Ευρύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσπάθεια των μαρξιστών επιστημόνων στη Ρωσία να συμβάλουν με το επιστημονικό τους έργο σε συγκεκριμένες ανάγκες του επαναστατικού εργατικού κινήματος στη χώρα τους. Χαρακτηριστική από την άποψη αυτή είναι η συνδιάσκεψη μιας επιστημονικής ένωσης, των Επιστημόνων Σοσιαλιστικού Προσανατολισμού της Ρωσίας (ΡΟΥΣΟ), που έγινε στο τέλος του Μάρτη στο γραφικό Γκόρκι, έξω από το Μόσχα. Το θέμα της συνδιάσκεψης ήταν "Κομμουνιστικό Κίνημα: Ιστορία και σύγχρονη εποχή". Συμμετείχαν πάνω από 200 επιστήμονες (οικονομολόγοι, φιλόσοφοι, ιστορικοί κλπ.).

Η συζήτηση ήταν πλούσια, με εισηγήσεις και παρεμβάσεις που επικεντρώνονταν κυρίως στο ζήτημα της ύπαρξης ή όχι προϋποθέσεων για την ενότητα των κομμουνιστικών δυνάμεων στη Ρωσία. Οι διαφόρων πολιτικών εντάξειωντων ομιλητές, καθώς και η συμμετοχή εκπροσώπων των περισσότερων κομμουνιστικών κομμάτων της Ρωσίας, έδινε την ευκαιρία στον παρατηρητή να αποκομίσει μια γενική εικόνα των προσανατολισμών και προβληματισμών σε σχέση με το συζητούμενο ζήτημα.

Η αντιπαράθεση απόψεων γύρω από το τι πρέπει να γίνει για την ενότητα του κομμουνιστικού κινήματος στη Ρωσία ήταν έντονη, διανθισμένη με αρκετή κριτική προς την ηγεσία του ΚΚΡΟ (στην ένωση συμμετέχουν κατά πλειοψηφία δυνάμεις του) για οπορτουνισμό και τάση σοσιαλδημοκρατικοποίησης του κόμματος.

Εκ μέρους της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ και του ΚΜΕ παρέμβαση για τις προϋποθέσεις και την προοπτική της ενότητας του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος έκανε η Ελένη Κατροδαύλη. Η παρέμβαση ανέδειξε ορισμένα σημεία πάνω στα οποία χρειάζεται να αναπτυχθεί η ιδεολογική συζήτηση για να διαμορφωθεί συναντίληψη, με την απόρριψη οπορτουνιστικών, σοσιαλδημοκρατικών στην ουσία τους ιδεών, ως όρο για την ενότητα του κινήματος. Τέτοια ζητήματα είναι η φύση και η προσφορά των σοσιαλιστικών καθεστώτων που ανέτρεψε η αντεπανάσταση. Η ισχύς αρχών του σοσιαλισμού, όπως η δικτατορία του προλεταριάτου, η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, ο σοσιαλιστικός σχεδιασμός σε συνδυασμό με την απόρριψη ιδεολογημάτων περί μεικτής οικονομίας, πλήρους εφαρμογής των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων κι ενδεικτικού σχεδιασμού κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Η ισχύς της λενινιστικής θεωρίας για τον ιμπεριαλισμό στο σύγχρονο κόσμο σε σχέση με τη στρατηγική του κινήματος, και τον απεγκλωβισμό δυνάμεων από τα νεοσοσιαλδημοκρατικά αναχώματα ενός δήθεν αντινεοφιλελεύθερου πόλου, είτε παρουσιάζονται σαν αντιπολίτευση είτε σαν "κεντροαριστερές" κυβερνήσεις.

Από τις εισηγήσεις των Ρώσων επιστημόνων, παρουσιάζουμε ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία.

Ο Ρ. Κοσολάποφ (μέλος του προεδρείου του ΡΟΥΣΟ, διδάκτορας φιλοσοφίας) στην εισήγησή του με τίτλο: "Ο προλεταριακός σοσιαλισμός: Τέλος ή αρχή;", μεταξύ άλλων έκανε τις εξής διαπιστώσεις: Στους διανοούμενους είναι έντονες οι απόψεις για χρεοκοπία του μαρξισμού - λενινισμού. Στα πλαίσια τέτοιων απόψεων έχει σταματήσει κάθε ιδεολογική δουλιά στα μέλη του ΚΚΡΟ και υπάρχουν στελέχη που 'χουν ξεχάσει την κοσμοθεωρία. Εμφανίζονται καινούρια στοιχεία στην ιδεολογία που φαίνονται θελκτικά, αλλά αντικαθιστούν τη μαρξιστική - λενινιστική ιδεολογία και δεν μπορούν να οδηγήσουν σε στρατηγικές νίκης. Τέτοια είναι, π.χ., η θεωρία περί σύγκρουσης των πολιτισμών. Την ίδια στιγμή εξαφανίζουν την κύρια αντίθεση κεφαλαίου εργασίας ή την υποβαθμίζουν. Γίνεται προσπάθεια να συμφωνήσουν οι κομμουνιστές με το σημερινό αστικό κράτος και να εγκαταλείψουν τον προλεταριακό διεθνισμό. Κριτικάρισε το ιδεολόγημα του κρατικού πατριωτισμού σαν έκφραση του μικροαστικού πατριωτισμού, υπεράσπισης του αστικού κράτους και το "κοινωνικό κράτος" ως προσπάθεια διάσωσης της αστικής τάξης. Γίνεται προσπάθεια, υπογράμμισε, διάβρωσης ιδεολογικής και ηθικής της εργατικής τάξης. Στο πολιτικό σύστημα της Ρωσίας εφαρμόζονται οι μέθοδοι της Δύσης. Μεταξύ άλλων, η εξαγορά των αρχηγών, η παραποίηση της πραγματικότητας στην ενημέρωση και τέλος τα ρόπαλα. Τόνισε ότι χρειάζεται δουλιά στις μάζες και ότι δεν είναι σοβαρό να πέφτει όλο το βάρος της κομματικής δουλιάς στις εκλογές.

Ως προς την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, εξέφρασε την άποψη ότι το κύριο είναι να γίνουν εκτιμήσεις για την πολιτική οικονομία του σοσιαλισμού. Αντιπαρατέθηκε στην άποψη για σοσιαλιστική πολυμορφία της αγοράς και στο "μοντέλο" του σοσιαλισμού που προβλέπει αγορά και εμπορευματοχρηματικές σχέσεις σε πλήρη ανάπτυξη.

Για την ταξική ένταξη της διανόησης υποστήριξε ότι ο μισθωτός της πνευματικής εργασίας είναι προλετάριος, η παραγωγική διανόηση διαμορφώνει ταξική συνείδηση. Υπογράμμισε την ανάγκη να συνδεθεί η επιστήμη με το Κόμμα και, όπως και άλλοι εισηγητές και ομιλητές, εξέφρασε τη διαπίστωση ότι πολλοί, και ηγέτες, μάθανε το μαρξισμό χωρίς ιδεολογική πάλη, γι' αυτό τον μάθανε στενά.

Ο Ιβανόφ (ιστορικός) στην εισήγησή του με τίτλο "100 χρόνια από το πρώτο συνέδριο του ΡΣΔΕΚ: Ιστορία και σημερινές εκτιμήσεις" έκανε μια εκτενή αναφορά στην ιστορία της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας. Υποστήριξε ότι τα πολυεθνικά μονοπώλια μπαίνουν στη Ρωσία, όμως ο καπιταλισμός δεν μπορεί να ριζώσει στη χώρα. Οτι το κομμουνιστικό κίνημα μπορεί να πετύχει τους στόχους του μόνο αν είναι ενιαίο. Την ανάγκη να χρησιμοποιήσουν οι κομμουνιστικές δυνάμεις το Κοινοβούλιο, σε όφελος του λαού, η Δούμα να περάσει στην επίθεση, να εμποδιστεί να γίνει κι άλλο πραξικόπημα στη Ρωσία.

Ο Β. Τρουσκόφ (μέλος της ΚΕ του ΚΚΡΟ, μέλος της σύνταξης της ΠΡΑΒΔΑΣ του ΚΚΡΟ, μέλος του Προεδρείου του ΡΟΥΣΟ) στην εισήγησή του με θέμα "Οι δυο όψεις της σοσιαλδημοκρατίας", μετά από μια εκτενή αναδρομή στην πορεία της σοσιαλδημοκρατίας διεθνώς, χαρακτήρισε τα σημερινά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ως κόμματα του αστικού σοσιαλισμού που διαχειρίζονται τις υποθέσεις του καπιταλισμού. Σήμερα η σοσιαλδημοκρατία δεν είναι μικροαστική, είναι αστική, δεν προβάλλει καν τις αυταπάτες των μεταρρυθμίσεων για το σοσιαλισμό, υπερασπίζεται το σύστημα. Κατά τη γνώμη του, η σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία χωρίζεται σε δύο ρεύματα: της δυτικής Ευρώπης και της ανατολικής Ευρώπης. Η δεύτερη έχει αβέβαιο μέλλον και άλλη κοινωνική σύνθεση. Υπάρχει εξωτερική ομοιομορφία και εσωτερικές διαφορές. Αντικειμενικά η σοσιαλδημοκρατία στη Δύση θα περιέλθει σε κρίση. Θεώρησε δύσκολη την πρόβλεψη για την τύχη της ανατολικής σοσιαλδημοκρατίας. Θέλει να μοιάσει στη δυτική αλλά δεν μπορεί. Δεν έχει ρίζες. Η σοσιαλδημοκρατία στην Α. Ευρώπη βοηθάει με τη στάση της την καπιταλιστικοποίηση. Χρησιμοποιείται για να δυσφημίζονται τα κομμουνιστικά κόμματα μιας και προήλθε από αυτά, συγκεντρώνοντας στις γραμμές της όλες τις οπορτουνιστικές δυνάμεις των τελευταίων δεκαετιών. Υποστήριξε την άποψη ότι έρχεται τρίτο κύμα οπορτουνισμού, το οποίο θα εμφανιστεί μέσα στα νέα ΚΚ. Το ζήτημα είναι στις αντικειμενικές διαδικασίες (μικροαστισμός) όχι στα πρόσωπα.

Είπε ακόμη, πως ο μαρξισμός - λενινισμός που διδασκόταν παλιά ήταν μνημειακός. Ο μαχητικός μ/λ τώρα δημιουργείται και πολλοί ηγέτες που 'χουν αφομοιώσει τον προηγούμενο δεν μπορούν σήμερα να αντεπεξέλθουν. Το κομμουνιστικό κίνημα πρέπει να πάρει αποστάσεις από τη σοσιαλδημοκρατία αν θέλει να διασωθεί.

Ο Ι. Οσάντσι (Συντονιστής του Προεδρείου του ΡΟΥΣΟ) στην εισήγησή του με τίτλο: "Για την πολυκομματικότητα στο σύγχρονο ρωσικό κομμουνιστικό κίνημα" υποστήριξε ότι παρόλο που υπάρχουν 10 κόμματα που λένε ότι είναι κομμουνιστικά, υπάρχουν πραγματικά μόνο δύο, το ΚΚΡΟ και το ΚΕΚΡ. Οι βαθύτερες αιτίες αυτής της κατάστασης βρίσκονται στις προσπάθειες Γκορμπατσόφ, Γιάκοβλεφ για πολυκομματισμό με σκοπό να διασπάσουν το ΚΚΣΕ. Υπάρχουν όμως και οι αντικειμενικές πολιτικοκοινωνικές αιτίες.

Αφού έκανε μια εκτεταμένη αναφορά στη δημιουργία και την κατεύθυνση ιδεολογικοπολιτικών πλατφορμών μέσα στο ΚΚΣΕ, υποστήριξε ότι για την πολυδιάσπαση των κομμουνιστικών δυνάμεων μεγάλη ευθύνη φέρνουν οι ηγέτες και ότι επικράτησε η τάση αυτοανάδειξης των αρχηγών. Υποστήριξε ότι η μελέτη των προγραμμάτων, δείχνει ότι δεν υπάρχουν ζητήματα αρχών που να διαφωνούν. Υπάρχουν διαφορές τακτικής, για τις μορφές αγώνα, όμως τα κοινά σημεία είναι περισσότερα. Πρότεινε να ενωθούν όλα τα ΚΚ εκτός ΚΚΡΟ και μετά να προσχωρήσουν στο ΚΚΡΟ.

Ακολούθησαν διάφορες ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις μεταξύ των οποίων και επικεφαλής ή εκπροσώπων άλλων ΚΚ, τις οποίες παραθέτουμε περιληπτικά.

• Ο Μπ. Χόρεφ (μέλος του προεδρείου του ΡΟΥΣΟ, εκπρόσωπος του ΚΕΚΡ) και εκπρόσωπος της ΚΟ Μόσχας του ΚΕΚΡ κριτικάρισαν
• την πολιτική του ΚΚΡΟ απέναντι στο καθεστώς Γιέλτσιν. Η πολιτική αυτή, τόνισαν
• , συμβάλλει ώστε το κίνημα αντί να κάνει επίθεση να οπισθοχωρεί μπροστά στην αστικογραφειοκρατική αντεπανάσταση. Ενημέρωσαν για τη σύνοδο της ΚΕ του ΚΕΚΡ, η οποία ενέκρινε τη συμφωνία Ζιουγκάνοφ - Τιούλκιν (που προβλέπει την προσπάθεια συντονισμού των δυο κομμάτων σε ορισμένα τρέχοντα πολιτικά ζητήματα), όμως ταυτόχρονα με απόφασή της διαπίστωσε ότι ισχυροποιείται ο δεξιός οπορτουνισμός, κυρίως με ευθύνη των Μπελόφ - Ζιουγκάνοφ, και πως απαιτείται να δυναμώσει η πάλη ενάντια σε αυτή την πτέρυγα στο κομμουνιστικό κίνημα. Εκτίμησαν ότι το καθεστώς δεν έχει σταθεροποιηθεί όσο φαίνεται. Υποστήριξαν ότι η ενότητα του κινήματος πρέπει να σφυρηλατηθεί μέσα από τις κοινές ενέργειες.

Ο Α. Κριουτσκόφ (Πρόεδρος του Κόμματος Κομμουνιστών Ρωσίας) υποστήριξε ότι δεν υπάρχουν μόνο δύο ΚΚ στη Ρωσία. Το κύριο κακό στο κίνημα είναι ο ρεβιζιονισμός κι οπορτουνισμός, ότι εκλέγονται οπορτουνιστές στην ηγεσία του ΚΚΡΟ και ότι όποιος δε θέλει να είναι αριστερός μαϊντανός πρέπει να αποχωρήσει από το ΚΚΡΟ.

Ο Α. Πριγκάριν (Α' γραμματέας του ΚΚ Ρωσίας - ΚΚΣΕ) υποστήριξε ότι η πολυκομματικότητα στο κομμουνιστικό κίνημα πρέπει να εξεταστεί επιστημονικά. Υπάρχουν παράγοντες που σπρώχνουν στην ενοποίηση: 1) Οι κοινοί γενικοί στόχοι, 2) η εναντίωση όλων στο καθεστώς Γιέλτσιν, 3) η κοινή δράση στις διαδηλώσεις, στα εργοστάσια. Παράγοντες που εμποδίζουν την ενότητα: 1) Διαφορετικά στρώματα στην εργατική τάξη, στρώματα που θεωρούν ότι στον καπιταλισμό θα βελτιώσουν την κατάστασή τους, αποτελούν τη βάση για τον οπορτουνισμό, 2) η δύσκολη θέση των κομμουνιστών στη Βουλή, 3) διαφορετικές κοινωνικές ομάδες που εντάσσονται στο κίνημα έχοντας διαφορετικές κοινωνικές ιδέες. Δεν είναι σωστό ότι για την έλλειψη ενότητας φταίνε οι ηγέτες. Γίνανε προσπάθειες και σε τοπικό επίπεδο που δεν προχώρησαν. Επισήμανε ότι όλα τα κομμουνιστικά κόμματα, εκτός του ΚΚΡΟ έχουν συσπειρωθεί στη "Ρωσική Κομμουνιστική Ενωση". Πρότεινε το ΚΚΡΟ να φτιάξει μια οργάνωση για την ανασυγκρότηση του κομμουνιστικού κινήματος σε μαρξιστική - λενινιστική βάση, με επικεφαλής τον Κοσολάποφ. Τόνισε ότι οι διαφορές δεν πρέπει να κρύβονται. Να γίνεται διαπάλη. Αν δεν μπορούν σήμερα να ενωθούν οι κομμουνιστικές δυνάμεις, τουλάχιστον να κάνουν κοινές ενέργειες ενάντια στο αστικό καθεστώς της Ρωσίας.

Η συνδιάσκεψη έκλεισε με τη διαβεβαίωση του προεδρείου της Ενωσης ότι θα συνεχιστούν οι προσπάθειές του για την προσέγγιση των κομμουνιστικών δυνάμεων στη Ρωσία.