"Τούτος ο αιώνας έχει ανοίξει τις πύλες ενός άλλου αιώνα που θ' αλλάξει ριζικά τις τύχες του ανθρώπινου είδους",λέει ένα πρόσωπο στο τέλος του στερνού μυθιστορήματός του "Φωκίων",που εκδόθηκε μετά το θάνατό του. Ο ίδιος αυτό πίστευε, ανησυχώντας αλλά και πάντα αισιοδοξώντας. Δεν πρόλαβε να διαβεί τον 21ο αιώνα. Ούτε και να χαρεί τα 80χρονα του τιμημένου κόμματός του, του ΚΚΕ, στο οποίο αφιερώθηκε με τους αγώνες του και με το έργο του. Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, σαν τη σημερινή, ήταν η περσινή που ο αξέχαστος κομμουνιστής συγγραφέας Ζήσης Σκάρος "έφυγε", πικραίνοντας για πρώτη φορά στη μακρόχρονη ζωή του την αγαπημένη του γυναίκα, Τίτη.Τη συντρόφισσά του στους κατοχικούς, μετακατοχικούς, αντιδικτατορικούς αγώνες του, στις φυλακίσεις και διώξεις του, στην εξορία, στη συνδικαλιστική του προσπάθεια να αναζωογονήσει - και το πέτυχε - την Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών και στην πλούσια πνευματική του εργασία.

Ενα χρόνο λείπει ο Ζήσης Σκάρος. Λείπει από πολλά. Κύρια όμως λείπει η τολμηρή φωνή και σκέψη του για τα κακώς κείμενα του δημόσιου βίου. Γιατί ο Σκάρος ήταν ο τελευταίος της σειράς των σπουδαίων, αλλά και ασυμβίβαστων δημιουργών, που απέκρουαν οποιαδήποτε μορφή συμβιβασμού τους, οποιαδήποτε προσπάθεια φίμωσής τους από τους κυβερνώντες ή το κατεστημένο πνευματικό "υποκείμενό" τους. Ανήσυχο, θαρραλέο, αγωνιστικό μυαλό ήταν από μαθητής ο Απόστολος Ζήσης,όπως ήταν το πραγματικό όνομά του. Σ' αυτά τα άγνωστα χρόνια του θα αναφερθούμε, αντλώντας από την έρευνα που έκανε ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Β. Δ. Αναγνωστόπουλος και την οποία παρουσίασε σε φιλολογικό μνημόσυνο του Ζ. Σκάρου που οργάνωσε ο Σύλλογος Απανταχού Καρδιτσιωτών (19/1/98). Με την έρευνα του Β. Αναγνωστόπουλου, μέσα από σχολικά αρχεία, γραπτές και με προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων που τον έζησαν, προβάλλουν παραστατικά η "οικοδόμηση" του κομμουνιστή Σκάρου, το λαϊκό κίνημα, οι αγώνες του ΚΚΕ, αλλά και ο σκοταδιστικός ρόλος που έχει παίξει το εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Ο Ζ. Σκάρος, το έβδομο παιδί του Χρήστου Ζήση, γεννήθηκε τη χρονιά της Οχτωβριανής Επανάστασης, στην Καρδίτσα. Υιοθετημένος από το θείο του Βασίλη Ζήση, έζησε μέχρι 11 - 12 χρονών στο χωριό Κανάλια, όπου έβγαλε και την Ε τάξη του Δημοτικού. Οι επιζώντες συμμαθητές του θυμούνται το "εκ φύσεως δαιμόνιο, έξυπνο, γλυκό, νευρικό, πολύ καλό μαθητή", που 10χρονος "ξεσήκωνε τα άλλα παιδιά κι έφτιαχναν κόκκινες σημαίες, έκαναν παρέλαση και φώναζαν ΖΗΤΩ! ", γιατί άκουγε απ' τα αδέλφια του για την Οχτωβριανή Επανάσταση.

Το 1928 έδωσε εξετάσεις από την Ε τάξη του Δημοτικού των Καναλίων και πέρασε στη Β τάξη του Γυμνασίου του Φαναρίου. Τα Χριστούγεννα όμως παίρνει μεταγραφή για το Γυμνάσιο Καρδίτσας (σημερινό 1ο Λύκειο), μετά από επεισόδιο με τον καθηγητή των Μαθηματικών. Το Μητρώο του σχολείου του σχολικού έτους 1928 - 29, για τον μαθητή Ζήση, αναφέρει μονολεκτικά: "επαύσατο".Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρωτότυπο Βιβλίο Πιστοποιητικού Σπουδών αυτού του έτους κατασχέθηκε από την Εισαγγελία Καρδίτσας. Ο πολιτικοποιούμενος μαθητής όμως τιμωρείται και από το Γυμνάσιο Καρδίτσας σε όλα τα εκεί σχολικά του έτη (1929 - 1934). Τον απορρίπτουν από την τάξη ή τον αφήνουν μεταξεταστέο και χαρακτηρίζουν τη διαγωγή του "κοσμία" ή απλώς "καλή", όπως βεβαιώνουν τα αρχεία του "Εξαταξίου Γυμνασίου Καρδίτσης".

Το έτος 1933 - 34 (Ε τάξη) είναι "μοιραίο" για την ιδεολογική πορεία του Σκάρου. Αποβάλλεται διά παντός από το Γυμνάσιο, με διαγωγή "κακή". Πώς και γιατί, το λένε τα σχολικά αρχεία: Στις 13/11/1933 "Συνήλθεν ο σύλλογος των καθηγητών του Γυμνασίου εις έκτακτον συνεδρίαν, ίνα λάβη αποφάσεις επί της απεργιακής κινήσεως της γενομένης την εσπέραν της 15ης τρέχοντος υπό μαθητών του γυμνασίου συγκεντρωθέντων εις τη θέσιν "τσαϊρι" (... ) ".Αλλά και το σχολικό έτος 1935 - 36 (Στ' τάξη) "απελύθη" με διαγωγή "κοσμία".

Ο Β. Δ. Αναγνωστόπουλος με την έρευνά του διαπίστωσε ότι οι γυμνασιακές σπουδές του Σκάρου ήταν "αγώνας δρόμου μετά πολλών εμποδίων".Σκοπός ήταν"να δαμαστεί η ελεύθερη και ανυπότακτη ψυχή του".Γιατί όπως αποφάνθηκε ο σύλλογος καθηγητών του Γυμνασίου Καρδίτσας "Ο μαθητής ούτος είναι κομμουνιστής",αφού πρωτοστάτησε στη μαθητική απεργία (15/11/33 σε ένδειξη αλληλεγγύης στη μαθητική απεργία στο Γυμνάσιο Καβάλας), απεργία κατά των μέτρων "τα οποία ελάμβανε το σχολείον κατά της διαδόσεως των κομμουνιστικών ιδεών μεταξύ των μαθητών" (Πρακτικό του συλλόγου καθηγητών).

Τρομοκράτες - ανακριτές ήταν οι καθηγητές του Γυμνασίου, που κάλεσαν σε κατάθεση - απολογία ένα 16χρονο παιδί (! ), όπως διαπιστώνεται στο πρακτικό - απόφασή τους, που μεταξύ άλλων αναφέρει:

"Εκ των άνω ανακρίσεων προέκυψαν τα εξής: 1) Οτι οι κύριοι οργανωταί της απεργίας ήσαν οι μαθηταί Ζήσης Απόστολος της Ε τάξεως",(αναφέρονται και τρεις μαθητές της ΣΤ' τάξης), "οίτινες επανειλημμένως μέχρι σήμερον και κατά τα παρελθόντα σχολικά έτη πλείστας όσας αφορμάς έχουν δώσει (... ). Ο σύλλογος ευρισκόμενος εν ολομελεία επί τη βάση των ανωτέρω αποδείξεων, αποφασίζει ομοφώνως: α) Αποβάλλει διά παντός εκ του Γυμνασίου Καρδίτσης τους πρωτεργάτας της απεργιακής κινητοποιήσεως 1) Ζήσην Απόστολον" (σ. σ. στη συνέχεια αναφέρονται και οι τρεις μαθητές). "Ως προς τον πρώτον μαθητήν, δηλαδή Ζήσην Απόστολον, ο σύλλογος εκφράζει την ευχήν, όπως το Σον Υπουργείον λαμβάνον υπ' όψιν ότι ο μαθητής ούτος είναι κομμουνιστής, αυξήσει την ποινήν εις αποβολήν εξ όλων των σχολείων του κράτους".

Λίγους μήνες μετά την αποβολή του, το 1934, ο Ζ. Σκάρος γίνεται μέλος της ΟΚΝΕ και δημοσιεύει στο αθηναϊκό περιοδικό "Νέος Λενινιστής",το πρώτο του διήγημα "Το αέρι του θανάτου". Για να μπορέσει να ξαναπάει στο Γυμνάσιο - μετά από αίτηση του θετού πατέρα του στο υπουργείο Παιδείας - και να το τελειώσει, τυραννίστηκε από δασκαλο - ιεροεξεταστές. Αλλά δεν υπέκυψε.

Ο συμμαθητής του και σύντροφός του στην ΟΚΝΕ Αγγελος Καρακαντάς στο βιβλίο του "Σκόρπιες αναμνήσεις", λέει για τον Σκάρο: "Ηταν ο αρχηγός μας στο γυμνάσιο. Γραμματέας της Υπχτ. Επιτροπής της ΟΚΝΕ στο γυμνάσιο (... ) Και το 1936 με τις μεγάλες απεργίες το Μάη, πήραμε μέρος και χάρη στην ικανότητα του Σκάρου όλο το γυμνάσιο βγήκε στους δρόμους και συγκινήσαμε την Καρδίτσα. Ο λαός της τάχθηκε με το μέρος μας (... ) ".

Α. Ε.

Ενα χρόνο λείπει ο Ζήσης Σκάρος. Λείπει από πολλά. Κύρια όμως λείπει η τολμηρή φωνή και σκέψη του για τα κακώς κείμενα του δημόσιου βίου. Γιατί ο Σκάρος ήταν ο τελευταίος της σειράς των σπουδαίων, αλλά και ασυμβίβαστων δημιουργών, που απέκρουαν οποιαδήποτε μορφή συμβιβασμού τους, οποιαδήποτε προσπάθεια φίμωσής τους από τους κυβερνώντες ή το κατεστημένο πνευματικό "υποκείμενό" τους