Σε ατμόσφαιρα «χαράς» και συγκρούσεων | ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ | ΠΑΙΔΕΙΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ

Σε ατμόσφαιρα «χαράς» και συγκρούσεων

«Το 14ο αιώνα ξεκινά από την Ιταλία η καλλιτεχνική και πνευματική κίνηση, που ονομάζεται Αναγέννηση, και μέχρι το 16ο αιώνα εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μέσα σε μια ατμόσφαιρα χαράς οι άνθρωποι δημιουργούν σπουδαία έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, αρχιτεκτονικής και λογοτεχνίας. Εμπνέονται από τον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό και φέρνουν πάλι, όπως στην αρχαιότητα, τον άνθρωπο στο επίκεντρο της δημιουργίας και της σκέψης».

(Ιστορία Στ' Δημοτικού, 1η Ενότητα, «Η Ευρώπη στα νεότερα χρόνια», σελ. 2).

Το βιβλίο ξεκινά με το κεφάλαιο «Η γένεση των νεότερων χρόνων», στο οποίο κατορθώνει να συμπυκνώσει σε μισή περίπου σελίδα την Αναγέννηση και τη θρησκευτική Μεταρρύθμιση. Ορίζει ως Αναγέννηση την καλλιτεχνική και πνευματική κίνηση που ξεκινά από την Ιταλία το 14ο αιώνα και, μέχρι το 16ο, εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη... Αυτή όμως η κίνηση είχε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό φορέα, την ανερχόμενη αστική τάξη και τις αναπτυσσόμενες καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής: αυτή η - ουσιαστική - πλευρά της Αναγέννησης είναι απολύτως εξαφανισμένη από το βιβλίο. Δεν μπορεί επίσης να μείνει ασχολίαστη η ακόλουθη πρόταση: «Μέσα σε μια ατμόσφαιρα χαράς, δημιουργούν σπουδαία έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, αρχιτεκτονικής και λογοτεχνίας». Οποιος έχει διαβάσει τη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη (και ιδιαίτερα τη ζοφερή Κόλαση), όπου μεταξύ άλλων αποτυπώνεται η διαπάλη ανάμεσα στις ιταλικές πόλεις, αλλά και οι σκληρές πολιτικές έριδες στην πατρίδα του Φλωρεντία, αντιλαμβάνεται ότι αυτή η χαρά... δεν είναι τόσο γενικευμένη. Στο δε «Δεκαήμερο» του Βοκάκιου, τις πραγματικά σκαμπρόζικες ιστορίες υποτίθεται ότι αφηγείται μια παρέα που έχει καταφύγει στην εξοχή, για να γλιτώσει από το μιασματικό αέρα της προσβεβλημένης από πανώλη Φλωρεντίας.

Οξεία ταξική και πολιτική διαπάλη ανάμεσα στην αριστοκρατία και την αστική τάξη - οπωσδήποτε προοδευτική την εποχή αυτή. Πόλεμοι και καταχτήσεις των νέων χωρών που διεξάγονται με αγριότητα όχι λιγότερη από αυτή του Μεσαίωνα: γενικευμένες επιδημίες, ληστρικές μέθοδοι συσσώρευσης, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και την πειρατεία. Η Αναγέννηση, όπως κάθε τι καινούριο, φέρνει οπωσδήποτε μαζί της ένα νέο, προοδευτικό, φιλελεύθερο σε σχέση με τα μεσαιωνικά χρόνια πνεύμα, αλλά φέρνει μαζί της και όλα τα παραπάνω, όπως σε τελευταία ανάλυση κάθε εποχή μετάβασης από τον ένα κοινωνικο-οικονομικό σχηματισμό στον επόμενο. Δε θα πρέπει βέβαια μ' αυτήν ακριβώς την ορολογία να διδάσκεται η ιστορία της περιόδου σε δωδεκάχρονα παιδιά, αλλά και αυτή η «ατμόσφαιρα χαράς» και η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στις κοινωνικές δομές και στον ταξικό φορέα της Αναγέννησης, μάλλον δεν ανταποκρίνεται στην επιστημονικότητα του πονήματος, για την οποία κόπτονται συντάκτες και υποστηρικτές του.

(Ως πηγή χρησιμοποιήθηκε άρθρο της Δώρας Μόσχου, εκπαιδευτικού - ιστορικού - μέλους του ΔΣ του ΚΜΕ, το οποίο θα δημοσιευτεί στο τεύχος 27 του περιοδικού «Θέματα Παιδείας»).