«Το μάθαν. Μέσα στις σκοτεινές στοές των ορυχείων οι μιναδόροι με τα γυμνά μπρούντζινα κορμιά, το μάθαν. Το μάθαν οι τορναδόροι με τα ροζιασμένα χέρια. Κι οι καπνισμένοι σφυροκόποι του ατσαλιού κι οι ιδρωμένοι πλάστες του σίδερου στ' αργαστήρια το μάθαν κι αυτοί. Το μάθαν τα στυμμένα πρόσωπα και τα σκεβρωμένα κορμιά από το μόχτο μέσα στις φάμπρικες. Το μάθαν τα ψημένα από την πύρα των καμινιών πρόσωπα και τα μπρατσωμένα χέρια στα πολύβουα λιμάνια που ξεφορτώνουν τ' αγαθά της γης για τους άλλους. Το μάθαν και κείνοι που κρεμασμένοι στον αγέρα με το μυστρί και το σφυρί υψώνουν μέγαρα για τ' αφεντικά. Το μάθαν οι λοστρόμοι κι οι μουντζουρωμένοι θερμαστές των καραβιών. Και κείνοι που ανασκάβουν τα σπλάχνα της γης κι όσοι δένουν το ατσάλι. Το μάθαν οι αδικημένοι της γης με τον κλεμμένο ιδρώτα, το πνιγμένο δίκηο. Το μάθαν όλοι οι προλετάριοι της Ελλάδας. Κι αναταράχτηκε ο τόπος κι αναστατώθηκαν οι συνοικίες. Σταματήσαν οι λοστοί, κατεβήκαν τα σφυριά, σιγήσαν οι μηχανές και υψώθηκαν οι σφιγμένες γροθιές κι αστράψαν αδάκρυτα τα μάτια και τρίξανε τα δόντια από τον πόνο που γεννά το μίσος.

Να εκεί στα σκοτεινά ματωμένα κατώγεια της ασφάλειας πέρασαν τη ματωμένη θηλειά στο λαιμό του αγαπημένου τους ηγέτη. Εκεί που χαλκεύαν χρόνια τις αλυσσίδες της εργατιάς εκεί στραγγαλίσαν μ' ένα ματωμένο κορδώνι την πνοή τους την ελεύθερη φωνή τους, το Μήτσο Παπαρήγα.

Το προλεταριάτο δε στραγγαλίζεται. Το πνεύμα του Παπαρήγα δεν πνίγεται... Ζει ακμαίο και μαχητικό και φλογίζει τις επαναστατημένες καρδιές των προλεταρίων. Ανυπόταχτο κι ακατάβλητο ροβολάει από τα ταμπούρια της Ελεύθερης Ελλάδας αρματωμένο και φοβερό και τραβάει ως την καρδιά της κάθε πόλης της κάθε γωνιάς της Ελλάδας με το μπουρλότο και το δυναμίτη. Σαλπίζει σήμερα το νικηφόρο προσκλητήριο σάλπισμα στους προλετάριους της Αθήνας, που ορθώσανε το Δεκέμβρη, στους προλετάριους του Πειραιά, στους αδάμαστους πρωτοπόρους της Θεσ/νίκης στην αδούλωτη εργατιά του Βόλου, της Ελλάδας: Εμπρός προλετάριοι να γίνετε εκδικητές του αξέχαστου Μήτσου Παπαρήγα. Να πυκνώσετε τις γραμμές της Μεραρχίας Παπαρήγα.

Το αίμα του συντρόφου Μήτσου Παπαρήγα από το ματωμένο κείνο βρόχο προστάζει σε σας:

Στ' άρματα στ' άρματα εμπρός στον αγώνα

για τη χιλιάκριβη τη Λευτεριά».

*Ο ήρωας Μήτσος Παπαρήγας, μέλος του ΚΚΕ από το 1922 και ηγετικό του στέλεχος από το 1926, φυλακισμένος και εξορισμένος κατ' επανάληψη στις δεκαετίες του 1920, 1930 και στην κατοχή στο Χαϊδάρι. Γραμματέας της ΓΣΕΕ από το 1946, συνελήφθη το 1947, εξορίστηκε, δραπέτευσε, αλλά συνελήφθη και πάλι και κλείστηκε στην απομόνωση της Γενικής Ασφάλειας, όπου δολοφονήθηκε άνανδρα και άγνωστο πότε ακριβώς. Η Ασφάλεια με άθλια ανακοίνωσή της, στις 22/2/1949, τον εμφάνισε ως «αυτόχειρα»! Η φρικτή είδηση έφτασε γρήγορα στο Βουνό. Πέντε μέρες αργότερα, στις 27/2/1949 (αριθμός φύλλου 12), στην πρώτη σελίδα της καθημερινής εφημερίδας του ΔΣΕ «Προς τη Νίκη», δημοσιεύεται αυτό το διηγηματικό κείμενο του Νίκου Κυτόπουλου.

«Ξέρετε τι είναι οι "ανανήψαντες"; Οι χατζήδες του παλιού καιρού. Με τη διαφορά πως τότε ήταν ιδιωτική η υπόθεση αυτή. Οσοι καταλάβαιναν να βαραίνει την ψυχή τους το προπατορικό αμάρτημα τραβούσαν στους Αγίους Τόπους λούζονταν στον Ιορδάνη και γύριζαν χατζήδες.

Τώρα την υπόθεση την ανέλαβε το "Αγιον" καθεστώς της αμερικανοκρατίας. Ολοι οι εαμοσλάβοι, οι κρυπτοκουκουέδες, οι στρατολόγοι, οι ληστροσυμμοριοτρόφοι, οι αυτοαμυνίτες, οι πατριώτες και μη "εθνικόφρονες", όλοι έχοντες τον διάολο μέσα τους και μη πολεμούντες τους "κατσαπλιάδες" αδερφοί φαντάροι, αρπάζονται από το γιακά και οδηγούνται στην "Αγίαν Μακρόνησον", τη νέα κολυμπήθρα του Σηλωάμ.

Κι ο νεοφώτιστος κατηχούμενος αφού περάσει εκεί όλα τα στάδια της δοκιμασίας, από το μαρτύριο της δίψας μέχρι το ξενύχιασμα και το ξερίζωμα μαλλιών, οδηγείται σ' ένα τσουβάλι μέσα με μια πέτρα στο λαιμό, στη θάλασσα.

- Αποτάσσεις τω σαντανά; δηλαδή κάνεις δήλωση; Τον ρωτάνε και τον βουτάνε κάθε λίγο στη θάλασσα. Αν δεν πνιγεί και πει: "αποτάσσομαι" γίνεται το θαύμα: η ΑΝΑΝΗΨΙΣ!.

Ο διάολος φεύγει αμέσως κι ο "ανανήψας" γίνεται φανατικός "εθνικόφρων", πολεμοχαρής και δεινός κομμουνιστοφάγος. Και την άλλη μέρα συγκροτούν τάγματα "οι ανανήψαντες" παρελαύνουν προ του βασιλέως, ορκίζονται κι εξορκίζονται από το Δαμασκηνό και τραβάν μ' "ακράτητον πατριωτισμόν" στο μέτωπο.

Κι από κει; Να η συνέχεια. Στις 15 του Φλεβάρη 10 "ανανήψαντες" από την Αϊσήμη του Εβρου, αφού έδεσαν με πατριωτικήν έξαρσιν τους τρεις εθνοφρουρίτες της ομάδας τους και κατέστρεψαν το τηλέφωνο, 1 όλμο που δεν μπορούσαν να τα κουβαλήσουν, φορτώθηκαν όλο τον άλλο οπλισμό μιας διμοιρίας και τράβηξαν στην Ελεύθερη περιοχή, στους αντάρτες. Κι όπως είπαν, όλοι οι "ανανήψαντες" είναι έτοιμοι να κάνουν τέτοιες εξόδους "επ' ωφελεία των διαφόρων μετώπων". Ούτε λοιπόν η νέα κολυμβήθρα δεν έπιασε τόπο. Ο,τι και να τους κάνεις αυτούς τους Μακρονησιώτες φαντάρους αυτοί πάλι: το γουδί το γουδοχέρι και τον κόπανο από χέρι. Τι τα θέλεις αγύριστα κεφάλια».

**Αυτό το διήγημα του Νίκου Κυτόπουλου δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Προς τη Νίκη» στις 20/2/1949 (φύλλο 5).