Από μια πρώτη εκτίμηση στις Δημοτικές και Νομαρχιακές εκλογές του Οκτώβρη που πέρασε τα θέματα της τέχνης και της πολιτιστικής ανάπτυξης είχαν αυξημένη παρουσία και βάρος απ' ό,τι σε προηγούμενες αντίστοιχες αναμετρήσεις.

Και αυτό όχι μόνο από το πλήθος των υποψήφιων καλλιτεχνών στα ψηφοδέλτια, δημοτικά και νομαρχιακά, πολλές φορές χωρίς ουσιαστικό πολιτικό ρόλο, αλλά κυρίως από τις αναφορές στα θέματα αυτά, απολογιστικά και ως σχεδιασμοί και διακηρύξεις και σε αρκετές περιπτώσεις ως αναπτυξιακός μοχλός της πόλης ή της ευρύτερης περιοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το βιβλίο του Ν. Κακλαμάνη, δημάρχου Αθήνας πλέον, που εξέδωσε λίγες μέρες πριν τις εκλογές με τίτλο «Αθήνα, αιώνια πολιτιστική πρωτεύουσα. Η στρατηγική για τον πολιτισμό».

Είναι αποκαλυπτικό των προθέσεων του κ. δημάρχου, καθώς εντάσσεται στην υλοποίηση της πολιτικής της ΝΔ για την ολοκληρωτική εμπορευματοποίηση των τεχνών και του πολιτισμού.

- Από την εισαγωγή ακόμη τονίζεται ότι: «Ο πολιτισμός ως η τέχνη του ευ ζην στην πόλη δεν μπορεί παρά να είναι το κύριο μέλημα των πολιτών μιας μητρόπολης».

- Στη ζητούμενη «ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των πόλεων η Αθήνα καταθέτει τον πολιτισμό».

- Τον πολιτισμικό οργανισμό της Αθήνας που υπάρχει σήμερα θα τον αντικαταστήσει μια σύγχρονη ΑΕ στην οποία θα μετέχουν δημόσιοι φορείς και χορηγοί από τον ιδιωτικό τομέα και θα λειτουργεί με μεθόδους που στηρίζονται στην ανταποδοτικότητα, στη διαφάνεια και στις υψηλές τεχνολογίες.

Να, λοιπόν, το... όραμα για τον πολιτισμό.

Από όποια σκοπιά και να πάρει κανείς τη λέξη πολιτισμός, αυτός δεν είναι τέχνη του ευ ζην στην πόλη. Το επίπεδο της ζωής, οι δυνατότητες βελτίωσής της, οι δυνατότητες ανάπτυξης των τεχνών και της δημιουργίας και όλα αυτά να φθάνουν και να τα γεύεται ο εργαζόμενος δεν είναι μέλημα πρωτίστως δικό του, αλλά της κατεύθυνσης της πολιτικής που εφαρμόζεται και της κατανομής του πλούτου. Με την πολιτική της σημερινής κυβέρνησης και των προηγούμενων κυβερνήσεων του κεφαλαίου, οι υλικές προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο δεν υπάρχουν. Ο,τι αποκτηθεί από τους εργαζόμενους θα είναι αποτέλεσμα σκληρής ταξικής πάλης από τη μεριά τους.

Οταν η ανεργία και η μερική απασχόληση είναι στα ύψη, ένας στους τρεις νέους είναι άνεργος ή υποαπασχολούμενος, τα εισοδήματα μειώνονται τη στιγμή που τα κέρδη ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο, ένα μεγάλο μέρος του λαού δε μπορεί να καλύψει τα εντελώς απαραίτητα και στριμώχνεται στη μιζέρια και το περιθώριο, η Παιδεία εμπορευματοποιείται και γίνεται πανάκριβη και μιας χρήσης, η υγεία κοστίζει μια περιουσία, η ενασχόληση με τις τέχνες και η δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου απομακρύνονται, γίνεται όνειρο για τους νέους και τους εργαζόμενους και κέρδη για τα μονοπώλια του χώρου, ποιος λόγος μπορεί να γίνει για το ευ ζην;

Ο συγγραφέας. βέβαια, καμία αμφιβολία δεν αφήνει ότι παρανοεί κάτι, αντίθετα ανεξάρτητα από βερμπαλισμούς και όμορφες φράσεις κενές περιεχομένου που το κείμενο βρίθει, υπάρχει σαφές σχέδιο που στηρίζεται στην αξιοποίηση του πολιτισμού ως στοιχείου ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της Αθήνας απέναντι στις άλλες πόλεις της ΕΕ, για την προσέλκυση κεφαλαίων και μεγαλοχορηγών που θα επενδύσουν, αφού διαμορφωθεί από το κράτος το κατάλληλο κλίμα με φοροαπαλλαγές και εκχώρηση κάθε είδους δραστηριοτήτων και διευκολύνσεων. (Σελίδες 22, 31, 69 κλπ.).

Και επειδή καπιταλιστική οικονομική ανάπτυξη με όρους ανταγωνιστικότητας και συσσώρευσης κερδών για τα μονοπώλια δεν εξυπηρετείται στη σημερινή φάση ανάπτυξής τους με την οργάνωση και τους θεσμούς που σήμερα υπάρχουν, στη θέση του Πολιτισμικού Οργανισμού Δήμου Αθηναίων θα μπει μια Ανώνυμη Εταιρεία, στην οποία θα μετέχει το δημόσιο με το ιδιωτικό κεφάλαιο, η οποία θα εξασφαλίζει αυτή τη λειτουργία, τα κέρδη και την κυριαρχία του μεγάλου κεφαλαίου, ιδίως του τουριστικού.

«Η Αθήνα πρέπει να καταξιωθεί ως πολιτιστικός τουριστικός προορισμός και προκειμένου αυτό να επιτευχθεί πρέπει να μπορεί να διαχειριστεί πόρους και θεσμούς». Γι' αυτό διεκδικεί να περάσουν στη διαχείριση του Δήμου Αθηναίων καταξιωμένοι πολιτιστικοί θεσμοί όπως το Φεστιβάλ Αθηνών, η Λυρική Σκηνή ή μια όπερα, αντίστοιχη με τις ευρωπαϊκές, ένα δημοτικό θέατρο, μουσεία κλπ. και μαζί διεκδικεί την αξιοποίηση των υποδομών που υπάρχουν και τη διαχείριση των ελεύθερων χώρων.

Η φράση «η Λυρική Σκηνή ή μία άλλη όπερα» κατευθείαν μας συνδέει με τις εξελίξεις που τώρα πληροφορείται το κοινό, ότι το «ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος» διεκδικεί την Εθνική Βιβλιοθήκη, τη Λυρική και μαζί το φιλέτο των 240 στρεμμάτων στο Φαληρικό Δέλτα όπου ήταν ο Ιππόδρομος και που φυσικά η κυβέρνηση της ΝΔ είναι σύμφωνη να τα παραχωρήσει. Το ΠΑΣΟΚ έδωσε τη μουσική και το Πάρκο Ελευθερίας μαζί με ένα πακτωλό δισεκατομμυρίων στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών του κ. Λαμπράκη, η ΝΔ δεν μπορεί να υστερήσει. Προωθεί την ικανοποίηση των δικών της φίλων, δημιουργεί τον «Λαμπράκη» της Λυρικής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο όνομα του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».

Είναι γνωστά τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δημόσιοι θεσμοί παραγωγής πολιτισμού ως αποτέλεσμα της μεγάλης υποχρηματοδότησης και της σχεδιασμένης απαξίωσης που αντιμετωπίζουν από τις κυβερνήσεις προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για τη συρρίκνωσή τους και τη γιγάντωση παράλληλα αντίστοιχων ιδιωτικών δραστηριοτήτων.

Φαντάζεται κανείς αν περάσουν στο Δήμο Αθηναίων οι θεσμοί αυτοί τι θα συμβεί, με διακηρυγμένη την πρόθεσή του για εμπορευματοποιημένη λειτουργία τους και με την υποχρηματοδότησή τους;

Η εικόνα που εμφανίζουν σήμερα οι πολιτιστικοί θεσμοί και γενικότερα η αντίστοιχη δράση του Δήμου Αθηναίων, το Πνευματικό Κέντρο, οι Δημοτικές Βιβλιοθήκες, η Πινακοθήκη, η Φιλαρμονική και τα Μουσικά Σύνολα κλπ. προϊδεάζουν τι θα συμβεί με τους θεσμούς που διεκδικεί. Ελάχιστες υποδομές, λίγοι πόροι, απαράδεκτες αμοιβές και σχέσεις εργασίας για το προσωπικό και μαζί η ίδια η κατεύθυνση των εκδηλώσεων και της εν γένει δραστηριότητας.

Ενώ ξοδεύονται εκατομμύρια ευρώ για πανάκριβες εκδηλώσεις, πρωτοχρονιάτικες και άλλες, οι υπόλοιπες δραστηριότητες τελματώνουν. Δεν αγκαλιάζουν και δεν κινητοποιούν ευρύτερες λαϊκές δυνάμεις και καλλιτέχνες, ώστε να υπάρξει πραγματική ανάπτυξη της ερασιτεχνικής δημιουργίας.

Στα προγράμματα λαϊκής επιμόρφωσης του δήμου παίρνουν μέρος μόνο 1.600 άτομα σε μια πόλη πολλών εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων, για να μην αναφερθούμε στην ποιότητά τους.

Ο Δήμος της Αθήνας, με βάση το βιβλίο, διεκδικεί να προσφέρει στα σχολεία μαθήματα πολιτισμού, τέχνης και ιστορίας της τέχνης παράλληλα ή μέσα στο σχολικό πρόγραμμα με τους νέους καλλιτέχνες, ώστε οι νέοι καλλιτέχνες να εργαστούν και οι μαθητές να αποκτήσουν δεξιότητες για τον επαγγελματικό προσανατολισμό και την ανάδειξη ταλέντων.

Μέσα από μια πρόταση προωθεί μύριες αντιδραστικές ρυθμίσεις και αποτελέσματα. Προωθεί τη διάσπαση του ενιαίου σχολικού προγράμματος, την υπονόμευση του αιτήματος παιδαγωγοί ειδικευμένοι να διδάσκουν τα ειδικά μαθήματα, υπονόμευση της διεκδίκησης των εκπαιδευτικών για σταθερή και μόνιμη δουλιά με αξιοπρεπείς μισθούς, πρόωρη εξώθηση στην επαγγελματική εξειδίκευση των μαθητών, τη στιγμή που για την αισθητική αγωγή και την καλλιέργειά τους δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον.

Σε τελική ανάλυση προωθεί την Παιδεία των πολλαπλών ταχυτήτων, την ολοκληρωτική αποδιάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος και του συνδικαλιστικού κινήματος των εκπαιδευτικών, γεγονός που θα έχει σοβαρότατες συνέπειες στη μόρφωση και την εξέλιξη της νεολαίας.

«Το παιδί είναι "το μέλλον"» διακηρύσσει ο συγγραφέας. Αναγνωρίζει ότι «τα αχόρταγα συμφέροντα επιτίθενται στα παιδιά και πασχίζουν να τους περάσουν ανοχή στους πολέμους, ανοχή στο νόμο της ζούγκλας, στον ατομισμό και όλα αυτά μέσα από την ψυχαγωγία»...

Σωστά, αν και ελλιπή. Τα αχόρταγα αυτά συμφέροντα δεν είναι τίποτε άλλο από το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα σε κάθε εκδοχή του. Τις σάπιες αρχές και ιδέες που διαδίδει και πασχίζει να τις κάνει τρόπο ζωής και συμπεριφοράς στους νέους, δεν τις διαδίδει μέσω της ψυχαγωγίας μόνο, αλλά κάθε θεσμός, κάθε αρμός του συστήματος είναι εμποτισμένος με αυτές και τις μεταδίδει. Το εκπαιδευτικό σύστημα δε μεταδίδει τον ατομισμό και τον ανταγωνισμό; Στο μάθημα της επιχειρηματικότητας τι διδάσκεται, η αλληλεγγύη;

Η εμπορευματοποιημένη ψυχαγωγία, ο εμπορευματοποιημένος αθλητισμός, η εκκλησία, τα ΜΜΕ με τα ριάλιτι, τα τάλεντ σόου, που τα παρακολουθεί κάθε παιδί κατά μέσο όρο 4 ώρες ημερησίως, τι μεταδίδουν, τι αντιλήψεις διαμορφώνουν;

Απαιτείται μια στρατηγική και στο Δήμο της Αθήνας και σε κάθε δήμο που θα αντιπαλεύει αυτές τις αρνητικές εξελίξεις σε εθνικό επίπεδο, απόρριψη, σύγκρουση δηλαδή με την κυρίαρχη πολιτική και παράλληλα πρακτικά μέτρα στο χώρο του δήμου που θα αναδεικνύουν τον άλλο δρόμο υπέρ του λαού. Ο κ. Κακλαμάνης όμως είναι ένθερμος θιασώτης της πολιτικής του κεφαλαίου και της ΝΔ και στο επίπεδο του δήμου προτείνει, σελίδα 58 του βιβλίου του: «Το Δημόσιο θεωρεί παγκοσμίως ότι και η ψυχαγωγία του παιδιού μπορεί να αναληφθεί από τους ιδιώτες. Απομένει στο Δήμο με ένα ειδικά εκπαιδευμένο σώμα της Δημοτικής Αστυνομίας και με δραστήρια υπηρεσία επιθεωρητών να εξασφαλίσει το δικαίωμα των παιδιών να έχουν ασφάλεια». Τόσο καλά. Οι ιδιώτες την ψυχαγωγία, ο δήμος την αστυνόμευση.

Και πολλά άλλα αναφέρονται στο εν λόγω βιβλίο, όπως η θέσπιση δημοψηφισμάτων για θέματα της καθημερινότητας, όταν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ χρόνια τώρα τα αρνούνται πεισμόνως για πολύ σοβαρά ζητήματα που αφορούσαν την ίδια την πορεία της χώρας ή ότι η Αθήνα θα απαντήσει στη βαθιά εμπορευματοποίηση των τεχνών και της δημιουργίας και την έκπτωση αρχών και αξιών που η τέχνη αυτή περικλείει με τη διεκδίκηση μιας κορυφαίας ΜΚΟ, η οποία να έχει την έδρα της στην Αθήνα όπως συμβαίνει με άλλες πρωτεύουσες.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τις πραγματικές πολιτιστικές ανάγκες του λαού της Αθήνας;

Απαντούν στις αγωνίες και στις διεκδικήσεις τους;

Οι ανάγκες του λαού σήμερα αυξάνουν και οι πολιτιστικές αντιθέσεις γίνονται εκρηκτικές. Είναι έκφραση της γενικότερης όξυνσης των αντιθέσεων στον καπιταλισμό γενικότερα και στην Αθήνα πιο ειδικά.

- Ενώ η οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη δίνουν τεράστιες δυνατότητες, τέτοιες που να καλυφθεί το σύνολο των αναγκών του λαού και της νεολαίας να ψυχαγωγηθεί, να μορφωθεί, να έρθει σ' επαφή με τις αξίες και τα αγαθά της πραγματικής τέχνης, ο εργαζόμενος εισπράττει πολιτιστικά προϊόντα ελιτίστικης παραγωγής ή προγράμματα υποβαθμισμένα, αντιδραστικά, με χυδαίο περιεχόμενο στην πλειοψηφία του.

Αξίες, ιδανικά, οράματα, που ο λαός μας και οι άλλοι λαοί στην πολύχρονη διαδρομή τους δημιούργησαν, περιθωριοποιούνται ή εκχυδαΐζονται. Αιτία γι' αυτό είναι ο έλεγχος που ασκεί το μεγάλο πολυεθνικό μονοπωλιακό κεφάλαιο και οι εγχώριοι όμιλοι στην παραγωγή, τη διακίνηση της τέχνης, την επικοινωνία με το κοινό, γεγονός που οι κυβερνήσεις και δημοτικές αρχές του δικομματισμού από κοινού προωθούν.

- Η διαχωριστική γραμμή, μονοπώλια, μεγαλοαστικά και ανώτερα μεσαία στρώματα από τη μία και ο εργαζόμενος λαός από την άλλη, εκφράζεται με απόλυτο τρόπο και στην πολιτιστική ανάπτυξη.

- Μεγαλοαστικά και μεσοαστικά προάστια από τη μία, εργατικές λαϊκές συνοικίες από την άλλη, μαζί με την ελληνική ύπαιθρο.

Για τους μεν ό,τι καλό έχει να επιδείξει η επίσημη τέχνη - για την πλειοψηφία η χυδαιότητα του τηλεοπτικού τοπίου, κάποια συναυλία το καλοκαίρι, το υποβαθμισμένο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον, οι άθλιες αστικές συγκοινωνίες και οι γενικότερες συνθήκες ζωής.

Είναι χαρακτηριστικά ορισμένα ευρήματα μετρήσεων της πολιτιστικής συμπεριφοράς του λαού όπου περισσότερο από 70% δε διαβάζει κανένα βιβλίο, μόνο το 3% επισκέπτεται γκαλερί και εκθέσεις ζωγραφικής, το 80% δεν πηγαίνει θέατρο, το 98% των αποφοίτων Δημοτικού δε γνωρίζει κανένα σύγχρονα ξένο συγγραφέα και το 91% κανένα σύγχρονο Ελληνα. Ολοι δε όσοι ασχολούνται ανήκουν στα μορφωμένα και εύπορα τμήματα. Αντίθετα, οι 9 στους 10 βλέπουν καθημερινά αρκετή ώρα τηλεόραση.

Η πολιτική των κυβερνήσεων στηρίζει σταθερά την αύξηση των κερδών μέσω της εμπορευματοποίησης της τέχνης και την ικανοποίηση των αναγκών μιας ελάχιστης μειοψηφίας.

150 εκατομμύρια ευρώ ξοδεύτηκαν για την Πολιτιστική Ολυμπιάδα και ζήτημα είναι αν τις εκδηλώσεις τις παρακολούθησαν περισσότεροι από 5-6 χιλιάδες άνθρωποι.

Το πρόβλημα τίθεται ως εξής:

Τέχνη και πολιτισμός βαθιά εμπορευματοποιημένα με σκοπό την αύξηση των κερδών και την πολιτική χειραγώγηση ή στην υπηρεσία της πνευματικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του λαού, ο λαός να γίνει δημιουργός και κύριος της τύχης του;

Αυτά τα δύο δεν παντρεύονται. Η εμπορευματοποίηση και η παράδοσή τους στους ιδιώτες στρέφεται ενάντια στην ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών.

Οσο ο Λαμπράκης, το Ιδρυμα Νιάρχου, ο Ομιλος Κυριακού, ο Ομιλος Βαρδινογιάννη κ.α. εμπλέκονται και αυξάνουν την παρουσία τους στον τομέα της επικοινωνίας, των τεχνών, λόγος για πολιτιστική ανάπτυξη αντάξια του ανθρώπου και των δυνατοτήτων της εποχής δεν μπορεί να γίνει.

Η ανάπτυξη της λαϊκής πάλης και η διεκδίκηση καλύτερης ζωής από την εργατική τάξη και τους άλλους εργαζόμενους, τη νεολαία, τις γυναίκες είναι κρίσιμο ζήτημα.

Στοιχείο αυτού του αγώνα πρέπει να είναι η πολιτιστική ανάπτυξη και η δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Τα ζητήματα αυτά πρέπει να γίνουν οργανικό στοιχείο των διεκδικήσεων του εργατικού κινήματος και όλων των επιμέρους κινημάτων. Να διεκδικήσουν σε κάθε συνοικία ένα πνευματικό κέντρο με πολύπλευρες δραστηριότητες, που θα συσπειρώνονται οι νέοι όχι μόνο ως θεατές και ακροατές, αλλά και ως δημιουργοί. Οι πόροι γι' αυτό να μη βαρύνουν τους εργαζόμενους.

Να γίνουν βασικό στοιχείο της δράσης των δυνάμεών μας στους δήμους και τις νομαρχίες, που πρέπει να παίζουν πρωτοπόρο ρόλο ανάδειξης των προβλημάτων αυτών, σύνδεσης με τα γενικότερα προβλήματα και κινητοποίηση του λαού για τη διεκδίκηση λύσεων.

Να δραστηριοποιηθούν οι πολιτιστικοί σύλλογοι, να δημιουργηθούν νέοι, να εκφράσουν και να συσπειρώσουν τις ζωντανές και ανήσυχες δυνάμεις του χώρου τους.

Να διεκδικήσουν πόρους. Το 2% του Κρατικού Προϋπολογισμού, κατ' αρχήν, να πάει για την πολιτιστική ανάπτυξη, όχι φυσικά να το διαχειριστούν τα μονοπώλια.