"Κοίτα, το σχολειό στα χρόνια μου είχε 600 μαθητές. Φέτος έδωσαν για το πανεπιστήμιο μόνο δυο παιδιά, αν έμαθα καλά. Για τους υπόλοιπους φτιάχνουν "αναπτυξιακά έργα", όπως τις... φυλακές στο Μαλανδρίνο".

Τα λόγια του γέροντα της παρέας μας καταπέλτης. Οσα ακούσαμε μετά δυο μέρες, στο αναπτυξιακό συνέδριο των χωριών της βορειοδυτικής Δωρίδας, δε συμπύκνωσαν τόσο καίρια την εικόνα της πραγματικότητας, που έχουν διαμορφώσει στην περιοχή οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν ως τώρα εκεί.

***

Βαρδούσια. Ενας καταπληκτικός ορεινός όγκος. Εχουν γραφεί και θα μπορούσαν να γραφούν ακόμα χιλιάδες σελίδες γι' αυτήν την ομορφιά. Μόνο που και γι' αυτό όποιος γράφει πρέπει πριν να επιλέξει: Θα κοιτάμε τον τόπο μόνο ως χώρο για ζουζούνια και μοβ λουλουδάκια του βουνού, ή αναπόσπαστα δεμένο και με τους ανθρώπους του;

Από το διάσελο "Μετερίζια" στο ύψος των περίπου 2.000 μέτρων, στο όριο που περνάς από τα Μουσουνίτικα προς τα απέραντα Βουστινιτσιώτικα λιβάδια, παρά το σκληρό του τόπου αριστερά και δεξιά που 'ναι οι ξερές κορφές των 2.500 μέτρων, έχεις την αίσθηση πως τουλάχιστον εκεί κάτω στα λιβάδια των 1.000 - 1.800 μέτρων ανθεί η κτηνοτροφία. Θυμίζει Σαμαρίνα ο τόπος και λίγο από Λάκμο. Εχεις την αίσθηση πως όπου κι αν κοιτάξεις θα δεις κοπάδια και τσοπάνηδες. Φευ! Τίποτα δεν παραπέμπει στο "τότε". "Τότε" - μαρτυρούν οι ιστορικές αναφορές - σημαίνει χιλιάδες χρόνια ζωής για πληθυσμούς και πολιτισμούς που άνθησαν και μεγαλούργησαν σ' αυτό τον τόπο. Τα ίχνη του μόχθου χαραγμένα ανεξίτηλα στο χώρο. Σκληρή η ζωή "τότε". Κανείς δε θέλει και δεν πρέπει να γυρίσει έτσι εκεί.

Απ' αυτό όμως - την επιστροφή σ' ένα σκληρό χτες - ως την ερήμωση που επιβλήθηκε από συγκεκριμένες πολιτικές, κι απ' την ερήμωση ως την εκμετάλλευση μιας πολυπρόσφορης γης από λίγους κι εκλεκτούς - όπως σχεδιάζεται να γίνει τώρα - με τους πολλούς πάντα σε ρόλο υποζυγίου, υπάρχει τεράστια απόσταση.

***

Οι χιλιάδες γιδόστρατες στις πλαγιές δείχνουν πως δεν υπάρχει μόνο ένας δρόμος για την κορφή. Οπως δεν είναι μονόδρομος οι κραυγαλέες διαφορές ανάμεσα στο πώς μεγαλώνει ο γιος του προύχοντα που ζει μ' όλες τις ανέσεις του μόνιμα στην πόλη και πωώ μαραζώνει πριν ακόμα ζήσει το παιδί του τσοπάνη που, παρά τα ζόρια, επιμένει σ' ό,τι κληρονόμησε. Γενιά προς γενιά νομάδες. Το καλοκαίρι παίρνουν τα βουνά και το χειμώνα εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, φτάνουν ως και τα Βίλλια της Αττικής.

Πολιτευτές και αφέντες, που φτάνουν στην περιοχή κύρια μόνο όταν έχει πανηγύρι, τους χαϊδεύουν τα αυτιά με λόγια παχιά για τη λεβεντιά του βουνίσιου. Οταν τελειώνει το πανηγύρι μένουν οι άνθρωποι κι η ερημιά τους.***

Ο αγώνας για τον επιούσιο καθημερινός. Δεν αφήνει χώρο για σκέψεις "αναρχικές". Η αγωνία για το αύριο των παιδιών υποτάσσει εύκολα τη σκέψη σ' ό,τι παρέχεται απ' αυτόν που κατέχει. Από κει μέχρι τη στρέβλωση της συνείδησης που φτάνει να θεωρεί πως είναι λόγος για συλλογική περηφάνια, να κατάγεται απ' το χωριό ο τάδε βιομήχανος, η απόσταση είναι μικρή.

Κι όμως σ' αυτό τον τόπο κάθε τσουγκάρι έχει να ιστορήσει καταστάσεις καταπληκτικής λεβεντιάς. Σ' αυτό τον τόπο το ημερολόγιο έχει καταγράψει χρονικές στιγμές ικανές να τροφοδοτούν με περηφάνια γενιές και γενιές.

Κι όμως σ' αυτό το χώρο η λεβεντιά δεν έχει τόπο να σταθεί και να ριζώσει. Και δεν είναι μόνο η κατάληξη του αγώνα ενάντια στη δεύτερη κατοχή που έκανε ανεπίστρεπτο για δεκαετίες το δρόμο για ό,τι όμορφο και προοδευτικό γεννήθηκε εκεί. Είναι, κύρια, η ίδια η ληστρική φύση του καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης όλης της χώρας, που βρήκε την έκφρασή της και σ' αυτό τον τόπο, τον οδήγησε στο μαρασμό. Τώρα γυμνή η γη από ανθρώπους και ζωντανά ετοιμάζεται για μια ακόμα επέλαση των βαρβάρων.

***

Το νέο όραμα που πλασάρεται στην περιοχή ονομάζεται "Χιονοδρομικό".

Πρόκειται, ουσιαστικά για ένα πρόγραμμα απορρόφησης 10 δισεκατομμυρίων δημόσιου χρήματος, που θα δοθεί σε υποδομές για να μπορέσουν στη συνέχεια να έχουν κέρδη οι ιδιώτες, στους οποίους προβλέπεται από τη σχετική μελέτη να παραχωρηθεί η εκμετάλλευση του έργου. Το φιλόδοξο σχέδιο αναφέρεται κύρια σε 9 πίστες καταβάσεων και 2 πίστες δρόμων αντοχής συνολικού μήκους 16 χιλιομέτρων και δυναμικότητας 6.500 ατόμων ημερησίως!

Από μόνο του το έργο δεν είναι κατακριτέο. Οταν όμως αρχίσουν να μπαίνουν ουσιαστικά ερωτήματα για το ποιος θα κερδίσει απ' αυτό, ο ντόπιος πληθυσμός ή μία ιδιωτική επιχείρηση; Και τι θα γίνει με την πραγματική ανάπτυξη της περιοχής, τέτοια που να κρατά τους ανθρώπους στον τόπο τους; Τότε αρχίζουν τα δύσκολα και αντί για απαντήσεις όσοι βρίσκονται σήμερα στο τιμόνι της εξουσίας, ή, φιλοδοξούν να γίνουν χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη, σφυρίζουν κλέφτικα και θυμούνται πάλι τα περί αιώνιας λεβεντιάς. Να το ξαναγράψουμε λοιπόν: Η λεβεντιά δεν έχει τόπο να σταθεί και να ριζώσει στην ορεινή Δωρίδα, όσο οι πολιτικές που εφαρμόζονται δεν αφορούν κύρια την εξασφάλιση ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσης και απασχόλησης γι' αυτούς που πράγματι μένουν εκεί. Οσο οι πολιτικές που εφαρμόζονται στοχεύουν μόνο στην εξασφάλιση ακόμα μεγαλύτερων κερδών για το ιδιωτικό κεφάλαιο.