης, που συντρίβει τα όνειρα και ισοπεδώνει τις αξίες. Κεντρικοί ήρωες του έργου είναι ένας άλλοτε φημισμένος πρωταγωνιστής που χρεοκόπησε ως θιασάρχης, που άνεργος πια επί χρόνια "παρηγορεί" τους καημούς του με αλκοόλ και η γυναίκα του. Μια γυναίκα που, αν και από την επαρχία, εκπλήσσει με τη μορφωτική καλλιέργεια, την οξύνοια, την αφοσίωση στον άντρα της και στον αγώνα της να ξανασταθεί στα πόδια του σαν καλλιτέχνης, όταν του προσφέρεται - αν και υπό εξευτελιστικούς όρους - η δυνατότητα να δοκιμαστεί και πάλι σε έναν πρωταγωνιστικό ρόλο και που αν επιτύχει θα τον παίξει και στη Νέα Υόρκη. Ο Οντετς, με ψυχογραφική ικανότητα, με δραματικό μέτρο αλλά και χιούμορ, με αγάπη για τα πρόσωπά του και με πανέξυπνη πλοκή που κινείται εντός κι εκτός θεάτρου και μεταξύ του δισυπόστατου βίου (ατομικού και καλλιτεχνικού) ενός ηθοποιού, συνθέτει ένα ανθρώπινο δράμα, με αίσιο τέλος, που λειτουργεί ταυτόχρονα και σαν κριτικό σχόλιο. Σχόλιο για την αμερικάνικη κοινωνία και την "κοινωνία" του θεάτρου, τις εργασιακές συνθήκες σ' αυτό, την ιδιόρρυθμη, ευάλωτη και ανασφαλή ψυχολογία των καλλιτεχνών, τις αγωνίες και τις παραξενιές τους, τις σχέσεις μεταξύ τους και με τον εργοδότη.

Το έργο έπεσε σε πολύ καλά χέρια. Ο Σταμάτης Φασουλής που έκανε και τη μετάφραση, ισορρόπησε όλα τα παραπάνω γνωρίσματα του έργου. Η παράστασή του έχει έξοχους ρυθμούς, θέρμη, ευαισθησία, χιούμορ, την ατμόσφαιρα της εποχής του έργου, και την ομορφιά του θεάτρου μέσα στο θέατρο. Προπαντός όμως αναδεικνύει, ατόφια, όλη την πίκρα, αλλά και τη γλύκα που δίνει στους ανθρώπους του το θέατρο. Στο ευφρόσυνο αποτέλεσμα συμβάλλουν τα καλαίσθητα σκηνικά και κοστούμια του Γιώργου Πάτσα και οι μουσικές που επέλεξε ο Ιάκωβος Δρόσος.Η σκηνοθεσία καθοδήγησε και άντλησε τις καλύτερες υποκριτικές δυνατότητες όλων των ηθοποιών. Του άξιου και πάντα με σωστό μέτρο Αρτό Απαρτιάν.Του αισθαντικού και με αίσθηση του χιούμορ Νίκου Ζιάγκου.Του δύσκαμπτου ακόμα, αλλά με προσόντα (χρειάζεται να τα καλλιεργήσει) Σταύρου Ζαλμά.Το σουμπρετίστικο "νεύρο" της Βάσως Γουλιελμάκη και την "αφέλεια" του Γιάννη Μπίμη.Κέρδος για τη σκηνοθεσία, και απόλαυση για το θεατή, είναι οι ερμηνείες της Πέμης Ζούνη και του Γρηγόρη Βαλτινού.Η Π. Ζούνη εκτός από χάρη, χιούμορ και δραματικό αισθητήριο, ακρίβεια και καθαρότητα και αυτοέλεγχο των μέσων της, διαθέτει και μια όχι συνήθη ερμηνευτική - συνθετική όλων των προσόντων της - ευφυία. Με το "Στοίχημα", δίνει ίσως την καλύτερη μέχρι τώρα ερμηνεία της. Ο Γρηγόρης Βαλτινός διακρίνεται επίσης για τη σκηνική του ευφυία. Την ευελιξία, τη συνθετικότητα, το πλούσιο χιούμορ, τα ασκημένα μέσα, την αισθαντικότητα και αμεσότητα της υποκριτικής του.

ΘΥΜΕΛΗ