Στις 17 και 18 Μάη πραγματοποιήθηκε στη ρωσική πόλη Σαμάρα (όπως λέγεται η πόλη που από το 1935 μέχρι το 1991 έφερε το όνομα του Ρώσου επαναστάτη Β. Κούιμπισεφ) η 19η Συνάντηση Κορυφής ΕΕ - Ρωσίας. Η συνάντηση αυτή έγινε σε βαρύ κλίμα. Αφορμή ήταν η ενέργεια των εσθονικών αρχών να ξηλώσουν το μνημείο του Κόκκινου Στρατιώτη από το κέντρο του Τάλιν, αλλά και η αντιπυραυλική «ομπρέλα», που προτίθενται οι ΗΠΑ να εγκαταστήσουν στην Ευρώπη, όπως και οι «εμπορικοί πόλεμοι» της Ρωσίας με την Πολωνία και τη Λιθουανία και οι εξελίξεις στον τομέα της Ενέργειας.

Στην πραγματικότητα το «υπόβαθρο» αυτής της κρίσης βρίσκεται στην ενίσχυση της Ρωσίας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό «στερέωμα», κάτι που αύξησε τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Υπήρξε όμως μια αλληλουχία εξελίξεων, που επέδρασαν καταλυτικά στην ψύχρανση του κλίματος ανάμεσα στην ΕΕ και τη Ρωσία. Στο ενεργειακό «μέτωπο» παραμένει κλειστός ο ρωσικός πετρελαιαγωγός που οδηγεί στη Λιθουανία (που τροφοδοτείται πλέον με τον ακριβότερο θαλάσσιο δρόμο), λόγω επισκευών σύμφωνα με τη Ρωσία, ή για πολιτικούς λόγους κατά το Βίλνιους. Την ίδια ώρα η Εσθονία δήλωσε ότι σκέφτεται να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, ώστε να εμποδίσει ή να «φρενάρει» (για ...«οικολογικούς λόγους») την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου της Βαλτικής, που θα συνδέσει τη Ρωσία με τη Γερμανία.

Από την άλλη, λίγες μέρες πριν τη Σαμάρα, ο Β. Πούτιν επισκέφτηκε το Καζαχστάν και το Τουρκμενιστάν, καταφέρνοντας να αποσπάσει τη συμφωνία των ντόπιων ηγεσιών στο ζήτημα των αγωγών από τους οποίους θα περνάνε οι φυσικοί πόροι της Κεντρικής Ασίας προς τη Δύση. Ετσι ο Ρώσος Πρόεδρος πλέον όχι μόνον αρνείται πεισματικά να υπογράψει (αφού δεν παίρνει ουσιαστικά ανταλλάγματα) την Ενεργειακή Χάρτα της ΕΕ (που θα έδινε το δικαίωμα σε ευρωπαϊκά μονοπώλια να διεισδύσουν στην ενεργειακή υποδομή και σε πόρους της Ρωσίας), αλλά έκανε για την ώρα κι αδύνατο τον εναλλακτικό αγωγό από αυτές τις δύο κεντρο-ασιατικές χώρες, που θα περνούσε εκτός ρωσικών εδαφών και τον οποίο προωθούσαν ΗΠΑ κι ΕΕ.

Η κίνηση αυτή της Ρωσίας ήταν αναμενόμενο ότι θα αύξανε την ένταση. Οπως κι η στάση της ΕΕ απέναντι στα γεγονότα της Εσθονίας, όπου η φασίζουσα κυβέρνηση ξήλωσε από το κέντρο της πρωτεύουσας το αντιφασιστικό μνημείο του Κόκκινου Στρατού. Η κυβέρνηση της Εσθονίας είχε την πλήρη κάλυψη της ΕΕ και των βασικών πολιτικών δυνάμεών της. Μάλιστα, σε κοινό ψήφισμα, που ενέκρινε το Ευρωκοινοβούλιο, «καλείται η ΕΕ να εκφράσει την αλληλεγγύη της με την Εσθονία» (σημείο 4). Κι αυτό το ψήφισαν από κοινού κόμματα δεξιά, σοσιαλδημοκρατικά και ορισμένα που χαρακτηρίζονται «αριστερά», όπως ο ΣΥΝ. Σε δεύτερο ψήφισμα οι δυνάμεις της «ευρωκοινοβουλευτικής ομάδας της Αριστεράς GUE -NGL», που είχαν συνταχθεί στο αρχικό κείμενο, άλλαξαν στάση και αυτή τη φορά καταψήφισαν.

Στην πραγματικότητα, δεν έχουμε να κάνουμε με κάποιο «καπρίτσιο» της κυβέρνησης της Εσθονίας. Είναι σαφέστατοι οι πολιτικοί και ιδεολογικοί λόγοι που γίνεται κάτι τέτοιο, με στόχο να αμαυρωθεί η Σοβιετική Ενωση και να παρουσιαστεί το «άσπρο - μαύρο», δηλαδή από απελευθερωτική δύναμη να παρουσιάσουν την ΕΣΣΔ ως «κατοχική δύναμη».

Αυτή η εξέλιξη έχει όμως και οικονομικές και γεωπολιτικές συνισταμένες. Οπως σημείωνε σε Απόφασή της το Μάη του 2006 η ΚΕ του ΚΚΕ: «Τα κράτη που εντάχθηκαν στην ΕΕ με την τελευταία διεύρυνσή της, θα μπορούσαν κάποια στιγμή να ζητήσουν από τη Ρωσία μεγάλες αποζημιώσεις με το επιχείρημα ότι στο παρελθόν βρίσκονταν με τη βία στο "σοβιετικό μπλοκ", εξαιτίας της απειλής της "σοβιετικής στρατιωτικής αρκούδας". Πρόκειται για κίνηση με βαθύτερες ρίζες, γίνεται λόγος ακόμη και για "δάκτυλο" των ΗΠΑ που χρησιμοποιούν ορισμένα κράτη - μέλη της ΕΕ, όπως αυτά της Βαλτικής, για να εμποδίσουν την παραπέρα ενίσχυση των σχέσεων της Ρωσίας με την ΕΕ και κυρίως με τον γερμανο-γαλλικό άξονα»¹.

Η συνάντηση στη Σαμάρα ήταν χαρακτηριστική και για τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνονται οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις στο εσωτερικό της ΕΕ, που εκπροσωπήθηκε από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μανουέλ Μπαρόζο, κι από την πρωθυπουργό της Γερμανίας, Αγκελα Μέρκελ. Η τελευταία, όπως κι ο Β. Πούτιν, ζήτησε από τους δημοσιογράφους να μη χαρακτηρίσουν τη συνάντηση «αποτυχημένη». Μάλιστα, για να δείξουν το αντίθετο, αναφέρθηκαν στις «στρατηγικές προοπτικές των σχέσεων», στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και στην προσεχή απλοποίηση των διαδικασιών έκδοσης βίζας. Από τη μεριά της η Α. Μέρκελ δεσμεύτηκε να κάνει ό,τι είναι δυνατό ώστε στο τέλος της θητείας της Γερμανικής Προεδρίας στην ΕΕ να αρθεί το πολωνικό βέτο και να ξεκινήσουν οι συνομιλίες για το νέο «Σύμφωνο στρατηγικής συνεργασίας» της ΕΕ με τη Ρωσία (που λήγει φέτος). Αυτές όμως οι «φιλότιμες» προσπάθειες των δύο δεν μπόρεσαν να κρύψουν τις σοβαρές διαφωνίες που υπάρχουν μεταξύ ΕΕ - Ρωσίας σε τέτοια σημαντικά διεθνή ζητήματα, όπως είναι το μέλλον του Κοσσόβου, ο εμπορικός πόλεμος του «κρέατος» με την Πολωνία, η ένταξη της Ρωσίας στον ΠΟΕ (για κάτι τέτοιο η ΕΕ ζητά οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες να σταματήσουν να πληρώνουν τη Ρωσία για τις πτήσεις τους πάνω από τη Σιβηρία και τη ρωσική Απω Ανατολή), η αντιπυραυλική «ομπρέλα» των ΗΠΑ στην Ευρώπη, η παραβίαση των δικαιωμάτων των ρωσόφωνων μειονοτήτων σε Εσθονία και Λετονία, η συμφωνία για τα τακτικά όπλα στην Ευρώπη, καθώς και η ενεργειακή συνεργασία με τη Ρωσία.

Οπως σημείωνε σε κείμενό του το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ για τις εξελίξεις στην ΕΕ: «Οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις εκδηλώνονται και στο πλαίσιο της συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης με άλλα κράτη. Διαμορφώνει σταθερές ή ευκαιριακές συμμαχίες, άξονες και αντιάξονες ενιαία ή από ένα μέρος των κρατών - μελών της σε σχέση με τα άλλα δύο κέντρα, ΗΠΑ και Ιαπωνία, αλλά και με ανερχόμενες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (π.χ. Ρωσία, Ινδία)»².

Χαρακτηριστικά, λίγες μόνον ώρες μετά τη συνάντηση της Σαμάρα, σε συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό «Focus» ο Μ. Μπαρόζο κάλεσε τη Ρωσία «να μην προσπαθεί να διασπάσει την ΕΕ». Και μπορεί ο Μπαρόζο να απευθυνόταν στη Ρωσία, αλλά μάλλον τα έλεγε για να ακουστεί στη Γερμανία και σε άλλες ηγεσίες ορισμένων άλλων χωρών της ΕΕ.

Το Κρεμλίνο έγκαιρα έχει συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορεί να οικοδομήσει με επιτυχία τις σχέσεις του με την ΕΕ, στηριζόμενο μόνο στην «αιχμή του δόρατός» του, στους αγωγούς φυσικών πόρων. «Δεν μπορούμε να στηριζόμαστε μόνον στον αγωγό. Κάποια στιγμή θα ραγίσει», έγραψε σχετικά ένας Ρώσος εμπειρογνώμονας. Οχι τυχαία, ο Πούτιν είχε επιδιώξει π.χ. τη διείσδυση των ρωσικών κεφαλαίων στον ευρωπαϊκό αεροναυπηγικό τομέα, χωρίς όμως σοβαρό αποτέλεσμα.

Σήμερα, μετά το αδιέξοδο της Σαμάρα, γίνεται σαφές πως οι δύο πλευρές θα επιδιώξουν το επόμενο διάστημα να αναπροσαρμόσουν την τακτική τους. Μια τέτοια αναπροσαρμογή μπορεί να οξύνει τόσο την αντιπαράθεση στο εσωτερικό της ίδιας της ΕΕ, όσο και μεταξύ των κυρίαρχων κοινωνικο-οικονομικών κύκλων της Ρωσίας, ανάμεσα σ' εκείνους που επιδιώκουν το άμεσο κέρδος από τις σχέσεις με την ΕΕ και σ' όσους επιλέγουν τη στρατηγική ως βασικό σύμβουλό τους.

Παραπομπές

1. Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ. «Για τη διεθνή κατάσταση με αιχμή τη Μέση Ανατολή και το Ιράν. Η θέση της Ελλάδας στην περιοχή. Η απάντηση του ΚΚΕ». 19 Μάη 2006.

2. Κείμενο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. «Η ευρωπαϊκή καπιταλιστική ενοποίηση. Ο ρόλος της στις διεθνείς εξελίξεις. Η εναλλακτική πρόταση των κομμουνιστών». Νοέμβρης 2005.