Κυριακή 6 Μάη 2007
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 7
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Είναι δυνατή η κατά βούληση «χειμερία νάρκη» στον άνθρωπο;

Στο ποντίκι μέσα στον αεροστεγή θάλαμο του πειράματος χορηγήθηκαν μη θανάσιμες συγκεντρώσεις αερίου υδροθείου μέχρι και επί έξι ώρες. Η θερμοκρασία σώματος και ο ρυθμός μεταβολισμού του ζώου αποδείχτηκαν αντιστρόφως ανάλογοι της συγκέντρωσης του υδροθείου, θεμελιώνοντας την υπόθεση ότι είναι δυνατό θηλαστικά που δεν πέφτουν σε κατάσταση χειμερίας νάρκης να τεθούν τεχνητά σε τέτοια κατάσταση
Στο ποντίκι μέσα στον αεροστεγή θάλαμο του πειράματος χορηγήθηκαν μη θανάσιμες συγκεντρώσεις αερίου υδροθείου μέχρι και επί έξι ώρες. Η θερμοκρασία σώματος και ο ρυθμός μεταβολισμού του ζώου αποδείχτηκαν αντιστρόφως ανάλογοι της συγκέντρωσης του υδροθείου, θεμελιώνοντας την υπόθεση ότι είναι δυνατό θηλαστικά που δεν πέφτουν σε κατάσταση χειμερίας νάρκης να τεθούν τεχνητά σε τέτοια κατάσταση
Οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας ανέκαθεν έλκονταν από τη δυνατότητα διατήρησης της ανθρώπινης ζωής σε μια κατάσταση αναστρέψιμης αναστολής των ζωτικών λειτουργιών. Με αυτόν τον τρόπο, οι ήρωες των έργων τους καταφέρνουν να «κοιμούνται» κατά τη διάρκεια πολυετών διαστρικών ταξιδιών, ή να γλιτώνουν από κατακλυσμιαίες καταστροφές πάνω στη Γη και τελικά να «ξυπνούν» πρακτικά ανεπηρέαστοι από το πέρασμα του χρόνου. Αν και το εύρημα αυτό εξυπηρετεί τη μυθοπλασία, μοιάζει βιολογικά απίθανο. Ο άνθρωπος δε φαίνεται να έχει την ικανότητα να μεταβάλλει το ρυθμό πραγματοποίησης των ζωτικών λειτουργιών του. Δεν μπορούμε να παύσουμε την έντονη δραστηριότητα των κυττάρων μας, όπως δεν μπορούμε να σταματήσουμε να αναπνέουμε περισσότερο από μερικά λεπτά, χωρίς να υποστούμε καταστροφικές βλάβες σε ζωτικά όργανα.

Ωστόσο, η φύση βρίθει από οργανισμούς που επιδεικνύουν με σταθερότητα την ικανότητά τους να αναστέλλουν τις κρίσιμες για τη ζωή βιολογικές διεργασίες, όχι για μερικές μέρες ή μήνες, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και για αρκετά χρόνια (π.χ. η μικροσκοπική γαρίδα Artemia franciscana). Οι επιστήμονες περιγράφουν αυτά τα φαινόμενα με διάφορες ονομασίες: αδράνεια, λήθαργος, χειμερία νάρκη κ.τ.λ. Οι ονομασίες αυτές αντιπροσωπεύουν διαφορετικούς βαθμούς αναστολής των ζωτικών λειτουργιών, με λιγότερο ή περισσότερο έντονη μείωση της παραγωγής ενέργειας (μεταβολισμός) και κατανάλωσης ενέργειας (κυτταρική δραστηριότητα). Επιπλέον, οι ζωντανοί οργανισμοί που βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση εμφανίζουν εξαιρετική αντοχή σε επικίνδυνους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως ακραίες θερμοκρασίες, στέρηση οξυγόνου, ακόμα και φυσικούς τραυματισμούς.

Πειράματα με αρκτικούς σκίουρους απέδειξαν τα προστατευτικά αποτελέσματα της φυσικής αναστολής των ζωτικών λειτουργιών. Τρεις μέρες μετά την τοποθέτηση βελονών στον εγκέφαλο σκίουρων σε χειμερία νάρκη και σε εγρήγορση εξετάστηκαν τα τραύματα που τους προκλήθηκαν. Στους ιστούς των ζώων σε χειμερία νάρκη (αριστερά) παρέμεινε μια μικροσκοπική τρύπα, χωρίς ένδειξη φλεγμονής, σε αντίθεση με τα ζώα σε εγρήγορση, όπου παρουσιάστηκε μεγάλη τρύπα και συγκέντρωση κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος
Πειράματα με αρκτικούς σκίουρους απέδειξαν τα προστατευτικά αποτελέσματα της φυσικής αναστολής των ζωτικών λειτουργιών. Τρεις μέρες μετά την τοποθέτηση βελονών στον εγκέφαλο σκίουρων σε χειμερία νάρκη και σε εγρήγορση εξετάστηκαν τα τραύματα που τους προκλήθηκαν. Στους ιστούς των ζώων σε χειμερία νάρκη (αριστερά) παρέμεινε μια μικροσκοπική τρύπα, χωρίς ένδειξη φλεγμονής, σε αντίθεση με τα ζώα σε εγρήγορση, όπου παρουσιάστηκε μεγάλη τρύπα και συγκέντρωση κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος
Αν το ανθρώπινο σώμα μπορούσε να τεθεί σε τέτοια κατάσταση, οι εφαρμογές πρώτα απ' όλα στην ιατρική θα ήταν τεράστιες. Για παράδειγμα, μερικά όργανα που προορίζονται για μεταμόσχευση, όπως η καρδιά και οι πνεύμονες μπορούν να επιζήσουν έξω από το σώμα μόνο μέχρι 6 ώρες. Αλλα, όπως το πάγκρεας και τα νεφρά, μπορούν να αντέξουν μέχρι μία μέρα. Ετσι οι επιτυχείς μεταμοσχεύσεις οργάνων εξαρτώνται από την ταχύτητα, πράγμα που σημαίνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δυνητικοί αποδοχείς του μοσχεύματος απορρίπτονται μόνο και μόνο επειδή η μεταφορά του μοσχεύματος σ' αυτούς απαιτεί περισσότερο χρόνο απ' όσο αντέχει το όργανο. Αν αυτά τα όργανα μπορούσαν να μπουν σε κατάσταση αναστολής των λειτουργιών τους, η βιωσιμότητά τους θα μπορούσε να φτάσει μερικές ημέρες ή και βδομάδες ακόμα. Επιπλέον, οι ιατρικές ομάδες στα επείγοντα περιστατικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την τεχνική για να κερδίσουν χρόνο σε όφελος βαριά τραυματισμένων ασθενών. Η θέση σε αναστολή των ζωτικών τους λειτουργιών θα επέτρεπε να μην αλλοιωθούν οι ιστοί τους, όσο οι χειρουργοί φροντίζουν τα τραύματα.

Ερευνες των τελευταίων ετών σε διάφορα ερευνητικά κέντρα στις ΗΠΑ έδειξαν ότι καταστάσεις ανάλογες με τη χειμερία νάρκη μπορούν να εφαρμοστούν κατά βούληση σε ζώα που δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη στο φυσικό περιβάλλον. Τα ζώα αυτά δείχνουν να προστατεύονται από τις συνηθισμένες επιπτώσεις της απώλειας αίματος, όπως η αποστέρηση οξυγόνου. Τα αποτελέσματα γεννούν ελπίδες ότι η αναστολή των ζωτικών λειτουργιών ίσως είναι εφικτή και στους ανθρώπους. Ενδέχεται, μάλιστα, η δυνατότητα αναστολής των ζωτικών λειτουργιών να είναι σε λανθάνουσα κατάσταση σε πολλούς οργανισμούς που δεν την εκδηλώνουν, στηριζόμενη σε μηχανισμό που έχει ρίζες στην πρώτη μικροβιακή ζωή που εμφανίστηκε στον πλανήτη μας.

Διαπιστώθηκε ότι η διατήρηση ενός ζώου στη ζωή μπορεί να γίνει όχι μόνο σε συνθήκες κανονικής ή έστω σημαντικής συγκέντρωσης οξυγόνου στον αέρα, αλλά και σε συνθήκες πλήρους ανοξίας ή έστω συγκέντρωσης κάτω από ένα ελάχιστο όριο. Ωστόσο, σε πολλούς ανώτερους οργανισμούς, είναι αδύνατο η υποξία να φτάσει γρήγορα στα απαιτούμενα επίπεδα, με αποτέλεσμα να προκαλούνται καταστροφές ιστών, ορισμένες φορές και θάνατος. Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε καταρχήν με ταυτόχρονη μείωση του οξυγόνου και αύξηση του μονοξειδίου του άνθρακα, που λειτουργεί ανταγωνιστικά προς το οξυγόνο. Ομως επειδή το μονοξείδιο του άνθρακα συνδέεται πολύ ισχυρά με την αιμογλοβίνη, τα προβλήματα εμφανίζονται με αυτή τη μέθοδο κατά την ανάνηψη.

Αλλοι ερευνητές δοκίμασαν σε σκυλιά και χοίρους τη λύση της πλήρους αφαίμαξης, με καλά αποτελέσματα στο εργαστήριο. Ομως η πλήρης αφαίμαξη ενός ανθρώπου κρύβει πολλούς κινδύνους και ενδεχόμενα επιπλοκών.

Απορρίπτοντας το μονοξείδιο του άνθρακα, οι επιστήμονες δοκίμασαν έναν άλλο πιο ήπιο βιολογικό ανταγωνιστή του οξυγόνου: το υδρόθειο. Επειδή και αυτό το αέριο είναι δηλητηριώδες πάνω από μια ορισμένη συγκέντρωση, περιορίστηκαν σε συγκεντρώσεις που δε δημιουργούν σοβαρό πρόβλημα (μέχρι 80 μέρη στο εκατομμύριο). Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά, αφού επιτεύχθηκε μέχρι και περιορισμός των ζωτικών λειτουργιών στο ένα δέκατο των φυσιολογικών, ενώ η επαναφορά σε κανονική κατάσταση έδειξε ότι δεν έμεινε κάποια μόνιμη βλάβη στα ζώα που χρησιμοποιήθηκαν στα πειράματα.

Αν και δεν έχει αποδειχτεί ότι ο άνθρωπος μπορεί να τεθεί σε κατάσταση αναστολής των ζωτικών του λειτουργιών, αρκετοί άνθρωποι έχουν επιζήσει μετά από βαθιά υποθερμία και χωρίς να αναπνέουν επί ώρες (π.χ. ναυαγοί σε κρύα θάλασσα, πλακωμένοι από χιονοστιβάδα κ.τ.λ.). Η χαμηλή συγκέντρωση οξυγόνου στο αίμα τους είναι ένδειξη ότι υπό ορισμένες συνθήκες ο ανθρώπινος οργανισμός έχει την ικανότητα να αντιμετωπίζει εξαιρετικά εχθρικές περιβαλλοντικές συνθήκες με αναστρέψιμη επιβράδυνση της κυτταρικής του δραστηριότητας.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»


Κορυφή σελίδας
Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ