Οι ιστορίες για βρικόλακες σε αρκετούς λαούς είναι πολύ παλιές, αλλά η σύγχρονη αντίληψη γι' αυτούς έχει διαμορφωθεί από τις ταινίες του Χόλιγουντ, που τουλάχιστον μέχρι πριν μερικές δεκαετίες τους παρουσίαζαν ως ρομαντικούς γυναικάδες, που ρουφούν το αίμα των θυμάτων τους, αλλά έχουν θανάσιμη ευαισθησία στο φως του ήλιου και μια απέχθεια προς το σκόρδο και το σύμβολο της χριστιανικής θρησκείας (έτσι ήταν πιο εύκολο να περάσουν οι ταινίες αυτές από τα χολιγουντιανά φίλτρα).

Αντίθετα, οι βρικόλακες των λαϊκών μύθων είναι άνθρωποι για λύπηση, γνωστοί και ως απέθαντοι. Ερευνώντας για την ύπαρξη έστω κάποιων ψηγμάτων αλήθειας στις ιστορίες για βρικόλακες, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι την έμπνευση για τη δημιουργία του μύθου ίσως έδωσαν υπαρκτοί άνθρωποι, που υπέφεραν από μια σπάνια ασθένεια του αίματος, την πορφυρία. Ψάχνοντας θεραπεία γι' αυτή τη διαταραχή, οι επιστήμονες σκόνταψαν πάνω σε ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης άλλων, πιο συνηθισμένων ασθενειών.

Η πορφυρία είναι στην πραγματικότητα μια συλλογή από συγγενικές ασθένειες, στις οποίες κάποιες χρωστικές που ονομάζονται πορφυρίνες συγκεντρώνονται στο δέρμα, στα κόκαλα και τα δόντια. Πολλές πορφυρίνες είναι αβλαβείς στο σκοτάδι, αλλά μετασχηματίζονται στο φως του ήλιου σε καυστικές τοξίνες που καταστρέφουν τη σάρκα. Χωρίς θεραπεία, οι χειρότερες μορφές της ασθένειας (όπως η συγγενής ερυθροποιητική πορφυρία) μπορεί να είναι αποκρουστικές, οδηγώντας τελικά σε παραμορφώσεις που θα περίμενε κανείς να έχει κάποιος απέθαντος, κάποιος δηλαδή που θα έπρεπε να είχε πεθάνει με βάση την κατάσταση υγείας που δείχνει η εμφάνισή του, αλλά παραδόξως παραμένει ζωντανός. Τα αυτιά και η μύτη των θυμάτων της βαριάς πορφυρίας κατατρώγονται από την αρρώστια. Τα χείλη και τα ούλα διαβρώνονται αποκαλύπτοντας κόκκινα σαν κυνόδοντες δόντια. Το δέρμα αποκτά ζάρες και ουλές, περιοχές σκούρου χρωματισμού και θανατερά χλωμές περιοχές, που αντανακλούν την ανεπτυγμένη αναιμία.

Επειδή η αναιμία μπορεί να αντιμετωπιστεί με μεταγγίσεις αίματος, μερικοί ιστορικοί υποθέτουν ότι κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα οι άνθρωποι με πορφυρία ίσως προσπαθούσαν να πιουν αίμα, ως θεραπεία λαϊκής ιατρικής. Ανεξάρτητα αν αυτό συνέβαινε ή όχι, οι άνθρωποι με συγγενή ερυθροποιητική πορφυρία σίγουρα θα είχαν μάθει να μη βγαίνουν έξω από το σπίτι τους κατά τη διάρκεια της μέρας. Ισως είχαν μάθει ότι πρέπει να αποφεύγουν και το σκόρδο, επειδή ορισμένες χημικές ενώσεις που περιέχει μπορούν να εξάρουν τα συμπτώματα της ασθένειας, μετατρέποντας μια ήπια κρίση σε αγωνιώδη κρίση.

Ψάχνοντας θεραπεία για την πορφυρία, οι επιστήμονες κατάλαβαν ότι οι πορφυρίνες δεν ήταν απλώς ένα πρόβλημα, αλλά και ένα εργαλείο για την ιατρική. Αν μια πορφυρίνη εισαχθεί σε κάποιο άρρωστο ιστό, όπως ένας καρκινικός όγκος, τότε μπορεί να ενεργοποιηθεί από το φως για να καταστρέψει αυτόν τον ιστό. Η διαδικασία αυτή, γνωστή ως φωτοδυναμική θεραπεία, έχει μετατραπεί από μια απίθανη θεραπεία για τον καρκίνο κατά τη δεκαετία του 1970, σε ένα καλά επεξεργασμένο και αποτελεσματικό όπλο ενάντια σε πολλές ασθένειες και πιο πρόσφατα στον κηλιδώδη εκφυλισμό και την παθολογική μυωπία, δύο κοινές αιτίες τύφλωσης των ενηλίκων. Η συνεχιζόμενη έρευνα περιλαμβάνει πρωτοποριακές θεραπείες για ασθένειες των στεφανιαίων αρτηριών, του ΕΪΤΖ, ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήματος, απόρριψη μοσχευμάτων και τη λευχαιμία.

Οι ουσίες στην καρδιά της πορφυρίας και της φωτοδυναμικής θεραπείας είναι μεταξύ των παλαιότερων και πιο σημαντικών απ' όλα τα βιολογικά μόρια, επειδή ενορχηστρώνουν τις δύο πιο κρίσιμες διαδικασίες παραγωγής ενέργειας στους ζωντανούς οργανισμούς: Τη φωτοσύνθεση και την αναπνοή. Οι πορφυρίνες είναι μια μεγάλη οικογένεια από συγγενικές χημικές ενώσεις, ένα πολύχρωμο σύνολο εξελικτικών παραλλαγών στο ίδιο θέμα.

Ολες οι πορφυρίνες έχουν ένα επίπεδο δακτύλιο (αποτελούμενο από άνθρακα και άζωτο) με μια κεντρική τρύπα, που μπορεί να γίνει χώρος υποδοχής ενός μεταλλικού ιόντος, π.χ., σιδήρου ή μαγνησίου. Οταν στοιχηθούν σωστά μέσα στην «αρπάγη» των δακτυλίων πορφυρίνης, αυτά τα μεταλλικά ιόντα καταλύουν την πιο θεμελιώδη διαδικασία παραγωγής ενέργειας στη βιολογία. Η χλωροφύλλη, η πράσινη χρωστική των φυτών που απορροφά την ηλιακή ενέργεια κατά τη φωτοσύνθεση, είναι μια πορφυρίνη, όπως και η αίμη, που βρίσκεται στην καρδιά της πρωτεΐνης που μεταφέρει το οξυγόνο στα ζώα, της αιμογλοβίνης, όπως και πολλών άλλων ενζύμων κρίσιμων για τη ζωή.

Η πορφυρία προκαλείται εξαιτίας ενός προβλήματος στο μηχανισμό παραγωγής αίμης του οργανισμού. Το σώμα παράγει αίμη και άλλες πορφυρίνες σε μια ακολουθία οχτώ αλληλοεξαρτώμενων σταδίων, καθένα από τα οποία καταλύεται από ένα διαφορετικό ένζυμο. Ο σίδηρος προστίθεται στο τέλος για να σχηματιστεί η αίμη. Στην πορφυρία, ένα από τα οχτώ στάδια δεν πραγματοποιείται, δημιουργώντας συσσώρευση των ενδιάμεσων ουσιών που παράχθηκαν πιο νωρίς στην ακολουθία. Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν έχει αναπτύξει αποδοτικούς τρόπους αποβολής αυτών των ενδιάμεσων ουσιών, με αποτέλεσμα να τις «πετάει» στο δέρμα. Οι ουσίες αυτές δε βλάπτουν το δέρμα απευθείας, αλλά μπορούν να κάνουν ζημιά με έμμεσο τρόπο.

Οι πορφυρίνες χωρίς μέταλλα (όπως και οι μεταλλοπορφυρίνες που περιέχουν μέταλλα που δεν αντιδρούν με τον πορφυρικό πυρήνα) μπορούν να διεγερθούν όταν απορροφήσουν φως ορισμένου μήκους κύματος, με μεταπήδηση ηλεκτρονίων τους σε ενεργειακά ανώτερα τροχιακά. Στη συνέχεια τα μόρια μεταδίδουν αυτή τη διέγερση σε άλλα μόρια που έχουν τους κατάλληλους δεσμούς, κυρίως σε μόρια οξυγόνου, που μετατρέπονται στο εξαιρετικά δραστικό ατομικό οξυγόνο και τις επίσης δραστικές και καταστροφικές για τους ζωντανούς οργανισμούς ελεύθερες ρίζες. Με άλλα λόγια, οι μη μεταλλικές πορφυρίνες δεν είναι οι φυσικοί αυτουργοί αλλά οι μεσάζοντες της καταστροφής. Καταλύουν την παραγωγή της τοξικής μορφής του οξυγόνου.