"Ομορφο είναι/ Να αρπάζεις το λόγο στην ταξική πάλη/ Δυνατά αντηχώντας να καλείς για τον αγώνα των μαζών/ Για τη συντριβή των καταπιεστών, για την απελευθέρωση των καταπιεσμένων/ Δύσκολη και ωφέλιμη είναι η καθημερινή μικροδουλιά...". (Μπρεχτ). Τα λόγια αυτά του ποιητή βρίσκουν πάντα τη θέση τους, όταν έχεις την τύχη να βρίσκεσαι απέναντι από έναν άνθρωπο που πάλεψε "για τη συντριβή των καταπιεστών, για την απελευθέρωση των καταπιεσμένων". Τα δικά σου λόγια λιγοστεύουν, γιατί επιθυμούν να σμίξουν με τον ξεχωριστό, γνήσιο λόγο του ανθρώπου που σέβεσαι, τον ξεχωριστό γνήσιο λόγο που έρχεται από μια εποχή ιστορική για το λαό και τη χώρα μας. Η Μαλαίνα Ανουσάκη έχει να πει πολλά. Οι μνήμες της ξεκαθαρίζουν μέσα στα γεμάτα, πλούσια σε εμπειρίες ζωής μάτια της. Γίνονται εικόνες, γίνονται φωνές, γίνονται ιστορία. Η δική της προσωπική ιστορία ξεδιπλώνεται και οι ευωδιές του δικού της αγώνα ενώνονται με τους αγώνες του λαϊκού μας κινήματος, με τους αγώνες του ΚΚΕ.

"Μια φράση που είχε πει κάποιος πρώτος μου ξάδελφος από τη μητέρα μου, όταν ήμουν πολύ μικρή, ήταν αυτό που με καθόρισε πολιτικά" - εξομολογείται η Μαλαίνα Ανουσάκη."Το 1917 ιδρύθηκε το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών και το Κόμμα, λίγο μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση. Είπε, λοιπόν, αυτός ο άνθρωπος: "από σήμερα αλλάζει η ζωή των ανθρώπων, ο κόσμος θα γίνει καλύτερος, θα γίνει η επανάσταση σε όλο τον κόσμο".Ημουν μικρό παιδί, αλλά ακόμη έχω τον ήχο της φωνής του στ' αυτιά μου. Μετά τον στείλανε στο Σαγκάρειο, στο βάθος της Μ. Ασίας. Τους εγκατέλειψαν τους ανθρώπους και πέθαναν από την πείνα. Αυτό με καθόρισε".

Ως ηθοποιός ξεκίνησε παίζοντας κάποιες ερασιτεχνικές παραστάσεις. "Παράλληλα έκανα κάποια μαθήματα, αλλά τα πράγματα ήταν λίγο περίεργα τότε" - θυμάται η Μαλαίνα Ανουσάκη."Ηταν γύρω στο '32-'34. Η καταγωγή μου είναι από την Πελοπόννησο. Ο πατέρας μου ήταν από την Τρίπολη και η μητέρα μου Αρβανίτισσα. Ζούσαμε, όμως, στον Πόρο. Εκεί γεννήθηκα. Είχαμε ένα μεγάλο σπίτι. Η μητέρα ήταν κόρη τσιφλικά. Ο πατέρας μου ήταν πολύ έντιμος άνθρωπος, αλλά πέθανε πρόωρα. Για την εποχή του ήταν προοδευτικός. Εγώ είχα πάντα μια καλλιτεχνική έφεση και κλίση. Ηρθα στην Αθήνα δούλεψα λιγάκι και μετά έπαιξα στο θέατρο. Είχα ένα προτέρημα και ένα ελάττωμα. Επαιζα με το ένστικτο και με πάθος. Είναι προσόν αυτό, αλλά δεν μπορείς να παίζεις πάντα μόνο με αυτό. Με φώναξε, λοιπόν, θυμάμαι, ένας ηθοποιός ο Βιτσώρης να τον βοηθήσω, να παίξουμε μαζί δηλαδή κάτι, στην επιτροπή, για να πάρει την άδεια ηθοποιού. Με στείλανε σε ένα βεστιάριο για να ντυθώ. Ακόμη θυμάμαι εκείνη τη διαδικασία στο βεστιάριο. Δοκίμαζα διάφορα και έκανα πλάκες. Τέλος πάντων. Μετά ήρθε η παράσταση. Δώστου και χτυπιόμουν εγώ. Τελικά, η κριτική επιτροπή καλεί εμένα και μου δίνει άδεια. Ετσι αρχίζω".

Η πρώτη επαγγελματική της παράσταση ήταν στο θέατρο "Μουσούρη". "Παίζαμε ένα έργο του Γιανουκάκη - Γιαλαμά, ένα είδος μιούζικαλ, αλλά μας βρίσκει ο πόλεμος. Στην παράσταση μαέστρος ήταν ο Σακκελαρίδης και επιστρατεύουν τον Μακρή,τον Δούκα και παίξαμε το "Μπράβο Κολονέλο" με πολύ μεγάλη επιτυχία. Εκείνος που έπαιξε μεγάλο ρόλο στην καριέρα μου, όμως, ήταν ο Λίνος Καρζής,ο οποίος αναβίωσε το αρχαίο δράμα. Επαιξα σε όλα τα αρχαία θέατρα εκτός από την Επίδαυρο. Εκανα ένα δικό μου θίασο με τον άντρα μου και ανεβάσαμε την "Ιφιγένεια εν Ταύροις". Ηταν ένας πολύ προοδευτικός θίασος. Ηταν και ο Δαμιανός μαζί μας".

"Οταν ξέσπασε ο πόλεμος, λοιπόν, ήμουν πολύ αυθόρμητη, έβγαλα τα παπούτσια, το καπέλο και πήγαινα σα μόρτης και σπάσαμε το "Αλ Ιτάλια", που ήταν στο Σύνταγμα, έτσι μπήκα στον αγώνα. Με είχε επηρεάσει πολύ και ο ισπανικός πόλεμος. Είχα αυτή τη διάθεση. Αιωνίως η ανθρωπότητα έχει περάσει φοβερά πράγματα. Ολα αυτά είχαν επηρεάσει την ψυχή και το χαρακτήρα μου".

Οι μνήμες της συχνά γίνονται βασανιστικές. Θυμάται: "Τη μεγάλη πείνα και τους 300.000 νεκρούς. Τα παιδιά πάνω στις σχάρες πηγαίνανε να ζεσταθούν και το πρωί τα βρίσκανε νεκρά. Δεν ακουγόταν παρά ένα ατελείωτο "πεινάω". Τότε ήταν που αποφασίζουν οι ηθοποιοί να κάνουν την πρώτη διαμαρτυρία. Ο Δήμος Σταρένιος,ο Βανδής και πολλοί άλλοι βρεθήκαμε στην πρώτη διαδήλωση και αρχίσαμε να φωνάζουμε "ψωμί, ψωμί, ελευθερία". Αυθόρμητα ο κόσμος ενώθηκε μαζί μας. Πώς τα κατάφερνα πάντα και βρισκόμουν στην πρώτη γραμμή του πυρός. Πέφτουν πάνω μας οι καραμπινιέροι, ήταν και ο Αντώνης ο Γιαννίδης,ο οποίος με τράβηξε και με έσωσε από τους Ιταλούς που πήγαν να με συλλάβουν. Ετσι μπήκα στην Αντίσταση. Ημουν πάντα με το λαό, πάντα με το δίκιο".

Μνήμες που ολοένα δυναμώνουν και πλημμυρίζουν το λόγο της. "Στο Οφθαλμιατρείο, σε μια συνάντηση που οργάνωσε ο Πλουμπίδης, θυμάμαι, κι εκεί μάλιστα σκοτώθηκαν κάτι κοπέλες, οι Γερμανοί τα χάσανε μαζί μου, γιατί ξαφνικά βρέθηκα ανάμεσά τους. Δεν έκανα τη γενναία, έτυχε μέσα στην αναταραχή που επικρατούσε. Καθώς με έσπρωξαν, βρέθηκα μέσα στους Γερμανούς. Τα χάσανε κι αυτοί και έτσι ξέφυγα".

"Εκείνο τον καιρό, από το Κόμμα με βάλανε να καθοδηγήσω έναν καθηγητή. Δεν έλειψα από διαδήλωση. Πανταχού παρούσα. Δεν το έκανα από γενναιότητα. Ημουν αγωνίστρια από θέση, από χαρακτήρα. Το 1949 πιάστηκα. Πώς; Μας είχαν πει θα ντύνεστε πολύ ωραία και θα μιλάτε καθαρεύουσα. Για να μη δίνουμε στόχο. Με είδαν να μιλάω με μια γυναίκα στο Λαύριο, στη Γ Σεπτεμβρίου, να ανταλλάσσω κάποιο χαρτάκι. Με παρακολουθούσαν. Δυστυχώς, κάποιοι είχαν λυγίσει. Ηταν τέτοια τα μαρτύρια και τα βασανιστήρια που αρκετοί μίλησαν. Αυτή μου είχε πει αν τυχόν μας πιάσουν θα πεις ότι κάνουμε μάθημα σολφέζ. Είχα πάρει κάτι τετράδια με νότες. Οταν με πιάσανε και μου δείξανε μια φωτογραφία της, λέω στην ανάκριση, "είναι δεν είναι αυτή". Ελεγα διάφορα παλαβά για να κάνω την τρελή. "Μάλλον είναι κάποια κυρία που κάναμε μάθημα σολφέζ" τους είπα. "Μάλλον πρέπει να είναι αυτή δεν είμαι σίγουρη". Δε με έβαλαν όμως να υπογράψω, δεν έγραψαν τα όσα τους είπα. Ετσι, όταν ήρθε η ώρα τούς έβγαλα τρελούς. Μετά από λίγο καιρό, λοιπόν, θεώρησαν ότι ήταν κατάλληλη στιγμή να αναγνωρίσω την κυρία. Μου κάνει νόημα αυτή να πω ότι δεν τη γνωρίζω. "Την ξέρετε"; - μου λένε. Παθαίνω τέτοιο τράκο. Λέω "όχι δεν τη γνωρίζω". "Δε μας είπες ότι τη γνωρίζεις"; "Δεν είπες"; Δεν είπα. Τα αναιρώ όλα κι έλεγα άλλα αντ' άλλων. Ανελλιπώς εδούλεψα για το Κόμμα και ποτέ δεν υπέγραψα. Μετά πέρασα από δίκη μαζί με την Ελένη Μπενά, τη Χρυσηϊδα Καλάρη, την Αριάδνη Χριστοπούλου. Μας είχαν στο Μεταγωγών του Πειραιώς και μας έριξαν τα ρούχα μέσα στη λάσπη και κοιμηθήκαμε με βρεγμένα ρούχα. Καταδικάστηκα δις εις θάνατον. Οταν μας πήγαν στη φυλακή του Αβέρωφ ήμασταν μαζί με φόνισσες, πόρνες. Κάποτε μας χώρισαν. Θεώρησα μεγάλη ευτυχία που με βάλανε στον επάνω όροφο, που υπήρχε ένας χώρος τουλάχιστον να κάνεις ένα μπάνιο. Εμεινα συνολικά δύο χρόνια και τρεις μήνες. Απολύθηκα στην Αναθεώρηση".

"Τέτοια θυσία, τέτοια αγωνιστικότητα, να πεθαίνουν οι άνθρωποι και να μην υπογράφουν! Αυτός ο λαός δεν περιγράφεται το τι θυσίες έχει κάνει. Ευτυχώς είχα τη στήριξη του άντρα μου, του Ευάγγελου Ανουσάκη, που ήταν και ηθοποιός. Η κόρη μου δεινοπάθησε όσο ήμουν μέσα στη φυλακή. Ηταν ένα βασανισμένο παιδί. Τα βάσανα, όμως, δεν τελείωναν. Οταν βγήκα από τη φυλακή, με παρακολουθούσαν συνέχεια. Και έπρεπε να είμαστε πολύ προσεκτικοί για να μην κάψουμε και άλλο κόσμο. Οποιος σου μιλούσε, τον συνέδεαν και στιγματιζόταν. Δε με έπαιρναν σε δουλιές, γι' αυτό και έκανα δικούς μου θιάσους".

"Στο Εθνικό με πήραν κάποια στιγμή, αλλά μόλις βλέπανε το όνομά μου με διαγράφανε αμέσως γιατί ήμουν στους υπόπτους. Μου έδωσαν στο Εθνικό να υπογράψω μια δήλωση, έμμεση. Εγραφε, δηλαδή, το συμβόλαιο "δε θα αναμειγνύομαι στην πολιτική". Λέω αυτό είναι δήλωση. Δεν μπορώ να μην έχω γνώμη και έτσι έφυγα από το Εθνικό".

Τι κάνει σήμερα, η Μαλαίνα Ανουσάκη; Ενας τέτοιος άνθρωπος δύσκολα αλλάζει. Τα "πιστεύω" της όπως λέει δεν αλλάζουν. Προβληματίζεται για όσα συμβαίνουν σήμερα, αγωνιά, αλλά πάντα ελπίζει.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ