Στοχοπροσηλωμένος και αποφασισμένος να επιμείνει μέχρι "τελικής πτώσεως" στην ολοκλήρωση της ανοικοδόμησης της χώρας και της οικονομίας της δηλώνει κατηγορηματικά ο Λιβανέζος πρωθυπουργός Ραφίκ Χαρίρι, ο οποίος φαίνεται ότι έχει κερδίσει την υποστήριξη της Δύσης, των ευρωπαϊκών χωρών, αλλά όχι του λαού του, ο οποίος βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στη φτώχεια και στη μιζέρια και ανθίσταται ολοένα και περισσότερο στη λαίλαπα των αλλεπάλληλων οικονομικών μέτρων που λαμβάνονται στο βωμό του "λιβανέζικου θαύματος". Ενα "θαύμα" που, αν και κερδίζει ολοένα και περισσότερους θαυμαστές στο εξωτερικό, οδηγεί στην απόλυτη φτώχεια το λιβανέζικο λαό και δεν έχει καταφέρει να θέσει ένα τέλος στις διακοινοτικές διαμάχες στο εσωτερικό της χώρας.

Με ενθουσιασμό είχε υποδεχτεί μια μεγάλη μερίδα των Λιβανέζων τον επιχειρηματία Ραφίκ Χαρίρι στη θέση του πρωθυπουργού το 1992, όταν, μετά από 15 εμπόλεμα χρόνια, η ανάγκη ανοικοδόμησης της χώρας, σε όλα τα επίπεδα, προέκυπτε ως λαϊκή επιθυμία. Εξι χρόνια μετά, σήμερα, ο λιβανέζικος λαός μοιάζει να έχει αποποιηθεί, πλήρως, εκείνης της ενθουσιώδους διάθεσης για δημιουργία, καθώς οι αλλεπάλληλες θυσίες και τα σκληρά οικονομικά μέτρα δεν έχουν, ακόμη, καταλήξει στο ξημέρωμα καμίας "καλύτερης ημέρας", αλλά μάλλον προς την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση οδεύει η κατάσταση. Κι όμως, ο Ραφίκ Χαρίρι είχε, εξαρχής, ξεκάθαρες προθέσεις: στόχος του ήταν και είναι μέσα από μια σειρά μέτρων βασισμένων σαφώς στην καπιταλιστική μέθοδο ανάπτυξης να ανακτήσει ο Λίβανος την παλιά του αίγλη, "να γίνει το Μόντε Κάρλο της Μέσης Ανατολής", το οποίο θα μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη όλης της περιοχής και ιδιαίτερα μέσω τηςδιαγραφόμενης, τότε τουλάχιστον, προοπτικής βελτίωσης των αραβο - ισραηλινών σχέσεων.

Ο Χαρίρι εξήγγειλε και παρέμεινε πιστός σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ανοικοδόμησης, το οποίο, όπως χαρακτηριστικά γράφει σε άρθρο του στη "Μοντ Ντιπλοματίκ" ο Ζορζ Κορμ, δεν μπορεί παρά να εκτιμηθεί ως πιστό αντίγραφο των αρχών της διεθνοποίησης της οικονομίας που ακολουθεί το σύνολο του δυτικού καπιταλιστικού κόσμου. Η κατασκευή μεγάλων οδικών αρτηριών προς διευκόλυνση των ανταλλαγών, η θεσμοθέτηση σταθερού φόρου 10% στα εισοδήματα, η ιδιωτικοποίηση των περισσότερων δημοσίων επιχειρήσεων, η προσφυγή στο ιδιωτικό κεφάλαιο για την ανοικοδόμηση του κέντρου της Βηρυτού, η παραχώρηση σε ιδιώτες της ευθύνης κατασκευής μεγάλων έργων, καθώς και του δικαιώματος της εκμετάλλευσής τους για ορισμένο χρονικό διάστημα, η σταθεροποίηση των επιτοκίων σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα για τη λιβανέζικη λίρα, προκειμένου να εισρεύσουν αθρόα ξένα κεφάλαια στη χώρα και η παραγκώνιση των εργατικών συνδικάτων ήταν οι πρώτοι στόχοι του Λιβανέζου πρωθυπουργού.

Για την επίτευξή των στόχων αυτών, ο Λιβανέζος πρωθυπουργός ακολούθησε την, εντελώς αντίστροφη μέθοδο από ό,τι θα ανέμενε κανείς, λαμβάνοντας υπόψη του ότι ο Λίβανος μόλις είχε εξέλθει από έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο 15 ετών. Σε μια χώρα, που το σύνολο σχεδόν του πλούτου συγκεντρώθηκε στα χέρια των λίγων που εκμεταλλεύτηκαν τις δύσκολες συνθήκες του πολέμου, ενώ η πλειοψηφία του πληθυσμού βρέθηκε στο απόλυτο τίποτα, ο Ραφίκ Χαρίρι επέλεξε να μειώσει δραστικά την άμεση φορολογία, που θα έπληττε και τους έχοντες πολλά, και να αυξήσει κατακόρυφα την έμμεση φορολογία σε όλα τα είδη πρώτης ανάγκης, γεγονός που έπληξε ιδιαίτερα όλους τους μη έχοντες. Την ανορθόδοξη αυτή επιλογή του, ο Λιβανέζος πρωθυπουργός τη δικαιολόγησε, υποστηρίζοντας ότι ήταν ο μοναδικός τρόπος να ενθαρρύνει τις επενδύσεις στο εσωτερικό της χώρας.

Οι προβλέπεις του δεν επιβεβαιώθηκαν. Αντίθετα, τα 6 αυτά χρόνια, το εσωτερικό χρέος έφτασε τα 13 δισεκατομμύρια δολάρια από 1,5 δισεκατομμύρια που ήταν το 1992, ενώ το εξωτερικό χρέος της χώρας ανέβηκε στα 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια από 300 εκατομμύρια. Την ίδια στιγμή, το έλλειμμα του προϋπολογισμού έφθανε το 105% το 1996 έναντι 63% το 1993. Η εμφανής αποτυχία των υπολογισμών του Λιβανέζου πρωθυπουργού όσον αφορά στην αύξηση των επενδύσεων, όμως, δεν τον πτόησε. Αντίθετα, αύξησε ακόμη περισσότερο την έμμεση φορολογία, πάγωσε τους μισθούς, περιέκοψε κάθε κοινωνική δαπάνη. Παράλληλα, διεύρυνε, άνευ σοβαρής αιτιολογίας, το δημόσιο τομέα, στις νέες υπηρεσίες του οποίου "βολεύτηκαν" ημέτεροι και φίλοι, με αποτέλεσμα η οικονομία της χώρας να κλυδωνίζεται επικίνδυνα.

Η αποτυχία των μέτρων Χαρίρι είναι ακόμη πιο εμφανής σε κοινωνικό επίπεδο. Υπολογίζεται ότι το 1/3 των λιβανέζικων οικογενειών ζει με λιγότερα από 600 δολάρια το μήνα ενώ η ανεργία, ιδιαίτερα στους κόλπους της νεολαίας, έχει ξεπεράσει το 20%. Την όλη κατάσταση επιδεινώνει η όξυνση των προβλημάτων ανάμεσα στις θρησκευτικές κοινότητες, που συμβιώνουν στο Λίβανο. Η κοινότητα των μαρωνιτών έχει, σχεδόν, καταλάβει τις υψηλές θέσεις του κρατικού μηχανισμού, οι χριστιανοί αρκούνται στο ρόλο του κύριου εξουσιαστή του εμπορίου και έντονες έριδες έχουν εμφανιστεί ανάμεσα στους σιίτες και στους σουνίτες μουσουλμάνους. Το σύνολο, όμως, του λιβανέζικου λαού μοιάζει να ενδιαφέρεται, κυρίως, για το μέλλον, το οποίο κάθε άλλο παρά βέβαιο διαγράφεται.

Στις έντονες λαϊκές διαμαρτυρίες, ο Χαρίρι, ακόμη και σήμερα, απαντά ότι"η αιτία του κακού είναι αύξηση των παροχών προς το λαό, η αύξηση των μισθών και φυσικά η σκληρή κριτική που ασκεί η αντιπολίτευση", την οποία φρόντισε να θέσει στο περιθώριο, απαγορεύοντας διά νόμου τις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, τις διαδηλώσεις και κάθε είδους έκφραση αντίθεσης, ενώ παράλληλα έθεσε μια σειρά από νομικά κωλύματα στη συνδικαλιστική δράση. Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι φορές που έχει κληθεί ο στρατός για να αποτρέψει την πραγματοποίηση διαδηλώσεων, όπως έγινε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Γάλλου Προέδρου Ζακ Σιράκ, τον περασμένο Σεπτέμβρη, όταν στρατιώτες είχαν περικυκλώσει και αποκλείσει με το δάκτυλο στη σκανδάλη τα γραφεία όλων συνδικάτων και των αντικυβερνητικών οργανώσεων και φορέων.

Φυσικά, και ο Ζακ Σιράκ αντιλήφθηκε τι ακριβώς συνέβαινε. Εν τούτοις, τόσο ο Γάλλος Πρόεδρος, όσο και όλοι οι ξένοι διπλωμάτες που πέρασαν τον τελευταίο χρόνο από τον Λίβανο, όπως η Αμερικανίδα υπουργός Μαντλίν Ολμπράιτ, φρόντισαν να "ξεχάσουν" αυτές τις εικόνες και έσπευσαν να εγκωμιάσουν τις προσπάθειες της λιβανικής κυβέρνησης για ανοικοδόμηση. Για όλους, ανεξαιρέτως, "ο Λίβανος βρίσκεται σε πολύ καλό δρόμο".

Χαρακτηριστική, άλλωστε, της εύνοιας εκ του εξωτερικού που έχει κερδίσει ο Ραφίκ Χαρίρι είναι η δήλωση Τζέιμς Βόλεφσοχν, διοικητή της Παγκόσμιας Τράπεζας, ο οποίος, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Βηρυτό τον Ιούνιο του 1997, είχε τονίσει ότι "μέχρις αποδείξεως του αντιθέτου, όλα τα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μπορούμε να έχουμε εμπιστοσύνη στο αίσθημα οικονομικής διαχείρισης αυτής της κυβέρνησης"! Γιατί, άλλωστε να μην υπάρχει εμπιστοσύνη, στην οικονομική διαχείριση μιας κυβέρνησης που κατάφερε, παρά την απογοητευτική κατάσταση, να "ρίξει" στη διεθνή αγορά κεφαλαίων δισεκατομμύρια δάνεια σε δολάρια κατά τη διάρκεια της πρόσφατης ασιατικής κρίσης;

Η Δύση δε δείχνει διατεθειμένη να δει καταπρόσωπο την πραγματική όψη του πολυσυζητημένου "λιβανέζικου θαύματος", με τα μισοτελειωμένα έργα υποδομής που δεσπόζουν σε όλη τη χώρα, με τη διαρκώς αυξανόμενη φτώχεια και τη μιζέρια, με την ανησυχητική μόλυνση που προκάλεσε η άναρχη κατασκευή των έργων αυτών. Και δε θέλει να δει, κάτι που γίνεται σαφές και από τη σχεδόν παντελή έλλειψη σχετικών ειδήσεων μέσω των μεγάλων διεθνών ειδησεογραφικών πρακτορείων, γιατί ο Λίβανος καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της σκακιέρας εκείνης στην οποία παίζεται το παιχνίδι της μεγάλης μοιρασιάς στη Μέση Ανατολή.

Για τη Δαμασκό, ο Λίβανος δεν έπαψε ποτέ να είναι ένα από τα πιστότερα υποχείριά της, γεγονός που δεν προσπαθεί καν να κρύψει παρεμβαίνοντας άμεσα στην πολιτική του ζωή και διατηρώντας, πάντα, ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στην Κοιλάδα Μπεκάα. Η Γαλλία, από την πλευρά της, δεν έπαψε, ποτέ, να διατηρεί καλές σχέσεις και να παρουσιάζει, την πρώην αποικία της, ως έναν καλό σύμμαχο, έτσι ώστε να μπορέσει να τη χρησιμοποιήσει ως εφαλτήριο για την περαιτέρω ανάμειξή της στις εξελίξεις στην όλη περιοχή. Οσο για την Ουάσιγκτον, μοιάζει να επέλεξε να επιχειρήσει "άνοιγμα" και προς τη Βηρυτό, γνωρίζοντας καλά ότι ο κομβικός της ρόλος στην ισραηλινο - παλαιστινιακή "ειρηνευτική διαδικασία", οι στενές της σχέσεις με την Ιορδανία και την Αίγυπτο και οι ακόμα καλύτερες σχέσεις της με το Ισραήλ, δεν αρκούν για να μπορέσει να καταφέρει να κυριαρχήσει πλήρως σε όλη την περιοχή. Επαναλειτούργησε, λοιπόν, το προξενείο της και αναίρεσε τις αρνητικές οδηγίες προς τους υπηκόους της, στοχεύοντας, τουλάχιστον σε ένα πρώτο επίπεδο, να εξοβελίσει μεθοδικά και σταθερά τη Συρία από το προσκήνιο της άσκησης εξουσίας και, γιατί όχι, και τη Γαλλία που προσπαθεί απεγνωσμένα να δομήσει συμμαχίες και να κάνει αισθητή την παρουσία της.

Είναι, φυσικά, κατανοητό ότι στο πλαίσιο αυτού του αγώνα δρόμου άσκησης επιρροής και οικονομικού κέρδους, η τύχη του λιβανέζικου λαού, η καθημερινή του δυστυχία και το αβέβαιο μέλλον του δεν ενδιαφέρει κανέναν. Αλλωστε, δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκτιμούν ότι σε περίπτωση που η ισραηλινο - παλαιστινιακή "ειρηνευτική διαδικασία" δε δρέψει τους αναμενόμενους, για την Ουάσιγκτον, καρπούς και όλη η περιοχή βυθιστεί και πάλι στη δίνη της βίας, ο Λίβανος θα μετατραπεί και πάλι το ιδανικό πεδίο πολεμικών συγκρούσεων και αιματοκυλίσματος, χωρίς δεύτερη σκέψη, από όλους τους "φίλους" του Ραφίκ Χαρίρι που, σήμερα, εξαίρουν τις επιλογές του για το αύριο του "Μόντε Κάρλο της Μέσης Ανατολής".

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ