Πριν από λίγους μήνες και με εφαλτήριο το νόμο για τον Πολιτισμό που ψηφίστηκε πρόσφατα, τέθηκε το θέμα της Μουσειακής Πολιτικής.Στην πραγματικότητα, ανεπίσημα και περιστασιακά, το θέμα τίθεται επί μια δεκαετία, τουλάχιστον, κάθε φορά που το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο καλείται να εγκρίνει ένα νέο μουσείο, επέκταση υπάρχοντος μουσείου ή μια νέα έκθεση σε υπάρχον μουσείο. Σε τέτοιες, λοιπόν, ευκαιρίες ανασυρόταν η απουσία μουσειακής πολιτικής, η έλλειψη αρχών και στόχων, η φιλοσοφία που χρειάζεται να διέπει τη λειτουργία ενός μουσείου και τις εκθέσεις του.Τις περισσότερες φορές το αίτημα, η έγκρισή του ή η απόρριψή του εξαρτάται από τον φορέα, την πίεση που ασκείται ή από περιστασιακές τοπικές, αλλά και ευρύτερες ανάγκες. Παράγοντες που δρουν σχεδόν ανεξέλεγκτα δεδομένου ότι δεν υπάρχει ένα συγκροτημένο θεσμικό πλαίσιο.

Ετσι η εικόνα και λειτουργία των ελληνικών μουσείων είναι αντιστρόφως ανάλογη της σπουδαιότητας που έχουν τα εκτιθέμενα σε αυτά αντικείμενα. Τα περισσότερα "πάσχουν" από ανεπάρκεια παρεχόμενων υπηρεσιών (πωλητήρια, εκδόσεις, υποδοχή επισκεπτών κ.ά.), ακατάλληλες συνθήκες έκθεσης και αποθήκευσης των θησαυρών, που σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούν προβλήματα στα ίδια τα εκθέματα, έλλειψη φυλακτικού προσωπικού και συστημάτων ασφαλείας,έλλειψη εργαστηρίων συντήρησης ή ανεπάρκεια των υπαρχόντων εργαστηρίων.Κι ακόμα μουσεία ψυχρά κι αφιλόξενα τόσο για τους επισκέπτες όσο και για τους ερευνητές. Μουσεία κατ' όνομα, δηλαδή κλειστά ή άδεια. Μουσεία που δεν καταφέρνουν να γίνουν πόλος έλξης όχι αποκλειστικά των τουριστών, αλλά και της κοινωνίας που τα περιβάλλει.

Το νεοσύστατο Γνωμοδοτικό Συμβούλιο Μουσειακής Πολιτικής - ιδιαίτερα πολυάριθμο στη σύνθεσή του, άρα δυσκίνητο - καλείται να μορφώσει ένα πλαίσιο αρχών και φιλοσοφίας για την ίδρυση και λειτουργία των μουσείων. Ενα"εγχειρίδιο", ίσως, βάσει του οποίου θα λαμβάνονται οι αποφάσεις και στο οποίο θα πρέπει να υπακούουν τα αιτήματα απ' οπουδήποτε κι αν προέρχονται. Κανείς ακόμα δεν ξέρει εάν θα αποδώσει αυτή η προσπάθεια κι επιπλέον εάν θα είναι δυνατόν να μην παρασυρθεί το Συμβούλιο είτε σε ατελείωτες και άκαρπες θεωρητικές συζητήσεις είτε σε στενές περιγραφές μεμονωμένων περιπτώσεων. Ενα, πάντως, είναι βέβαιο: η οποιαδήποτε Μουσειακή Πολιτική οφείλει να ξεκινάει πρωτίστως από την ασφαλή φύλαξη, αποτελεσματική συντήρηση σύμφωνα με τις διεθνείς αρχές και εύληπτη έκθεση των αντικειμένων.

Θεωρήθηκε, ωστόσο, σκόπιμο σε μια σειρά συνεδριάσεων να παρουσιαστεί η υπάρχουσα κατάσταση των Μουσείων στην Ελλάδα, δηλαδή των Αρχαιολογικών,των Βυζαντινών και των Λαογραφικών, προκειμένου να δοθεί κατ' αρχάς μια, όσο το δυνατόν, πληρέστερη εικόνα. Κι αυτή την εργασία ανέλαβαν οι αντίστοιχες διευθύνσεις του ΥΠΠΟ.

Αυτή τη στιγμή η Αρχαιολογική Υπηρεσία προστατεύει και ασκεί έλεγχο σε 30.000 κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία όλων των εποχών. Λαμβάνοντας υπ' όψη ότι στη χώρα μας τα Μουσεία είναι άμεσα συνδεδεμένα με τον τόπο τους και την Εφορεία που τα εποπτεύει, λειτουργούν όχι μόνο ως χώροι έκθεσης, αλλά και αποθήκευσης των ευρημάτων. Αυτός είναι κι ένας λόγος που ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων αντέδρασε στο νέο νόμο που δίνει τη δυνατότητα ανεξαρτητοποίησης κάποιων μεγάλων μουσείων από τις οικείες Εφορείες. Είναι, όμως, γεγονός ότι αυτά καθ' αυτά τα Μουσεία χρειάζονται ανανέωση... εκ των έσω. Ανανέωση που θα αφορά πρωτίστως τις συνθήκες έκθεσης και φύλαξης των εκθεμάτων και έπειτα τον τρόπο λειτουργίας και υποδοχής του κοινού, επιδιώκοντας τον επιτυχή συνδυασμό των παραπάνω. Και το ερώτημα στο οποίο θα πρέπει να απαντήσει η ελληνική πολιτεία είναι εάν οι... "κατάλληλες συνθήκες" σε στεγασμένους αρχαιολογικούς χώρους ή μουσεία απευθύνονται σε αρχαιότητες ή... επισκέπτες.

Πάντως, ο υπουργός Πολιτισμού πριν ακόμα μορφοποιηθεί η μουσειακή πολιτική έσπευσε στην ανακοίνωση 30 και πλέον μουσείων που είτε επισκευάζονται, είτε ανεγείρονται, είτε εγκαινιάζονται και όχι για πρώτη φορά. Κι επιπλέον πολλά από τα μουσεία έχουν ήδη εξαγγελθεί δεκάδες φορές, από διαφορετικούς υπουργούς, ως αποτελέσματα πιέσεων ή προεκλογικών χατιριών. Και γι' αυτό ακριβώς δεν εντάσσονται σε καμία νέα πολιτική περί μουσείων.

Δήμητρα ΜΥΡΙΛΛΑ