Διάλεγε πάντα την καλύτερη στιγμή. Επαιρνε το λόγο και προετοίμαζε τους παρευρισκόμενους για την αφήγηση που θα ακολουθούσε. Ηταν αφοπλιστικός και επιβλητικός.

-...και τώρα λίγη ησυχία! Ο Βασίλης θα μας πει πώς ο αδερφός του τον... έταξε στην Παναγία την Οδηγήτρια!

Το αίτημα αυτό, του μπαρμπα - Τόλια του Καλύβα, είχε γίνει μόνιμο τα τελευταία χρόνια. Δε γινόταν τυχαία. Είχε τους λόγους του. Το εξέφραζε σε διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, έχοντας μια ιδιαίτερη αδυναμία στις ονομαστικές εορτές. Ν' αποφύγω την εξιστόρηση δεν υπήρχε περίπτωση, όποια πρόφαση κι αν επιστράτευα. Η αλήθεια είναι ότι του είχα μεγάλη αδυναμία. Αυτός ήταν ίσως και ο βασικός λόγος που άρχιζα χωρίς πολλές πολλές περιστροφές.

«Ηταν το καλοκαίρι του 1969. Περίοδος γραπτών εξετάσεων, πρώτο μάθημα η Ιστορία. Είχα τελειώσει το τελευταίο κεφάλαιο κι άρχιζα την επανάληψη, όταν άνοιξε σιγά σιγά η πόρτα κι έκανε την εμφάνιση ο αδερφός μου. Ημουν στην Πέμπτη Γυμνασίου, ενώ εκείνος πήγαινε στην Εκτη Δημοτικού.

- Θέλω να σου πω κάτι, πολύ σημαντικό, μου ανακοίνωσε, πριν καν προλάβω να ρωτήσω πού οφείλεται η επίσκεψή του, αλλά και να του εξηγήσω ότι δεν έχω χρόνο για χάσιμο.

- Ξέρεις ότι οι περισσότεροι χωριανοί βρίσκονται στα "Βακούφικα", όπου σκαλίζουν και βοτανίζουν;

- Οχι! Ούτε το ξέρω, ούτε μ' ενδιαφέρει. Επιπλέον δεν υπάρχει χρόνος ν' ακούω ανοησίες.

- Σ' ενδιαφέέέρει, σ' ενδιαφέέέρει και προπαντός μη βιάζεσαι να κάνεις λόγο για ανοησίες.

Τον κοίταξα με εκνευρισμό και αμηχανία. Είχε καταφέρει να κεντρίσει την περιέργειά μου. Μικρός στα χρόνια, μεγάλος στις διαβολές. Αλήθεια, για ποιον λόγο έδειχνε τόση επιμονή; Τι, άραγε, να είχε σκαρώσει πάλι, διότι ένας πρόχειρος απολογισμός έδειχνε... μια σκανδαλιά στις τρεις ημέρες! Ηταν να τον φοβάσαι.

Συνέχισε απτόητος, εκμεταλλευόμενος τη δικιά μου παύση.

- Είναι πολύ όμορφα, πρωτόγνωρη εμπειρία! Ξυπνάνε όλοι από τα χαράματα. Συγκεντρώνονται στο κεντρικό σημείο του χωριού, στο μέρος όπου έχουν θεμελιώσει την εκκλησία και η οποία είναι αφιερωμένη στην Παναγία την Οδηγήτρια. Εκεί χωρίζονται σε πέντε ομάδες των είκοσι - τριάντα ατόμων και σε κάθε μία μπαίνει ένας επικεφαλής - επιστάτης. Ο παπάς, ο χωροφύλακας, ο αγροφύλακας, ο υδρονομέας και ο νεωκόρος.

- Καλά, κι όλος αυτός ο σαματάς, εμάς τι μας αφορά;

- Εμένα σίγουρα δε με αφορά. Εσένα, όμως, ναι.

- Δηλαδή; Για ποιον λόγο;

- Νααα, θα 'ταν ωραίο να πας κι συ να βοηθήσεις! Να βρεθείς μ' όλους τους χωριανούς. Φυσικά, όχι τώρα, στην περίοδο των εξετάσεων, αλλά αργότερα. Οταν αρχίσουν να μαζεύουν τα φασόλια, τα τριφύλλια... υπάρχει χρόνος μπροστά.

- Ας μου λείπει και η ομορφιά και η εμπειρία κι όλα τα υπόλοιπα. Δε βλέπω σοβαρό το σκοπό.

- Πώς πώς, ο σκοπός είναι σοβαρός, σοβαρότατος, πραγματικά ιερός, αφού πρόκειται για την ανέγερση του ναού. Εκτός από τον έρανο, τις κάθε είδους οικονομικές ενισχύσεις και προσφορές, αποφασίστηκε να συμβάλει όλο το χωριό με προσωπική εργασία στην καλλιέργεια και τη συγκομιδή των κτημάτων, που ανήκουν στην εκκλησία. Θέλουν ο ναός που θα κτιστεί να είναι μεγαλοπρεπέστατος, ο καλύτερος στην περιοχή.

- Γιατί, διαγωνισμό... εκκλησιών σκέφτονται να κάνουν;

- Ελα άφησε τα αστεία και δώσε μου το λόγο ότι θα βοηθήσεις και εσύ.

- Ούτε που να το σκέφτεσαι! Ξέχασέ το εντελώς. Δεν πρόκειται να πάω. Υπάρχουν ορισμένα γεγονότα που μ' ενοχλούν πολύ. Δεν πρόκειται να με πείσεις, όσο κι αν προσπαθήσεις, όσο κι αν επιμείνεις.

Μ' ενοχλεί που στο χωριό δεν υπάρχει ούτε μια πλατεία. Ισως είναι δική μας αποκλειστικότητα, σ' ολόκληρο το νομό. Ο μοναδικός χώρος που υπήρχε, και μάλιστα στο κέντρο, χαρίστηκε με μεγάλη ευκολία και αστραπιαίες διαδικασίες, στην εκκλησία. Αφαιρέθηκε έτσι η δυνατότητα δημιουργίας πλατείας και χωριό χωρίς πλατεία είναι σώμα δίχως... καρδιά!

Μ' ενοχλεί η θέση και η κατάσταση στην οποία βρίσκεται το σχολείο μας. Μ' ένα δρόμο που όταν βρέχει πρέπει ν' ακροβατείς από κοτρόνα σε κοτρόνα για να μην βουλιάξεις στα λασπόνερα. Με τη σκεπή να στάζει και στις τρεις αίθουσες διδασκαλίας και τους κουβάδες να γεμίζουν συχνά από τις σταλαματιές. Με τους πέτρινους τοίχους να είναι γεμάτοι ραγίσματα, μετά τον τελευταίο σεισμό. Ενα σχολείο με μια μικρή, σχεδόν ανύπαρκτη αυλή και με υπαίθριες ξύλινες, επικίνδυνες από κάθε άποψη, τουαλέτες. Και καλά, όλα αυτά την πολιτεία δεν την ενδιαφέρουν. Εχει άλλες προτεραιότητες. Με τα προβλήματα της Παιδείας θα ασχολείται; Εχει δώσει έμπρακτη απάντηση σε ερωτήματα του είδους: Σχολεία ή ερπυστριοφόρα, βιβλία ή άρτο και θεάματα. Οι συγχωριανοί μας, όμως; Γιατί δε νοιάστηκαν, ούτε προσφέρθηκαν να βοηθήσουν για το σχολείο μας και την πλατεία, ενώ έτρεξαν όλοι, όπως λες, για την ανέγερση υπερπολυτελούς εκκλησίας στο κέντρο του χωριού; Αλήθεια, για ποιους λόγους τόση διάθεση προσφοράς εθελοντικής εργασίας; Για μια θέση στον... παράδεισο, για άφεση των αμαρτιών, για την... έξωθεν καλή μαρτυρία;

Επιπλέον μ' ενοχλεί που...

Στο σημείο αυτό σταμάτησα για λίγο ν' απαριθμώ στον αδερφό μου τα επιχειρήματα της άρνησης. Αιτία; Ο ξαφνικός ήχος κλαρίνου, ο οποίος ήταν σε τέτοια ένταση, που κάλυπτε τη φωνή μου. Η κυρα - Σοφία, η γειτόνισσα, μόλις είχε ανοίξει το ραδιόφωνό της στη διαπασών. Το συγκεκριμένο, γνωστό δημοτικό, τραγούδι ήταν το σήμα της εκπομπής: "Το κήρυγμα της Κυριακής από τη συχνότητα της ΥΕΝΕΔ". Στα μικρόφωνα του σταθμού ήταν ο πατήρ - Θεόκλητος και το θέμα της συγκεκριμένης εκπομπής: "Κομμουνισμός και Θρησκεία".

"Ο κομμουνισμός έχει μίαν πολύ σαφή θέσιν απέναντι της θρησκείας. Την αρνείται απολύτως. Φιλοσοφία του, είναι ο μαρξισμός, ο οποίος είναι μία εντελώς υλιστική θεωρία, ήτις εξηγεί τα πάντα με αίτια καθαρώς υλικά. Απορρίπτει κάθε άποψιν διά οποιαδήποτε αυτονομίαν εις την Σκέψιν, την Ιδέαν και την Συνείδησιν. Ολα τα ψυχικά και πνευματικά φαινόμενα τα βλέπει ως απλάς αντανακλάσεις, ως υποπροϊόντα της ύλης. Αρνείται λοιπόν και την διάκρισιν μεταξύ καλού και κακού, μεταξύ Δικαίου και Αδίκου ως μίαν διάκρισιν, η οποία στηρίζεται εις ηθικά, δηλαδή μεταφυσικά, εξωυλιστικά κριτήρια. Διά τον μαρξισμόν δεν υπάρχουν καλαί και κακαί πράξεις, αλλά μόνον αναγκαίαι...

Ο κομμουνισμός καταπολεμά όλας τας θρησκείας. Παρά ταύτα η κυρία προσπάθειά του στρέφεται εναντίον του χριστιανισμού, διότι αυτός είναι η πνευματικοτέρα θρησκεία και πλέον ηθική φιλοσοφία και συνεπώς αποτελεί τους αντίποδας του κομμουνιστικού "πιστεύω". Ο χριστιανισμός με την διδασκαλίαν του, την βασιζομένην επί της αγάπης, της ηθικής και της πίστεως προς τον θεόν, εν συνδυασμώ μετά του Ελληνισμού, ο οποίος εκαλλιέργησεν τας ανωτέρας πνευματικάς αξίας και εδημιούργησεν τους βασικούς θεσμούς διά μίαν δημοκρατικήν και φιλελευθέραν κοινωνίαν εγέννησεν τον Ελληνοχριστιανικόν πολιτισμόν, ο οποίος αποτελεί ακριβώς το αντίθετον του κομμουνισμού, ο οποίος στηρίζεται επί του μίσους του Μακιαβελισμού, της αθεΐας, τον υλισμόν και την τυραννία. Διά τούτο...".

Τσουνάμι τα ερτζιανά της κυρίας - Σοφίας! Σταμάτησαν με τον ίδιο ξαφνικό τρόπο που πλημμύρισαν το δωμάτιο. Η διάρκειά τους; Ούτε δύο λεπτά. Θες επειδή δεν καταλάβαινε τίποτα απ' όσα άκουγε, θες επειδή φοβήθηκε μήπως κάποιος περαστικός την καρφώσει για... κομμουνιστική προπαγάνδα, θες για κάποιον άλλο λόγο, η κυρα - Σοφία έκλεισε το ραδιόφωνό της. Η επέλαση, όμως, των ερτζιανών κυμάτων είχε αφήσει τα ίχνη της και, μάλιστα, την πλέον κατάλληλη στιγμή. Παρέμεινε ο απόηχος ορισμένων εκφράσεων. Βοούσαν ακόμα στα αυτιά του ορισμένες απ' αυτές: "Πνευματικοτέρα θρησκεία... πνευματικοτέρα θρησκεία... πνευματικοτέρα θρησκεία, πλέον ηθική φιλοσοφία..., βασιζομένην επί της αγάπης... επί της αγάπης... επί της αγάπης, βασιζομένην επί της ηθικής... επί της ηθικής, δημοκρατικήν κοινωνίαν..., δημοκρατικήν..., Ελληνοχριστιανικός πολιτισμός...".

Ποια δημοκρατία, ποια αγάπη, ποια ηθική, ποια πνευματικοτέρα θρησκεία και ποιος ελληνοχριστιανικός πολιτισμός, αναρωτήθηκα. Κύματα... πτερόεντα, των ερτζιανών νανουρίσματα. Αλλη η πραγματικότητα. ΕΛΛΑΣ, ΕΛΛΗΝΩΝ... δικτατόρων, απατεώνων, καταδοτών. ΕΛΛΑΣ... στρατιωτικών, αστυνομικών και μητροπολιτών!

- Τι θα γίνει, επιτέλους! Θα το σκέφτεσαι για πολύ ακόμα, είπε ο αδερφός και μου ξαναθύμισε το καθήκον που προσπαθούσε να μου επιβάλει, εδώ και αρκετή ώρα, με μια ανεξήγητη, προς το παρόν, επιμονή.

- Ακουσέ με καλά. Επειδή δε γνωρίζεις τις "αγαθοεργίες" του παπά, "τα έργα και τις ημέρες" του χωροφύλακα, τις "επιδρομές" του αγροφύλακα, το "κόστος" του υδρονομέα και τα "καμώματα" του νεωκόρου. Επειδή δε γνωρίζεις ότι υπάρχουν συγχωριανοί μας, που δεν έχουν σπίτι να μείνουν και ζουν σε καλύβες, φτιαγμένες από ψαθιά και καλάμια. Δε γνωρίζεις μοναχικά γεροντάκια που μετά βίας προσπαθούν να επιβιώσουν, γονείς που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να σπουδάσουν τα παιδιά τους. Δεν...

- Ουφ βαρέθηκα! Πολλή συζήτηση για το τίποτα. Δεν αντέχω άλλο. Να τελειώνουμε, για να συνεχίσεις εσύ το διάβασμα και γω να πάω για παιχνίδι. Πρέπει οπωσδήποτε να βοηθήσεις για την εκκλησία, τελεία και παύλα.

- Δεν καταλαβαίνω την επιμονή σου. Μπορείς σε, παρακαλώ, να μου εξηγήσεις ποιος είναι ο λόγος, διότι μην μου πεις ότι σ' έπιασε το χριστιανικό σου!

- Ναι, ναι, θα σου τον πω αμέσως, γιατί σίγουρα είσαι ικανός να συνεχίσεις να μου αραδιάζεις όλα τα στραβά και τα ανάποδα του χωριού. Να με ζαλίζεις με τα γιατί. Γιατί οι χωριανοί δεν έτρεξαν να βοηθήσουν τον άστεγο γέρο, την ανήμπορη γιαγιά, τα ορφανά, τους ψυχικά άρρωστους. Γιατί δεν έγιναν καλοί Σαμαρείτες. Ακου, λοιπόν: Πριν λίγο πήρα το τρίκυκλο του πατέρα μας και πήγα μια βόλτα. Επιστρέφοντας, μου έσβησε ξαφνικά το μηχανάκι, λίγο πριν φτάσω στο χώρο όπου θα χτιστεί η εκκλησία...

- Καλά, και τι σχέση έχει αυτό με τη δική μου συμμετοχή στην εθελοντική εργασία;

- Περίμενε, μη βιάζεσαι! Εχει και παραέχει. Θα στο εξηγήσω αμέσως. Προσπάθησα, λοιπόν, για κάμποση ώρα να το ξαναβάλω μπροστά, αλλά δεν έπαιρνε με τίποτα. Χρειαζόμουν βοήθεια. Για κακή μου τύχη, δεν περνούσε κανείς. Τότε ήταν που μου ήρθε η ιδέα. Βλέποντας ακριβώς μπροστά μου τα θεμέλια της εκκλησίας, σκέφτηκα να ζητήσω τη βοήθεια της Παναγίας της Οδηγήτριας.

- Τίνος;

- Ναι, ναι, καλά άκουσες. Της Παναγίας.

- Για να πάρει εμπρός το μηχανάκι;

- Ακριβώς. Παναγία μου, λέω, βοήθησέ με να διορθωθεί η βλάβη, για να γλιτώσω τις φωνές του πατέρα μου, διότι σε λίγο θα το χρειαστεί, και γω ως αντάλλαγμα θα σου στείλω τον αδερφό μου να ξεκωλώσει φασόλια από τα κτήματά σου. Αυτό ήταν. Δοκιμάζω μερικές φορές και πραγματικά το θαύμα έγινε!

- Καλά, είσαι αθεόφοβος. Δεν κατάλαβα, όμως. Εσύ έκανες τη ζαβολιά, πήρες το μηχανάκι, πήγες τη βόλτα σου, έπαθες τη ζημιά και για να τη... διορθώσεις έταξες εμένα στην Παναγία;

- Ακριβώς! Τώρα κατάλαβες γιατί είσαι υποχρεωμένος να πας;

- Εξαφανίσου από μπροστά μου. Να μη σε βλέπω, να μη σ' ακούω.

- Καλά, καλά ηρέμησε, γιατί έχεις κι εξετάσεις. Μη θυμώνεις. Με σένα έχω τελειώσει.

Προχωράει λίγα βήματα προς την έξοδο του δωματίου, κάνει μια στάση γυρνώντας το κεφάλι του προς τα πάνω και σιγομουρμουρίζει: "Παναγία μου, εγώ το χρέος το ξεπλήρωσα. Σου έταξα τον αδερφό μου, τον ενημέρωσα και τώρα εκείνος ας πράξει το καθήκον του". Ετσι, εκτελώντας και την τελευταία λεπτομέρεια της αποστολής του, ο αδερφός εξαφανίζεται, ενώ εγώ μένω σύξυλος και ταμένος στην Παναγία».

- Υπέροχο, υπέροχο το τάμα του Βησσαρίωνα, αναφωνούσε χαρούμενος ο μπάρμπας, κάθε φορά που η αφήγηση τελείωνε και η χαρά του μεγάλωνε από το διάλογο που πάντα ακολουθούσε.