Συντριπτικό χτύπημα στο θεσμό των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων (ΒΑΕ) προετοιμάζει η κυβέρνηση της ΝΔ, συνεχίζοντας και επεκτείνοντας την επίθεση που ξεκίνησε επί των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Επί της ουσίας, αυτό το οποίο μεθοδεύεται δεν είναι μόνο ο αποχαρακτηρισμός επαγγελμάτων, αλλά η σταδιακή κατάργηση του ίδιου του θεσμού των ΒΑΕ, ο οποίος αποτελεί το ελάχιστο μέτρο προστασίας των εργαζομένων από την αναπόφευκτη φθορά της υγείας τους, εξαιτίας των ιδιαίτερα επιβαρυμένων συνθηκών δουλειάς.

Σύμφωνα με το μέχρι στιγμής χρονοδιάγραμμα, η διορισμένη από την κυβέρνηση επιτροπή για την αναμόρφωση της λίστας των ΒΑΕ, καλείται να καταθέσει το υπαγορευμένο πόρισμά της μέχρι τα τέλη του Αυγούστου. Οι τελευταίες διαρροές στον Τύπο παρουσιάζουν τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση της ΝΔ επιχειρεί να πετσοκόψει τη σχετική λίστα. Με το ισχύον καθεστώς 537 επαγγέλματα (156 εργασίες και 381 ειδικότητες) είναι ενταγμένα στο καθεστώς των ΒΑΕ. Ο αριθμός των εργαζομένων στα ΒΑΕ υπολογίζεται στις 700.000. Αρχικός στόχος της επίθεσης να εξαιρεθούν από τα ΒΑΕ τα 250 από τα 537 επαγγέλματα και ο αριθμός των εργαζομένων στα ΒΑΕ να μειωθεί περίπου κατά 50%! Δηλαδή, να μην ξεπερνούν τις 350 - 400 χιλιάδες.

Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση επιδιώκει την αναμόρφωση του θεσμού, ώστε ακόμα και όσοι εργαζόμενοι παραμείνουν στη λίστα να χάσουν θεμελιώδη ασφαλιστικά και μισθολογικά δικαιώματα. Η όλη διαδικασία μεθοδεύεται στη βάση του θεσμικού πλαισίου που έχουν δημιουργήσει οι νόμοι του ΠΑΣΟΚ και από επιστημονικής άποψης είναι πέρα για πέρα διάτρητη, αφού ο αποχαρακτηρισμός γίνεται με πολιτική απόφαση και με εντελώς αντιεπιστημονικά κριτήρια.

Η αναμόρφωση αποσκοπεί στη δημιουργία τεσσάρων κατηγοριών ΒΑΕ. Στην κάθε κατηγορία υποτίθεται ότι θα κατατάσσονται τα επαγγέλματα ανάλογα με το βαθμό επικινδυνότητάς τους. Για κάθε κατηγορία θα προβλέπεται η χορήγηση πλασματικού χρόνου ασφάλισης. Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη κατηγορία ο χρόνος αυτός θα είναι 5% επί του εργάσιμου βίου, στη δεύτερη 10%, στην τρίτη 15% και στην τέταρτη 20%.

Σύμφωνα με όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας, στην καλύτερη των περιπτώσεων θα αναγνωρίζεται ως πλασματικός χρόνος υπηρεσίας στην πρώτη κατηγορία ένας χρόνος, στη δεύτερη, τρία χρόνια, στην τρίτη πέντε χρόνια και στην τέταρτη (στην οποία θα παραμείνουν μόνο οι 100 χιλιάδες από τους 700 χιλιάδες σημερινούς ασφαλισμένους) επτά χρόνια.

Για να γίνει όμως αυτό, ο εργαζόμενος θα πρέπει να έχει συμπληρώσει ήδη 35 χρόνια ασφάλισης. Διαφορετικά θα του αναγνωρίζεται μικρότερος πλασματικός χρόνος ασφάλισης. Ετσι, η αλλαγή του θεσμού των ΒΑΕ οδηγεί στην αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης - που θα πλησιάζει ή και θα φθάνει ηλικιακά τα 65 έτη - τόσο για τα επαγγέλματα που θα αποχαρακτηριστούν όσο και γι' αυτά που θα παραμείνουν ενταγμένα στο θεσμό.

Πρακτικά αυτό σημαίνει αύξηση του χρόνου που οι εργαζόμενοι θα συνεχίσουν να εκτίθενται σε επιβλαβείς ουσίες και παράγοντες που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την υγεία τους ή και επιδεινώνουν την ήδη επιβαρυμένη κατάσταση του οργανισμού τους.

Προς διασκέδαση των εντυπώσεων, διαρρέουν ότι το νέο καθεστώς των ΒΑΕ θα αφορά μόνο στους νέους εργαζόμενους και ότι οι παλιοί εργαζόμενοι θα παραμείνουν ασφαλισμένοι ακόμα και αν το επάγγελμά του αποχαρακτηριστεί. Στην πραγματικότητα, η επίθεση στα ΒΑΕ αφορά σε όλους τους εργαζόμενους, αφού είναι βέβαιο ότι οι εργοδότες θα απολύουν τους παλιούς εργαζόμενους που υπάγονται στα ΒΑΕ (και γι' αυτό είναι ακριβότεροι) και θα προσλαμβάνουν νέους (που θα είναι φθηνότεροι).

Το επιχειρούμενο χτύπημα στο θεσμό των ΒΑΕ δεν είναι καινούριο. Εδώ και χρόνια, το κεφάλαιο και οι κυβερνήσεις του - ΝΔ και ΠΑΣΟΚ - επιχειρούν την κατάργηση του θεσμού. Μια σύντομη αναδρομή στους βασικούς σταθμούς αυτής της επίθεσης είναι η παρακάτω:

• Η πρώτη γνωμοδοτική Επιτροπή Κρίσης Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων, που συστάθηκε με το νόμο 1902/90, ομολόγησε ότι δεν μπορούσε να προχωρήσει, γιατί μέχρι τώρα η χώρα δε διαθέτει τα επιστημονικά δεδομένα (π.χ. τις κατάλληλες μελέτες, αλλά και υποδομές) για να γίνει αποχαρακτηρισμός των ΒΑΕ.
• Το 1995, ο ΣΕΒ ζήτησε την κατάργηση της παλιάς νομοθεσίας, ισχυριζόμενος ότι οι επιχειρήσεις λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα υγιεινής και ασφάλειας και πλέον τα ΒΑΕ έχουν καταστεί περιττά.
• Επί των κυβερνήσεων Σημίτη, ο καθηγητής Γ. Σπράος, σύμβουλος του τότε πρωθυπουργού, με την Εκθεσή του (1997) ζήτησε και αυτός «την κατάργηση των ΒΑΕ μαζί με το επασφάλιστρο, που θα δώσει μια ανάσα σε χειμαζόμενους κλάδους της βιομηχανίας».
• Στην εισηγητική Εκθεση του νόμου 3029/02, ο αρμόδιος υπουργός Δ. Ρέππας αναφέρει πως «η εξέλιξη της τεχνολογίας, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας (!) επιβάλλει τον επανακαθορισμό των επαγγελμάτων εκείνων που πληρούν τις προϋποθέσεις υπαγωγής στον ΚΒΑΕ». Ο,τι, δηλαδή, λέει σήμερα και ο Β. Μαγγίνας.
• Ο πρώην υπουργός Απασχόλησης Σ. Τσιτουρίδης είχε ομολογήσει ότι η απόφαση για τα ΒΑΕ θα είναι πολιτική. Προς εμπέδωση μάλιστα, τον Ιούλη του 2006 έφερε στη Βουλή τροπολογία με την οποία οριζόταν ότι από 1/1/2008 θα ισχύσει η αναμορφωμένη (βλέπε πετσοκομμένη) λίστα των ΒΑΕ, στη βάση του πορίσματος μιας 12μελούς Επιτροπής, η οποία για πρώτη φορά συνεδρίασε πριν από έναν περίπου μήνα και τα συμπεράσματά της αναμένονται μέχρι το τέλος του χρόνου!

Ενα από τα επιχειρήματα που επικαλείται η κυβέρνηση για την αλλαγή του ισχύοντος καθεστώτος των ΒΑΕ είναι ότι οι σημερινές συνθήκες δουλειάς έχουν βελτιωθεί, κυρίως λόγω της εισαγωγής της τεχνολογίας. Ομως η γενίκευση των ελαστικών και ευέλικτων μορφών εργασίας σε βάρος της μόνιμης και σταθερής δουλειάς, η κατάργηση του 8ωρου, η εντατικοποίηση της εργασίας, ο χρόνος μεταφοράς των εργαζομένων προς και από την επιχείρηση, η αναγκαστική συνεχής αλλαγή εργασιών, επαγγελμάτων και κλάδων, η ένταση της εργοδοτικής ασυδοσίας, οι εγκληματικές ελλείψεις μέτρων υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερη φθορά της εργατικής δύναμης και της υγείας των εργαζομένων, στην εμφάνιση νέων ασθενειών και περισσότερο σύνθετων κινδύνων για την υγεία.

Είναι αποκαλυπτικά τα στοιχεία για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στους χώρους δουλειάς. Αναφέρουμε ενδεικτικά:

• Το 2006, σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, 167 χιλιάδες εργαζόμενοι στα κράτη - μέλη έχασαν τη ζωή τους από εργατικά «ατυχήματα» ή ασθένειες.
• Πάνω από 1.100.000 θάνατοι καταγράφονται ετησίως, εξαιτίας των συνθηκών εργασίας, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (2002).
• Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, κάθε χρόνο σε 80 - 120 εκατομμύρια εκτιμώνται οι νέες περιπτώσεις επαγγελματικών ασθενειών που αποδίδονται στην έκθεση των εργαζομένων κατά την εργασία τους σε 50 τουλάχιστον αποδεδειγμένα βλαπτικούς φυσικούς παράγοντες, 100 χιλιάδες χημικούς, βιολογικούς, ψυχοκοινωνικούς και εργονομικούς παράγοντες κινδύνου. Το ποσοστό του εργαζόμενου πληθυσμού που εκτίθεται στους κινδύνους αυτούς ξεπερνά το 40% - 50%!
• Πάνω από 10 χιλιάδες νέες χημικές ουσίες κυκλοφορούν κάθε χρόνο χωρίς να υπάρχουν επαρκή στοιχεία για το κατά πόσον είναι ασφαλείς για τον άνθρωπο.

Τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι ο επιχειρούμενος αποχαρακτηρισμός των ΒΑΕ κάθε άλλο παρά βασίζεται σε επιστημονικά κριτήρια. Το μοναδικό κριτήριο των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ είναι η αύξηση των κερδών του κεφαλαίου ακόμα και με τίμημα την υγεία και τη ζωή των εργαζομένων. Αυτό το σκοπό εξυπηρετεί συνολικά η αντιασφαλιστική επίθεση που εντάθηκε με το νόμο Πετραλιά.

Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση, οι εργαζόμενοι πρέπει να απορρίψουν οποιαδήποτε συζήτηση για αναμόρφωση προς τα κάτω της λίστας των ΒΑΕ. Η εργασιακή βαρβαρότητα επιβάλλει την επέκταση και όχι τη συρρίκνωση της λίστας των ΒΑΕ, σαν το ελάχιστο μέτρο προστασίας από τον επαγγελματικό κίνδυνο και την πρώιμη φθορά της υγείας των εργαζομένων. Ιδιαίτερα, μάλιστα, σε μια περίοδο που η οικονομική και κοινωνική εξέλιξη, ο παραγόμενος από τους εργαζόμενους πλούτος, καθιστά όχι μόνο εφικτή, αλλά και ιστορικά αναγκαία τη μείωση των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για το σύνολο των εργαζoμένων και πολύ περισσότερο για τους ασφαλισμένους στα ΒΑΕ, με παράλληλη κατάργηση του επασφαλίστρου για τους εργαζόμενους, όπως απαιτεί το ΠΑΜΕ.

Μια αναδρομή στην ιστορία των ΒΑΕ είναι αποκαλυπτική για το μέγεθος της πρόκλησης που επιχειρεί η κυβέρνηση. Τα ΒΑΕ θεσπίστηκαν με το νόμο 1846/51, που όμως τέθηκε σε ισχύ το 1964. Οι εργοδότες και οι τότε πολιτικοί τους εκπρόσωποι δεν έκαναν χάρη στους εργάτες. Η θέσπιση των ΒΑΕ σήμανε την απαλλαγή των εργοδοτών από την αστική ευθύνη, δηλαδή την υποχρέωση να αποζημιώνουν το θύμα σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος, να καλύπτουν τα έξοδα νοσηλείας, κηδείας κλπ.

Το δικαίωμα στη συνταξιοδότηση μια πενταετία νωρίτερα από τα γενικά όρια το χρυσοπλήρωσαν οι εργαζόμενοι με την επιβολή πρόσθετου ασφαλίστρου, 3,45% επί των αποδοχών τους, πέραν της εισφοράς για την κανονική σύνταξη. Σαν αποτέλεσμα, ο κλάδος των ΒΑΕ παραμένει διαχρονικά πλεονασματικός, χωρίς το ΙΚΑ να επιβαρύνεται στο ελάχιστο από τη λεγόμενη πρόωρη συνταξιοδότηση των εργαζομένων στα ΒΑΕ.

Αυτό το στοιχείο και μόνο είναι ικανό να κουρελιάσει τις εντυπώσεις που προσπαθεί να δημιουργήσει η κυβέρνηση, επικαλούμενη τους εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους που είναι ασφαλισμένοι στα ΒΑΕ και παρουσιάζοντάς τους ούτε λίγο ούτε πολύ σαν ένα πολυπληθές σμάρι από κηφήνες που συνταξιοδοτούνται «πρόωρα» σε βάρος των Ταμείων και των άλλων εργαζομένων.