Εάν "απολεσθούν" τα αντικείμενα ενός μουσείου, ουσιαστικά έχει απολεσθεί το ίδιο το μουσείο, ο λόγος ύπαρξής του. Στην πράξη η προστασία και η διατήρηση των αρχαιολογικών αντικειμένων είναι η πεμπτουσία της μουσειακής πολιτικής. Κι ένα αντικείμενο μπορεί να χαθεί όχι μόνο από κλοπή ή φυσική καταστροφή, αλλά και από ακατάλληλες συνθήκες έκθεσης ή αποθήκευσης, που συνήθως συνοδεύονται από αδυναμία άμεσης, αποτελεσματικής και τεκμηριωμένης επέμβασης.

Η εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών για τα αντικείμενα δε λύνεται με απλή τοποθέτηση κλιματιστικών μηχανημάτων, αλλά με μελέτη περιβαλλοντικών συνθηκών και συγκεκριμένες προδιαγραφές. Παρ' όλα αυτά είναι συχνό το φαινόμενο, όταν πρόκειται για εγκατάσταση κλιματισμού, κατασκευή στεγάστρων κ.ά., στο κομμάτι των συνθηκών να βαραίνει η "άνεση των επισκεπτών". Οσο για τα εργαστήρια συντήρησης, αυτά δεν μπορεί να είναι δωμάτια ατάκτως ερριμμένα, αλλά ειδικά σχεδιασμένα στο χώρο και επαρκώς οργανωμένα. Μόνο έτσι μπορούν να αντιμετωπιστούν τα σύνθετα προβλήματα που εμφανίζονται στη διατήρηση των αρχαιολογικών αντικειμένων.

Η υπάρχουσα κατάσταση ανταποκρίνεται στα παραπάνω; Σύμφωνα με τα στοιχεία που επεξεργάστηκε η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ σχετικά με τις κατηγορίες αντικειμένων που καλύπτουν τα εργαστήρια συντήρησης, τη θέση των εργαστηρίων στο χώρο του μουσείου, τον εξοπλισμό τους σε συστήματα απαγωγής - εξαερισμού, την κάλυψη με συστήματα πυρανίχνευσης - πυρασφάλειας - συναγερμού, τη στελέχωσή τους κατά κατηγορία και ειδικότητες και τις αναγκαίες βελτιώσεις, με προοπτική εκπόνησης σχετικών μελετών, προκύπτει:

Σε σύνολο 118 Μουσείων και Αρχαιολογικών Συλλογών,εργαστήρια συντήρησης λειτουργούν στις έδρες όλων των Εφορείων που συστεγάζονται με μουσεία. Σε 18 περιφερειακά μουσεία λειτουργούν οργανωμένα εργαστήρια με μόνιμο προσωπικό, ενώ σε 53 περιφερειακά μουσεία δεν υπάρχουν εργαστήρια. Οι ανάγκες αυτών καλύπτονται από τα κεντρικά εργαστήρια και το προσωπικό των Εφορειών.

Σχετικά με την ένταξή τους στο χώρο,42 (87,5%) βρίσκονται σε ισόγειο, ημιώροφο ή όροφο και 6 σε υπόγειους και ημιυπόγειους χώρους. Από αυτά ελάχιστα χωροθετήθηκαν με σχεδιασμό που παίρνει υπόψη τους όρους υγιεινής, λειτουργίας και ασφάλειας σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Συνήθως είναι προσαρμοσμένα στην εξυπηρέτηση καθημερινών αναγκών των Εφορείων, με υποτυπώδη εξοπλισμό και εμφανίζουν αδυναμίες στην επιστημονική προσέγγιση των προβλημάτων διατήρησης του αρχαιολογικού υλικού.

Σύστημα εξαερισμού - απαγωγής διαθέτει μόνο το 29,2% και σύστημα πυρανίχνευσης - πυρασφάλειας μόνο το 35,5%. Στα υπόλοιπα χρησιμοποιούνται απλοί πυροσβεστήρες. Συναγερμό,όμως, βρίσκουμε στο 87,5% των εργαστηρίων. Επίσης, επισημαίνεται η ελλιπής στελέχωση των εργαστηρίων, στα οποία σήμερα απασχολούνται 122 μόνιμοι συντηρητές. Δηλαδή αναλογούν 2,5 συντηρητές ανά εργαστήριο.

Το συμπέρασμα που συνάγεται από τα παραπάνω είναι ότι το 52% των εργαστηρίων χρειάζεται άμεσες βελτιώσεις.Αλλά, μόνο στο 16% των περιπτώσεων, δηλαδή σε 8 μουσεία, υπάρχουν προοπτικές βελτίωσης ύστερα από συγκεκριμένη μελέτη και σχεδιασμό.

Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι ορισμένα από τα παραπάνω στοιχεία συγκεντρώθηκαν πρώτη φορά το 1985, δηλαδή πριν 13 χρόνια και η κατάσταση παραμένει σχεδόν αμετάβλητη. Αν συνεκτιμηθούν οι συνθήκες εργασίας, τα υλικά κατασκευής των εργαστηρίων, οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις και τα συστήματα θέρμανσης, τότε η ακαταλληλότητα δεν αφορά μόνο στις ανάγκες των αντικειμένων, αλλά και των ανθρώπων.

Δήμητρα ΜΥΡΙΛΛΑ