(Του απεσταλμένου μας ΑΓΗ ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ). -

Η "Ηπειρος" του Στράτου Στασινού ξεπερνά τα όρια της τρέχουσας έννοιας του ντοκιμαντέρ. Επιστρέφοντας στη γη της παιδικής ηλικίας η αφήγηση ανακαλεί μνήμες σε ένα ταξίδι ποίησης και καταγραφής, ο φακός αναβιώνει εμπειρίες αισθήσεων, οι άνθρωποι και το τοπίο αναδύονται μέσα από τη στατικότητα της ύπαρξής τους σε μια διάσταση, όπου το στιγμιαίο αποκτά μεγέθη της αιωνιότητας. Φωτογραφία, που άλλοτε υποβάλλει μια ονειρική ποιότητα εκεί που τριγυρνούν νεράιδες, άλλοτε μόνο "δείχνει". Στοιχεία της πραγματικότητας που από μόνα τους, χωρίς να χρειάζονται το χέρι ή το σχόλιο του καλλιτέχνη, ξανοίγονται στον ορίζοντα της φύσης ή κλείνουν μέσα σε ένα μικρό πετραδάκι την ύλη της ιστορίας. Κι άλλοτε η εικόνα γίνεται εξωπραγματική - ούτε σαν ανάπλαση του ονείρου, ούτε σαν ρεαλιστική απεικόνιση - μυεί το βλέμμα χωρίς να εξάπτει την αδηφάγο περιέργεια. Οχυρώνεται απέναντι στους κυνηγούς της γραφικότητας, στους αρχιτέκτονες των μουσείων. Φέρνει στην κινηματογραφική οθόνη ό,τι ζητά να μείνει μυστικό για να επιβιώσει ό,τι ζητά να γίνει κραυγή. Για να επιβιώσει. Συνήθειες αρχέγονες, γιορτές σε ένα χρόνο παράταιρο, τελετές που ζητάνε από τον καιρό να αρνηθεί την επιβολή της ιστορίας, να ταυτιστεί ξανά με τη φυσική μνήμη. Οι άνθρωποι σε εκείνα τα χωριά της πέτρας έχουν πετρώσει, δε μετράνε πια ούτε τον καιρό, ούτε το χρόνο "από τότε που η μυλόπετρα έπαψε να γυρνά μέσα στο μύλο".

Σε όλη την Ελλάδα μύλοι νεκροί, παγωμένοι χώροι, παρατημένοι. Κενοτάφια, βουβοί μάρτυρες της λεηλασίας, η σιωπή τους σκεπάζεται από δυνατές μουσικές, αναπαλαιωμένοι χώροι για να διασκεδαστεί το παρελθόν μέσα σε ένα κενό μέλλον. Μνημεία αυτοκρατορικής αλαζονείας, αρένες για νικημένους πληβείους. Πού είναι ο μεγάλος ο μύλος που τους άλεσε πριν να τους καταπιεί;

Στοχαστικός ο λόγος του Παπαδιαμάντη, δύσκολα μεταλλάσσεται σε κινηματογραφική δράση. Οπως και η ταινία του Ευθύμη Χατζή, "Η γωνιά του Παραδείσου" της Λένας Βουδούρη εικονογραφεί το μύθο μα δεν μπορεί να αποφύγει την απαγγελία του γραπτού λόγου, αν δε θέλει να τον ακυρώσει προσγειώνοντάς τον στην πεζότητα μιας συμβατικής όρασης. Τονισμένη με τα ιμπρεσιονιστικά στοιχεία της φωτογραφίας - ταιριαστά με μια πρώτη ματιά αλλά και υποδηλωτικά μιας δημιουργικής ευκολίας που με ένα μόνο πάτημα του κουμπιού διαπερνά ένα έργο στο σύνολό του - η ανάγνωση του Χατζή δε συναντιέται με την ταινία της Λένας Βουδούρη, που αρνείται εικαστικές παρεμβάσεις, θέτοντας σε άμεση αντιπαράθεση το άπιαστο του λόγου με τη φωτογραφημένη πραγματικότητα καθεαυτή.

"Στην άκρη της πόλης",στις παρυφές της Αθήνας, οι ήρωες της ταινίας του Κωνσταντίνου Γιάνναρη, κινούνται στα όρια του δικού του "μικρόκοσμου". Ενός μικρόκοσμου που οι διαστάσεις του καθημερινά μεγαλώνουν, καθώς η κοινωνική του περιοχή απορροφά όλο και περισσότερους ανθρώπους που βλέπουν ένα μέλλον που δεν είναι φτιαγμένο γι' αυτούς, ένα παρόν που μοιάζει με καθημερινή αιώνια καταδίκη. Κι ένα διαφορετικό παρελθόν, πρόσφατο όσο και βαθιά θαμμένο στη μνήμη τους, που έσβησε απότομα εκτοξεύοντάς τους σαν ναυαγούς της ιστορίας στους καταναγκασμούς ενός πλαστού παραδείσου. Τρεις Ρωσοπόντιοι στο Μενίδι, νέοι, έφηβοι. Στα χαμηλότερα σκαλοπάτια της κοινωνικής ιεραρχίας που συγκροτείται γύρω από το "εύκολο χρήμα", πρόσωπα μιας ταινίας που καταγράφει τον ψυχισμό τους, αφηγείται ρεαλιστικά, υπαινίσσεται. Ο ένας έχει "πιάσει την καλή", οι άλλοι δύο περιμένουν, έχουν ήδη δημιουργηθεί μέσα τους τα ψυχικά περιθώρια, κενά για να καλυφθούν από έναν νόμο που πρέπει να προσκυνήσουν. Μα μέσα στη ζάλη, στην ακινησία της αναμονής, παραμονεύει ακόμη μια σπίθα ανόθευτη. Μόνο που αυτή στοιχίζει ακριβά σε έναν κόσμο - στημένο παιχνίδι των δυνατών. Πρόσωπα περιορισμένα στα μικρά μεγέθη του κινηματογραφικού κάδρου, που τα αποξενώνει από το περιβάλλον τους, πλησιάζοντας όμως ταυτόχρονα πιο κοντά σε λεπτομέρειες που αποκαλύπτουν τους χαρακτήρες.

"Οι αριθμημένοι" του Τάσου Ψαρρά, ταινία που προβάλλεται σήμερα, στήνει έναν σκοτεινό μύθο ταιριαστό στην εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου. Ενας άνθρωπος μπορεί να πεθάνει και κανείς να μην αντιληφθεί την απουσία του, κάποιος μπορεί να του κλέψει ολόκληρη τη ζωή του αν προδοθεί το πιο καλά κρυμμένο μυστικό του: Ο ηλεκτρονικός του αριθμός. Ο ήρωας της ταινίας δολοφονεί έναν πλούσιο επιχειρηματία, εγκαθίσταται στο σπίτι του και μπαίνοντας στα αρχεία του προσωπικού του υπολογιστή εισβάλλει στην περιουσία του και τη ληστεύει, έχοντας άλλοθι την εικονική "αθανασία" του θύματός του. Για να βρεθεί κι αυτός στο κέντρο της καταδίωξης που ακολουθεί. Καταδίωξη που θα αποκτήσει μια τροπή ανοιχτή προς ένα μάλλον ζοφερό υποθετικό μέλλον.

Τελευταία ταινία του ελληνικού τμήματος σήμερα "Οι φωτογράφοι" του Νίκου Κούνδουρου. Σε ένα απροσδιόριστο σημείο κάπου στην ανατολική Ασία, ένα κατεστραμμένο μες στην καμένη γη ορυχείο, χρησιμεύει σαν το σκηνικό μιας δράσης που προβάλλεται με έντονα θεατρικά στοιχεία στην οθόνη. Μια ομάδα δημοσιογράφων από τη Δύση καλύπτει το χρονικό της σφαγής, στη διάρκεια ενός θρησκευτικού πολέμου. Δεμένο σε πάσσαλο το κουφάρι ενός θύματος των πρόσκαιρων νικητών του Καμπράλ περιμένει την Αντιγόνη που θα το θάψει. Και ο Νίκος Κούνδουρος μεταφέρει το σχήμα της τραγωδίας στη σύγχρονη ιστορία. Επεξεργασμένος μες στους αιώνες της προφορικής παράδοσης και της μυθολογίας ο μύθος των Λαβδακιδών, τοποθετημένος στο αυστηρό πλαίσιο του γενεσιουργού χώρου και των προσώπων, παγιώνεται με μια δραματική τελειότητα στα έργα του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη. Κι αυτή η δυναμική ενός ηθικού μέτρου, οργανικού μέσα σε ένα πραγματικό ιστορικό πλαίσιο, η ίδια η γεωμετρία της κάθαρσης μετατρέπεται σε δημιουργικό στοίχημα για όποιον θέλει να το ανασυνθέσει μέσα στην παρούσα και ρέουσα πραγματικότητα.

Αύριο θα πραγματοποιηθεί η τελετή λήξης του διεθνούς τμήματος του φεστιβάλ και η απονομή των βραβείων. Ενώ τη Δευτέρα θα λάβει χώρα η τελετή της απονομής των κρατικών κινηματογραφικών βραβείων.