Μετά το "δίσεκτο" 1993, η χρονιά που πέρασε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί χρονιά "αναγέννησης" για το "ΣΥΝ". Μιας "αναγέννησης" εκλογικής, σύμφωνα την ηγεσία του, αλλά και μιας ιδεολογικο - πολιτικής "αναγέννησης" (σ.σ. διαβάζεται και "μετάλλαξης") του κόμματος, όσον αφορά τη φυσιογνωμία, τους στόχους και την τακτική του. Το 1994 δοκιμάστηκαν το ήθος - ύφος της νέας ηγεσίας, τα εκλογικά όρια του κόμματος και το επίπεδο της σχέσης του με το ΠΑΣΟΚ.

Το 1994 βρήκε το "ΣΥΝ" με νέα ηγεσία μετά το 2ο (έκτακτο) Συνέδριο, που τυπικά έγινε για να ανασυγκροτηθεί το κόμμα από την κρίση που προκάλεσε η εκλογική ήττα του Οκτώβρη 1993. Στην πραγματικότητα, βέβαια, το Συνέδριο έγινε εσπευσμένα με μοναδικό σκοπό να καλύψει το κενό ηγεσίας που η παραίτηση της Μ. Δαμανάκη δημιούργησε. Η περιπετειώδης απευθείας από το Συνέδριο εκλογή του Ν. Κωνσταντόπουλου - ο οποίος επικράτησε του Αλ. Αλαβάνου, δίνοντας περισσότερα στο εσωκομματικό παρασκήνιο των διαδρόμων - μετέτρεψε το "ΣΥΝ" από "πολυτασικό" σε προσωποπαγές κόμμα.Στις υπερεξουσίες του νέου προέδρου πολλοί εναπέθεσαν τις ελπίδες τους ελπίζοντας πως θα σταματήσει η δημόσια αλληλοεξόντωση των στελεχών και θα δοθεί η εικόνα μιας στοιχειώδους κομματικής ενότητας.

Ο Ν. Κωνσταντόπουλος πέτυχε ως ένα βαθμό να δώσει μια δημόσια εντύπωση "συμμαζέματος", παρουσιάζοντας μια μόνο κομματική άποψη: τη δική του. Αυτό το πέτυχε μονοπωλώντας στα ΜΜΕ - με την πλειοψηφία των οποίων διατηρεί άριστες προσωπικές σχέσεις - τη δημόσια εικόνα του κόμματος.Αυτή η προνομιακή προσωπική προβολή συσκότισε τις αντιθέσεις, καθώς οι απόψεις των εσωκομματικών του αντιπάλων (αρχικά της "αριστερής τάσης" και στη συνέχεια των στελεχών γύρω από τον Θ. Γεωργακόπουλο, που συνέχισαν την αντιπολίτευση μετά τη διάλυση του "Ριζοσπαστικού Φόρουμ" από τον Μ. Παπαγιαννάκη) ελάχιστα πέρασαν από το φράγμα που σήκωσαν τα ΜΜΕ. Αυτό μπορεί να έδωσε την εικόνα της "ενότητας", όμως δεν απέτρεψε τις εσωκομματικές διαφωνίες και διαμάχες σε ζητήματα πολιτικής και στρατηγικής. Ετσι, σε πολλές περιπτώσεις η αντιπαράθεση ήταν έντονη, όσο κι αν - λόγω των εκάστοτε μικροκομματικών σκοπιμοτήτων - κρίθηκε αναγκαίο να μετατεθεί στο απώτερο μέλλον.

Από πολύ νωρίς ο "ΣΥΝ" έριξε όλο του το βάρος στις ευρωεκλογές θεωρώντας τις σαν την τελευταία ευκαιρία πολιτικής επιβίωσής του. Η εσωκομματική συζήτηση για τη διαμόρφωση της εκλογικής του διακήρυξης αναζωπύρωσε τις πολιτικές διαφωνίες σε θέματα όπως η αναθεώρηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ - και η αποτίναξη της ευθύνης για την υπερψήφισή της - η θέση του κόμματος για τη "Λευκή Βίβλο" και γενικότερα για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Τελικά, ο φόβος μιας νέας - καθοριστικής - αποτυχίας ανάγκασε όλες τις πλευρές να "ρίξουν νερό στο κρασί τους" και να μεταθέσουν κατά την προσφιλή τακτική τους τις αποφάσεις για το μέλλον. Το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε πια στον αγώνα για την κατάκτηση της πρώτης θέσης στην ευρωλίστα - άρα και την κατάληψη της μιας έδρας - που τα εκλογικά επιτελεία ανέμεναν.

Η αιχμή της εκλογικής του προπαγάνδας ήταν η επίκληση του συναισθήματος μαζικής ενοχοποίησης των εκλογέων από το ενδεχόμενο να μην εκπροσωπηθεί ο "ΣΥΝ" στο Ευρωκοινοβούλιο λόγω της απώλειας "λίγων εκατοντάδων ψήφων". Αυτή η έκκληση που απευθυνόταν σε προοδευτικούς ψηφοφόρους ήταν το φανερό του "χαρτί". Γιατί ο "άσος στο μανίκι" του ήταν η απόφαση κάποιων γνωστών κέντρων να στρέψουν τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ σε ανώδυνες λύσεις για να μπορούν μελλοντικά να τους ξανακερδίσουν. Σαν η καλύτερη λύση φάνηκε ο "ΣΥΝ", τον οποίο παρεμπιπτόντως θα τους δινόταν η ευκαιρία να κρατήσουν σαν εφεδρεία τους.Ετσι, ο "ΣΥΝ" καρπώθηκε μεγάλο τμήμα των απογοητευμένων από το ΠΑΣΟΚ, τους οποίους σε πολλές περιπτώσεις ώθησαν τα ίδια τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ να τον ψηφίσουν (σ.σ. μια απλή παραβολή των αποτελεσμάτων σε περιοχές όπου οι απώλειες του ΠΑΣΟΚ ήταν ευθέως ανάλογες με τα κέρδη του "ΣΥΝ", θα έπειθε και τους πιο δύσπιστους).Το τελικό αποτέλεσμα που ξεπέρασε και τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις ήταν να φτάσει ο "ΣΥΝ" το 6% και να εκλέξει δύο ευρωβουλευτές.

Τα κέρδη από την "κολεγιά" με το ΠΑΣΟΚ άνοιξαν στο "ΣΥΝ" την όρεξη για περαιτέρω εναγκαλισμούς με το ΠΑΣΟΚ. Οι δημοτικές - νομαρχιακές εκλογές που έρχονταν ήταν η καλύτερη ευκαιρία. Ετσι ο "ΣΥΝ" πέρασε σε μια γενική σχεδόν συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ στις περισσότερες περιοχές. Οι ελάχιστες "αυτόνομες" υποψηφιότητες οφείλονταν είτε σε τακτικού χαρακτήρα κινήσεις εμφαντικές της "αυτονομίας" του (π.χ. Αθήνα), είτε σε αντίδραση των τοπικών στελεχών του ενός ή του άλλου "συμβαλλόμενου" κόμματος.Το αποτέλεσμα ήταν να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες των δύο κομμάτων και να αυτοδιαφημίζεται ο "ΣΥΝ" σαν ανερχόμενη δύναμη, που είναι πλέον σε θέση να παίζει ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις. Η μεγάλη απώλεια ψήφων καθόλου δεν τον απασχόλησε μπροστά στην έκσταση που πρόσφερε η εκλογή λίγων δικών του δημάρχων και ενός νομάρχη. Ούτε έδωσε ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι από αυτή τη συμφωνία το ΠΑΣΟΚ πήρε τη μερίδα του λέοντος "ρίχνοντάς" τον τις περισσότερες φορές.

Ετσι, ο "ΣΥΝ" και μετά τις εκλογές, παρά τις διακηρύξεις του περί "αυτονομίας" και "αντιπολίτευσης", έδωσε απλόχερα στηρίγματα στο κυβερνών κόμμα.Η παντελής έλλειψη αντιδράσεων - έστω για την τιμή των όπλων - από τους συνδικαλιστές του "ΣΥΝ" στους μαζικούς φορείς, είναι αδιάψευστος μάρτυρας. Οι περιοδείες (κατόπιν "συνεννοήσεων" με το ΥΠΕΞ) του Ν. Κωνσταντόπουλου στις γειτονικές χώρες για μεταφορά μηνυμάτων μεταξύ των κυβερνήσεων, δείχνουν πως ο χαρακτηρισμός "ΥΠΕΞ άνευ χαρτοφυλακίου" που του αποδίδεται ξεπερνά τα όρια ενός ευφυολογήματος ίσως κι αυτήν την ίδια την πραγματικότητα.

Ομως, αυτή η προσέγγιση των δύο χώρων έχει ανοίξει την όρεξη στο σύνολο των στελεχών του "ΣΥΝ" για τη συμμετοχή τους στη διαχείριση της κυβερνητικής εξουσίας και τη συμμετοχή τους σε σχέδια αναδιάταξης του πολιτικού συστήματος. Κι είναι ακριβώς αυτή η προοπτική που προξενεί μια αναζωπύρωση της εσωκομματικής κόντρας, καθώς οι διαφορετικές εκτιμήσεις στελεχών, ομάδων και "τάσεων" γύρω από τις σχέσεις με το ΠΑΣΟΚ αποτελούν "προπατορικό αμάρτημα" του "ΣΥΝ". Φυσικά, καμιά πλευρά δε διαφωνεί ως προς το στόχο - δηλαδή, τη συνεργασία - αλλά ως προς την έκταση και το χαρακτήρα της και κυρίως το ποιες ομάδες του ΠΑΣΟΚ θα προσεταιριστεί. Αν σ' όλα αυτά συνυπολογιστεί και η απροκάλυπτη φιλοδοξία ηγετικών στελεχών του "ΣΥΝ" να παίξουν ρόλο στις εξελίξεις μέσα στο ίδιο το ΠΑΣΟΚ, στη μεταπαπανδρεϊκή εποχή, εύκολα θα βρει κανείς την κύρια αιτία των αντιπαραθέσεων μεταξύ των στελεχών του που ονειρεύονται "να γίνουν ΠΑΣΟΚ όταν... μεγαλώσουν" κι αυτών "που πρέπει να γίνουν ΠΑΣΟΚ για να... μεγαλώσουν".

Ανεξάρτητα, πάντως, απ' όλα, αυτά ο τρόπος που πολιτεύτηκε ο "ΣΥΝ" τη χρονιά που πέρασε έδειξε πως μπροστά στο άγχος της εκλογικής επιβίωσης κόπηκαν και οι τελευταίες γέφυρες του κόμματος αυτού με την Αριστερά και πως ο φορέας αυτός δηλώνει πλέον ανοιχτά τη φιλοδοξία του να συμπράξει στη δημιουργία μιας Κεντροαριστεράς. Αποδείχτηκε ακόμα πως μην έχοντας λαϊκά ερείσματα ο "ΣΥΝ" εναποθέτει όλες του τις ελπίδες σε "σενάρια" και υπόγειες "συμφωνίες κορυφών" και περιορίζεται στο ρόλο της συμπληρωματικής δύναμης του ΠΑΣΟΚ. Το 1994 απέδειξε ότι η μοναδική ελπίδα επιβίωσης του "ΣΥΝ" είναι οι "τονωτικές ενέσεις" με "πράσινους" ψήφους.

Από αυτή την άποψη, το 1994 ήταν για την άρχουσα τάξη η χρονιά της νεκρανάστασης και ενεργοποίησης ενός παροπλισμένου "δεκανικιού".

Παναγιώτης ΖΑΒΟΥΔΑΚΗΣ