Παπαγεωργίου Βασίλης

Αλλά ας αφήσουμε τις εκσυγχρονιστικές θέσεις του κ. Γ. Α. Παπανδρέου για τα διάφορα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, που έχει κατά καιρούς διατυπώσει, και ας περιοριστούμε στο θέμα των τραπεζικών υπερκερδών. Που... όψιμα ανακάλυψε.

Με αφορμή το συγκεκριμένο θέμα, ας μας επιτραπεί να διατυπώσουμε την άποψη, ότι ο κ. Γ. Α. Παπανδρέου ή πολύ θράσος έχει ή διακατέχεται από άγνοια. Και επειδή δεν πιστεύουμε ότι συμβαίνει το δεύτερο τείνουμε στο συμπέρασμα, ότι συμβαίνει το πρώτο. Το θράσος ποτέ δεν έλειψε από το συγκεκριμένο πολιτικό χώρο.

Τα τραπεζικά υπερκέρδη, δεν προέκυψαν φυσικά από παρθενογέννηση. Δε συνιστούν δηλαδή μεταφυσικό φαινόμενο, καθώς έχουν πέρα για πέρα λογική εξήγηση. Για να φτάσουν οι άλλοτε «ταπεινές» τράπεζες στη ληστρική συμπεριφορά που επιδεικνύουν τα τελευταία 10-15 χρόνια, είχαν προηγηθεί διεργασίες και ανακατατάξεις πρώτα και κύρια στο πεδίο της πολιτικής. Ηταν ακριβώς το πολιτικό σύστημα, από τα μέσα της δεκαετίας του '80, που μεσολάβησε και πρωτοστάτησε στην αλλαγή του τραπεζικού χάρτη, ήταν το πολιτικό σύστημα που μετασχημάτισε τις άλλοτε κρατικά ελεγχόμενες τράπεζες του παρελθόντος σε... απελευθερωμένες, τοκογλυφικές επιχειρήσεις. Αλλά ας πιάσουμε το νήμα από την αρχή.

Το 1987, η επιτροπή Καρατζά παρουσιάζει τις προτάσεις της για την... απελευθέρωση του ελεγχόμενου από το κράτος τραπεζικού συστήματος. Ο αρχιτέκτονας του σχεδίου Θ. Καρατζάς την εποχή εκείνη ήταν υφυπουργός Οικονομίας στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, με υπουργό Οικονομίας τον μετέπειτα πρωθυπουργό Κ. Σημίτη. Οι δύο πολιτικοί άνδρες, δε συνδέονταν μόνο με προσωπική φιλία, αλλά διακατέχονταν και από τις ίδιες κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις. Ηταν ένθερμοι θιασώτες της νέας εποχής που ανέτειλε για τον κεφαλαιοκρατικό κόσμο, αυτή που έγινε γνωστή σαν η νέα νεοφιλελεύθερη περίοδος του κεφαλαίου. Και προς αυτή την κατεύθυνση εργάστηκαν αόκνως και οι δύο...

Οι προτάσεις Καρατζά για την... απελευθέρωση του τραπεζικού συστήματος, άρχισαν να υλοποιούνται την περίοδο 1988 - 1993. Στο διάστημα αυτό η ευθύνη καθορισμού των επιτοκιών καταθέσεων και χορηγήσεων πέρασε στις ίδιες τις τράπεζες, καταργήθηκαν σταδιακά οι περιορισμοί στη χορήγηση συναλλάγματος, καθώς και τα όρια χορήγησης καταναλωτικών ιδίως δανείων σε νοικοκυριά. Στη λογική της επιβολής... ίσων όρων ανταγωνισμού καταργήθηκε και η Επιτροπή Βιοτεχνικών Πιστώσεων, καθώς και η συνεπακόλουθη υποχρέωση των τραπεζών, να καταθέτουν το 10% των νέων πιστώσεών τους, σε ειδικό λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδας, για τη χορήγηση δανείων με ειδικό ευνοϊκό καθεστώς, στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Σταδιακά καταργείται η υποχρέωση των τραπεζών, να επενδύουν ένα σημαντικό ύψος των καταθέσεών τους, σε κρατικούς τίτλους, χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι έχαναν από αυτή την ιστορία. Στο τέλος του 1993, - με διοικητή τον Τ. Χριστοδούλου - η Τράπεζα της Ελλάδας, είχε εκδώσει και τις τελευταίες διοικητικές πράξεις, με τις οποίες... απελευθέρωναν το τραπεζικό σύστημα από τον... κρατικό εναγκαλισμό. Το έδαφος ήταν πλέον ελεύθερο για να εφαρμόσουν τις... μοντέρνες τραπεζικές πρακτικές. Είχε ανοίξει το «κουτί της Πανδώρας». Η περίοδος της αχαλίνωτης τραπεζικής τοκογλυφίας μόλις είχε αρχίσει...

Η... απελευθέρωση του τραπεζικού συστήματος - του ισχυρότερου βραχίονα του μονοπωλιακού κεφαλαίου στη χώρα μας - πυροδότησε μια σειρά διεργασίες, οι οποίες επηρέασαν το σύνολο των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων. Απόρροια του γεγονότος αυτού ήταν:

Η γιγάντωση του χρέους των νοικοκυριών. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, τα χρέη των νοικοκυριών προς τις τράπεζες (στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια) από 210 δισ. δραχμές το 1993 - και... μόλις 616 εκατ. ευρώ, αν γίνει η μετατροπή στο κοινό νόμισμα με βάση τη γνωστή ισοτιμία - το Νοέμβρη του 2006 ξεπέρασαν τα 83 δισ. ευρώ ή ποσοστιαία μεταβολή 13.374%! Πρόκειται για μια βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια των λαϊκών νοικοκυριών, η οποία ενδέχεται να εκραγεί σε κάθε στιγμή. Οι ιθύνοντες όμως, δε δείχνουν να ανησυχούν ιδιαίτερα... Το ιδιωτικό χρέος άλλωστε έχει μετεξελιχθεί στον υπ' αριθμό ένα παράγοντα, από τον οποίο τροφοδοτούνται τα τραπεζικά υπερκέρδη. Ακόμα χειρότερα, στις νέες συνθήκες, οι εργαζόμενοι, θα πρέπει να απομυζηθούν φορολογικά για να μειωθεί το δημόσιο χρέος, ενώ από την άλλη, μέσω των τοκοχρεολυτικών δόσεων που καταβάλλουν στις τράπεζες, πρέπει να αποπληρώσουν το διογκούμενο ιδιωτικό χρέος.

Το δημόσιο χρέος: Το τεράστιο - περί τα 112 δισ. ευρώ - δημόσιο χρέος της χώρας, έχει περάσει ουσιαστικά στον ασφυκτικό έλεγχο των τραπεζών. Το... επίτευγμα αυτό, πήρε σάρκα και οστά το 1997, όταν ο τότε υφυπουργός Οικονομικών του ΠΑΣΟΚ Ν. Χριστοδουλάκης, αντικατέστησε τη μέθοδο της δημόσιας προσφοράς ομολόγων (αγορά από τα ταμεία των τραπεζών) με το θεσμό των «πρωτογενών διαπραγματευτών». Στην προκειμένη περίπτωση «πρωτογενείς διαπραγματευτές» είναι βέβαια οι τράπεζες, οι οποίες συμμετέχουν στην αγορά κρατικών τίτλων μέσα από δημοπρασίες. Με τον τρόπο αυτό, ο καθορισμός των επιτοκιών των ομολογιακών δανείων πέρασε στα χέρια του τραπεζικού κεφαλαίου, το οποίο, αντλεί στη συνέχεια νέα κέρδη, μέσω της λεγόμενης δευτερογενούς αγοράς τίτλων. Οποιος, ήθελε και θέλει να αγοράσει κρατικούς τίτλους, πρέπει να περάσει αναγκαστικά από τις τράπεζες, οι οποίες με τον τρόπο αυτό εμπορευματοποιούν το κρατικό χρέος. Το κάνουν εμπόρευμα, όπου μέσω της αυξομείωσης των τιμών του, αναπτύσσονται κερδοσκοπικά παιγνίδια.

Συγκέντρωση - συγκεντροποίηση - τραπεζικό καρτέλ: Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από τις έντονες ανακατατάξεις, μέσα στο τραπεζικό σύστημα, όπου κυριαρχεί η συγκεντροποίησή του, μέσα από ιδιωτικοποιήσεις κρατικών και ιδιωτικών τραπεζών και συγχωνεύσεις θυγατρικών. Η σημερινή Εθνική Τράπεζα, είναι το προϊόν της συγχώνευσης των θυγατρικών της - Κτηματικής, Εθνικής Στεγαστικής και της ΕΤΕΒΑ. Η Alhpa Bank (πρώην Πίστεως) εξαγόρασε την Ιονική. Η Eurobank (όμιλος Λάτση) από μία μικρή, χωρίς ειδικό βάρος τράπεζα, στις αρχές της δεκαετίας του '90, μετεξελίχθηκε σε μονοπωλιακό όμιλο, μετά από την εξαγορά της Τράπεζας Εργασίας, της Τράπεζας Κρήτης και άλλων μικρότερων τραπεζών. Η Τράπεζα Πειραιώς (άλλοτε θηγατρική της Εμπορικής), εξαγόρασε τη Μακεδονίας - Θράκης, την XIOS Bank (όμιλος Βαρδινογιάννη) και την ΕΤΒΑ. Η Εμπορική πέρασε το 2006 στα χέρια της γαλλικής Credit Agricole, ενώ οι ζυμώσεις, για την περαιτέρω συγκεντροποίηση του τραπεζικού συστήματος συνεχίζονται, με επίκεντρο αυτή τη φορά μια τράπεζα που ξεπήδησε από το πουθενά... Την Marfin, η οποία εμφανίζεται να εκπροσωπεί κεφάλαια του Κουβέιτ και επιδιώκει την επιθετική εξαγορά των τραπεζών Πειραιώς και Κύπρου. Η διαδικασία συγκεντροποίησης του τραπεζικού κεφαλαίου, στα χέρια λίγων μονοπωλιακών ομίλων, οδήγησε στο... φυσιολογικό αποτέλεσμα της δημιουργίας του τραπεζικού καρτέλ. Ενός καρτέλ, που ελέγχει ασφυκτικά την τραπεζική - και όχι μόνο - αγορά, καθορίζει το ύψος των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων, η διάφορα των οποίων είναι η υψηλότερη στην Ευρώπη, ενώ εφαρμόζει ένα καθεστώς προμηθειών κυριολεκτικά ληστρικό. Ληστεύουν κυριολεκτικά τον κόσμο με τα τοκογλυφικά επιτόκια, έχουν εισβάλλει σε όλες τις μορφές του λιανικού εμπορίου μέσω συμφωνιών με εμπορικές και βιομηχανίες επιχειρήσεις, γράφουν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους δικαστικές αποφάσεις που... τολμούν να αμφισβητήσουν το ιερό δικαίωμα στην απροκάλυπτη, έξω από τα πλαίσια των αστικών νόμων, ληστεία των... πελατών και στηρίζονται ανενδοίαστα και χωρίς προσχήματα από το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα. Το οποίο επίσης έχει αποκτήσει ακραία επιθετικά, ληστρικά χαρακτηριστικά. Οπως λέει και η παροιμία «αν δεν ταιριάζαμε δε θα συμπεθεριάζαμε»...

Απόρροια της εξέλιξης αυτής, ήταν φυσικά η έκρηξη της τραπεζικής κερδοφορίας. Σε μια εποχή συμπίεσης των μισθών και γενικευμένης αύξησης των επιπέδων κερδοφορίας σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, οι τράπεζες βρίσκονται στην πρωτοπορία... Γιατί, αύξηση κερδών της τάξης του 80% και του 100% που εμφανίζουν οι μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι της χώρας, δεν είναι σύνηθες φαινόμενο για ώριμες καπιταλιστικές οικονομίες. Σύμφωνα λοιπόν με τα επίσημα στοιχεία της Ενωσης Ελληνικών Τραπεζών, την περίοδο 1997 - 2004, οι 5 μεγαλύτεροι τραπεζικοί όμιλοι της χώρας (Εθνική, Alphabank, Eurobank, Πειραιώς, Εμπορική) εμφάνισαν καθαρά κέρδη 15,2 δισ. ευρώ. Ετσι φτάσαμε στο σημείο, που ο όρος απελευθέρωση του τραπεζικού συστήματος, να παραπέμπει συνειρμικά στις λέξεις ληστεία, λεηλασία, αρπαχτή...