Ο νέος Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων προβλέπει κυρίως δύο κατηγορίες Δημοτικών Επιχειρήσεων: Τις λεγόμενες Δημοτικές ή Κοινοτικές Κοινωφελείς Επιχειρήσεις, και τις Ανώνυμες Εταιρείες.

Οι κοινωφελείς επιχειρήσεις θα δραστηριοποιούνται σε τομείς κοινωνικής προστασίας, παιδείας, πολιτισμού, αθλητισμού, περιβάλλοντος ακόμα και δημοτικής συγκοινωνίας. Υποτίθεται ότι είναι μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, όμως ο νόμος 3463/2006 που κυρώνει το νέο Κώδικα λέει ξεκάθαρα ότι για τις υπηρεσίες που προσφέρουν «είναι δυνατή η είσπραξη εύλογης αποζημίωσης από τους αποδέκτες αυτών (σ.σ. εννοεί των υπηρεσιών)». Δηλαδή, επιβολή νέου χαρατσιού.

Οι Ανώνυμες Εταιρείες των ΟΤΑ δρουν με τρεις μορφές: Τις κοινές Ανώνυμες Εταιρείες, τις Αναπτυξιακές Ανώνυμες Εταιρείες και τις μονομετοχικές Ανώνυμες Εταιρείες. Θα μπορούν να δραστηριοποιούνται για την εκμετάλλευση της δημοτικής περιουσίας ή των κοινοχρήστων χώρων, τη διαχείριση αρχαιολογικών χώρων, τη δημιουργία Ναυτιλιακής Εταιρείας και άλλα.

Η λειτουργία των παραπάνω επιχειρήσεων ουσιαστικά βαθαίνει ακόμα περισσότερο την ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών κοινωνικού χαρακτήρα, ξεπουλά τη δημοτική περιουσία και εντείνει εκείνα τα χαρακτηριστικά της λειτουργίας των Δήμων που αποσκοπούν στο κέρδος. Τα κριτήρια αυτά χρησιμοποιούνται και για την εκκαθάριση των υφιστάμενων δημοτικών επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι όσες από τις υπάρχουσες 1.800 Δημοτικές Επιχειρήσεις δεν ανταποκρίνονται σε αυτούς τους στόχους θα κλείσουν.

Για το πλεονάζον προσωπικό των Δημοτικών Επιχειρήσεων που θα κλείσουν ή θα συγχωνευτούν, δίνεται η δυνατότητα να μεταφερθεί στο δήμο ή στις νέες επιχειρήσεις που θα προκύψουν, χωρίς όμως αυτό να αποκλείει την απόλυση του. Ταυτόχρονα, οι όροι που θέτει ο νέος Κώδικας στερεί τη δυνατότητα της μεταφοράς για ένα μεγάλο μέρος του προσωπικού.

Συγκεκριμένα, το πλεονάζον προσωπικό για να μεταφερθεί θα πρέπει να απασχολείται στις επιχειρήσεις που κλείνουν ή συγχωνεύονται με σχέση εργασίας αορίστου χρόνου και μάλιστα μέχρι 31 Δεκέμβρη 2005. Επιπλέον, ακόμα και αν το πλεονάζον προσωπικό μεταφερθεί στο δήμο ορίζεται ότι «καταλαμβάνει κενές οργανικές θέσεις ή συνιστώμενες προσωρινές προσωποπαγείς θέσεις εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου».

Ενώ για τις νεοδημιουργούμενες Κοινωφελείς Επιχειρήσεις σε περίπτωση που δύο ή περισσότερες από αυτές συγχωνευτούν αργότερα, προβλέπεται ρητά η απόλυση του πλεονάζοντος προσωπικού. Στην εγκύκλιο του υπουργείου Εσωτερικών, η οποία εκδόθηκε το Φλεβάρη του 2007 και αφορά στον τρόπο εφαρμογής του νέου θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των επιχειρήσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), σημειώνεται χαρακτηριστικά: «Το προσωπικό με σχέση εξαρτημένης εργασίας Αορίστου Χρόνου, που υπηρετούσε στις Επιχειρήσεις που συγχωνεύτηκαν, μεταφέρεται σε αντίστοιχες θέσεις της νέας Επιχείρησης. Σε περίπτωση που ήθελε κριθεί από το Δημοτικό ή Κοινοτικό Συμβούλιο ότι υπάρχει πλεονάζον προσωπικό, αυτό απολύεται με απόφασή του, η οποία λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του, ύστερα από πρόταση του ΔΣ της νέας Επιχείρησης».

Με βάση τα όσα ορίζει ο νέος Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων για το εργασιακό καθεστώς στις δημοτικές επιχειρήσεις, είναι ολοφάνερη η διαιώνιση αλλά και επέκταση του καθεστώτος πολιτικής και εργασιακής ομηρίας των εργαζομένων. Στις κοινωφελείς υπηρεσίες θα προσλαμβάνεται προσωπικό με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου και συγκεκριμένα με συμβάσεις αορίστου χρόνου, ορισμένου χρόνου οκτώ ή δώδεκα μηνών με δυνατότητα παράτασης, ακόμα και με σύμβαση μίσθωσης έργου. Το ίδιο καθεστώς προβλέπεται και για τις μονομετοχικές Ανώνυμες Εταιρείες. Για τις κοινές Ανώνυμες Εταιρείες και τις Αναπτυξιακές Ανώνυμες Εταιρείες, τον τρόπο πρόσληψης θα ορίζει Προεδρικό Διάταγμα. Με δεδομένο ότι ως κριτήριο για τις προσλήψεις θα είναι η εξυπηρέτηση του κεφαλαιουχικού χαρακτήρα των επιχειρήσεων και οι ανάγκες τους για ευελιξία, θεωρείται σίγουρα ότι οι σχέσεις εργασίας προβλέπονται ακόμα χειρότερες.

Ο νόμος ορίζει ότι οι σημερινές Δημοτικές Επιχειρήσεις που δεν τηρούν τα κριτήρια ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης του νέου Κώδικα θα κλείσουν μέχρι 31 Δεκέμβρη 2007 (αν και η κυβέρνηση προτίθεται δώσει παράταση κατά ένα χρόνο). Ηδη υπάρχουν δήμοι που έχουν προχωρήσει στην εφαρμογή του Κώδικα με αποτέλεσμα και τις απολύσεις εργαζομένων. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένες περιπτώσεις:

• Στο Δήμο Περιστερίου η δημοτική αρχή, που στηρίζεται από τη ΝΔ, προχώρησε πρόσφατα στη διάλυση της μιας δημοτικής επιχείρησης και της μετατροπής της άλλης σε Κοινωφελή Επιχείρηση. Το αποτέλεσμα ήταν να πετάξει στο δρόμο 104 εργαζόμενους που απασχολούνταν με συμβάσεις αορίστου χρόνου για οκτώ και δέκα χρόνια.
• Στο Δήμο Νέας Ιωνίας η δημοτική αρχή, που στηρίζεται από το ΠΑΣΟΚ, πριν λίγες μέρες ολοκλήρωσε τη διαδικασία κλεισίματος της Δημοτικής Επιχείρησης Τεχνικών Εργων, απολύοντας δώδεκα εργαζόμενους. Ενώ μαζί με όμορους δήμους ετοιμάζει τη δημιουργία Αναπτυξιακής Ανώνυμης Εταιρείας για την υλοποίηση των λεγόμενων καινοτόμων σχεδίων ανάπτυξης με τη συμμετοχή ιδιωτών.
• Στο Δήμο Αχαρνών η δημοτική αρχή, που υποστηρίζεται από το ΠΑΣΟΚ, λίγο καιρό μετά την ψήφιση του νέου Κώδικα προχώρησε στο κλείσιμο μιας δημοτικής επιχειρήσεις και ξεκίνησε τη διαδικασία αλλαγής σκοπού μιας άλλης. Το αποτέλεσμα ήταν να απολύσει 225 εργαζόμενους αορίστου χρόνου και 220 εργαζόμενους ορισμένου χρόνου.
• Στο Δήμο Καισαριανής η δημοτική αρχή, που υποστηρίζεται από το ΣΥΝ, με την ουσιαστική συμφωνία των παρατάξεων που στηρίζονται από ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, αποφάσισε να κλείσει τις υπάρχουσες δημοτικές επιχειρήσεις και να συστήσει μια Κοινωφελή Επιχείρηση και ταυτόχρονα να διερευνήσει για τη σύσταση Ανώνυμης Εταιρείας. Οι, περίπου, 50 εργαζόμενοι ορισμένου χρόνου που δούλευαν στις υπάρχουσες δημοτικές Επιχειρήσεις θα μεταφερθούν στην Κοινωφελή με το ίδιο καθεστώς ομηρίας.