Μπορεί τις πρώτες πληροφορίες για την πόλη της Ερέτριας να τις έχουμε στα νεότερα χρόνια, από το 1436, όταν την επισκέπτεται ο Κυριακός εξ Αγκώνος και μόνο το 1687 ο Κορονέλλι να την αναφέρει ως πόλη αρχαία, από τις ανασκαφές, όμως, το 1885 από τον Χρ. Τσούντα έρχεται σιγά - σιγά στο φως όλη η ιστορία της. Η περιοχή, μέχρι τα τώρα στοιχεία, κατοικείται μόλις από το τέλος της νεολιθικής περιόδου. Μετά το 3000 π.Χ. σημειώνεται μια πολιτιστική έκρηξη στο χώρο του Αιγαίου με την έλευση νέων φύλων, την εισαγωγή του χαλκού και την οργάνωση των οικισμών. Στην Ερέτρια λείψανα αυτής της περιόδου αποκαλύφθηκαν στην ακρόπολη, το λόφο που βρίσκεται βόρεια από την πόλη, καθώς και στην περιοχή της αγοράς των κλασικών χρόνων, η οποία στην 3η και 2η χιλιετία θα ήταν παράκτια, εφ' όσον οι ακτές δεν είχαν ακόμη υποστεί τις προσχώσεις που μετέτρεψαν την παράκτια γραμμή.

Κοντά στην Ερέτρια άνθησαν και άλλοι παράκτιοι οικισμοί, όπως Ξυρόπολη (Λευκαντί), Λινοβρόχι, Μαγούλα, Αμάρυνθος. Εκθέματα αντιπροσωπευτικά της ιστορίας (από νεολιθική εποχή έως τα πρώτα ρωμαϊκά χρόνια), της ακμής και της παρακμής της αρχαίας πόλης βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας, το οποίο κτίστηκε αρχικά το 1960, ενώ κατά τα έτη 1961-62 έγινε επέκταση. Η σημερινή μορφή του μουσείου οφείλεται σε εργασίες επέκτασης κατά τα έτη 1987-1991, οι οποίες έγιναν με συνεργασία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων με την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή. Στο Μουσείο γίνονται κατά περιόδους εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές Δημοτικού - Γυμνασίου. Στις συλλογές περιλαμβάνονται ευρήματα από: το Λευκαντί (Ξυρόπολη και Νεκροταφείο Σκουμπρή, παλιά Περιβόλια, Τούμπα), την Αμάρυνθο (Παλιοχώρα, Λόφος Γεράνι), τη Μαγούλα, την Ερέτρια.

Τα σημαντικότερα εκθέματα του Μουσείου είναι: Πήλινο αλάβαστρο της ύστερης μυκηναϊκής εποχής (12ος αιώνας π.Χ.) από το Λευκαντί. Πήλινος κένταυρος από το Λευκαντί που χρονολογείται στο β` μισό του 10ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για εκπληκτικό έργο που βρέθηκε θραυσμένο σε δύο τμήματα, σε δύο διαφορετικούς τάφους. Περιδέραιο από φαγεντιανή με χάντρες που παριστάνουν την Ισιδα και τον Ωρο. Πιθανώς προέρχεται από την Κύπρο (Πρωτογεωμετρικών χρόνων, 11ος-10ος αιώνας π.Χ). Ταφικός αμφορέας του 8ου αιώνα π.Χ. στο εσωτερικό του οποίου βρέθηκαν οστά παιδιού. Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του τοπικού ευβοϊκού εργαστηρίου κατά τη γεωμετρική περίοδο. Τμήμα ανάγλυφου αρχαϊκού πίθου (7ος αιώνας π.Χ.) με παράσταση αρπακτικών πτηνών που σπαράσσουν πτώματα. Ταφικός αμφορέας από την παράκτια νεκρόπολη της Ερέτριας, ο οποίος χρονολογείται στο 560 π.Χ. Μελανόμορφο επίνητρο από την Αμάρυνθο, του τέλους του 6ου π.Χ. αιώνα, με σκηνή συμποσίου. Σύμπλεγμα Θησέα και Αντιόπης, από το δυτικό αέτωμα του αρχαϊκού Ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνος της Ερέτριας. Χρονολογείται στο τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. Συνδέεται πιθανώς με τον γνωστό Αθηναίο γλύπτη Αντήνορα, κ.ά.

Το εντυπωσιακότερο σήμερα μνημείο της πόλης είναι το αρχαίο θέατρο της Ερέτριας, το οποίο μεταξύ των ετών 1891 και 1895 ερευνάται από την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή μαζί με το ναό δίπλα στο θέατρο, τα τείχη και το γυμνάσιο. Ωστόσο κι αυτό έχει αφεθεί στη μοίρα του, που είναι μάλλον χειρότερη από τη στιγμή που είδε το φως. Τα τελευταία 20 χρόνια παρά τις παρακλήσεις προς κυβερνήσεις και υπουργούς Πολιτισμού από φορείς της Ερέτριας το θέμα παραμένει ως έχει. Η αρχαιολογική σκαπάνη το έφερε στο φως, η κυβερνητική αδιαφορία το ξαναθάβει. Ο,τι οι αιώνες συντήρησαν, η απερισκεψία το καταστρέφει.

Η αρχική κατασκευή του ανάγεται στον 5ο αιώνα π.Χ. όπως αποδεικνύουν τα αρχιτεκτονικά λείψανα της σκηνής. Ενώ ο 4ος αι. π.Χ. θεωρείται ως η κύρια περίοδος ακμής του θεάτρου, το οποίο διαθέτει έντεκα κερκίδες με δέκα κλίμακες. Διαθέτει δύο χώρους παρασκηνίων και στοά με ιωνική πρόσοψη που τους συνδέει. Η διαφορά ύψους που δημιουργείται μεταξύ σκηνής και ορχήστρας καλύπτεται με τη θολωτή υπόγεια δίοδο που έβγαζε στο κέντρο της ορχήστρας.

Η εγκατάλειψη, όμως, και η αδιαφορία αυτού του εντυπωσιακού μνημείου, προκαλούν αγανάκτηση. Τα ξερά χόρτα και τα σκουπίδια, λίγα μέτρα πιο πίσω, κρύβουν ενώ παράλληλα καταστρέφουν όλο το ιστορικό μεγαλείο. Φέτος μάλιστα οι εκδηλώσεις πολιτισμού «Κανάρεια 2000» της Ερέτριας είχαν χαρακτήρα διαμαρτυρίας και απαίτησης για την αναστήλωση και επαναλειτουργία του Αρχαίου θεάτρου. Αλλά δε φαίνεται να ίδρωσε το αυτί κανενός υπεύθυνου.

Μήπως περιμένουν το ενδιαφέρον κάποιου «ισχυρού ανδρός» που «νοιάζεται» για τον πολιτισμό (!) - όπως έγινε και σε άλλα αρχαία θέατρα - για να δεήσουν αυτοί που οφείλουν;