Πέντε μήνες σχεδόν από την ανάληψη καθηκόντων των νέων «ηγητόρων» του υπουργείου Πολιτισμού και πολλοί μιλούν για «απραξία» του ΥΠΠΟ. Μια «απραξία» που υποδηλώνει την πρόθεση, η οποία μεταφράζεται σε έλλειψη πολιτικής βούλησης για τον πολιτισμό. Επιεικής χαρακτηρισμός, καθώς φαίνεται να υπάρχει βούληση και είναι ακριβώς αυτή: η εγκατάλειψη και το ξεπούλημα του πολιτισμού.

Ποιο μπορεί να είναι το μέγεθος της εγκατάλειψης του πολιτισμού; Ανάλογο του χάσματος μεταξύ των πραγματικών αναγκών και των προτεραιοτήτων που θέτει το ΥΠΠΟΤ. Προτεραιότητά του μοιάζει να είναι ο τουρισμός σε σχέση με τον πολιτισμό, ή καλύτερα τοποθετεί τον πολιτισμό στην υπηρεσία του τουρισμού... Πάντως, για τα θέματα του πολιτισμού που ταλανίζουν το χώρο χρόνια τώρα, και ζητούν επιτακτικά λύση, ο υπουργός μοιάζει τουλάχιστον να αδιαφορεί. Αλλά μάλλον θα ήμασταν περισσότερο ακριβείς εάν λέγαμε ότι το ζητούμενο και γι' αυτή την κυβέρνηση είναι πολιτισμός με «ευρωκοινοτικές» προδιαγραφές... προδιαγεγραμμένες, ήδη, στις περίφημες συνθήκες και βίβλους, τις οποίες δουλικά αποδέχτηκαν τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και η ΝΔ. Με άλλα λόγια «προικοδότηση» των ισχυρών πολιτιστικών ομίλων και απαξίωση των πολιτιστικών θεσμών και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Αυτός είναι ο «νόμος» των αστικών κυβερνήσεων πολλά χρόνια τώρα.

Οι καλλιτέχνες, όπως και όλοι οι εργαζόμενοι, βιώνουν την πιο σκληρή, την πιο άγρια λιτότητα. Η ανεργία πλήττει και αυτούς. Καθημερινά όλοι, ως εργάτες της Τέχνης, γίνονται μάρτυρες μιας επιθετικής πολιτικής, μιας πολιτικής που στόχο έχει το μυαλό και τα αντανακλαστικά αντίστασης του ανθρώπου. Στοχεύουν να εμπορευματοποιήσουν την εθνική πολιτιστική μας κληρονομιά και τη σύγχρονη δημιουργία. Οι ανθρώπινες αξίες, που τροφοδοτούν την ύπαρξη του καλλιτέχνη, κινδυνεύουν, με αποτέλεσμα να φτάσει κάποια στιγμή ολόπλευρης κρίσης.

Η συμμετοχή των καλλιτεχνών και στις δύο τελευταίες απεργιακές κινητοποιήσεις απέδειξε με τον πιο «λαμπρό» τρόπο πως οι καλλιτέχνες - αν και τους θέλουν στη γωνία, δειλούς, μοιραίους, νικημένους, παραδομένους και υποταγμένους, κομπάρσους στις εξελίξεις των κοινωνικοπολιτικών δρώμενων - συνεχίζουν να αντιστέκονται. Γιατί οι καλλιτέχνες δεν είναι διασκεδαστές. Θέλουν και πρέπει να είναι δημιουργοί ήθους και πολιτισμού. Αγωνίζονται για τη διαμόρφωση συνθηκών τέτοιων που θα τους επιτρέπουν να παίζουν σωστά τον κοινωνικό ρόλο τους. Αγωνίζονται για μια κοινωνία που θα διευκολύνει τη δημιουργία. Για μια κοινωνία ισότητας. Ειρηνική. Για μια κοινωνία αξιοκρατική, χωρίς ανεργία και ανθρώπους να ζούνε κάτω από τα όρια της φτώχειας. Προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα με οδηγό τις δοκιμασμένες δημοκρατικές και αγωνιστικές παραδόσεις του κλάδου τους.

Ολοι οι εργαζόμενοι στο χώρο του πολιτισμού αντιμετωπίζουν την εμπορευματοποίηση της τέχνης, που σημαίνει και συνθήκες ανελευθερίας για τους καλλιτέχνες και το έργο τους. Ζητούμενο του συστήματος είναι ο πολίτης-«καταναλωτής» και όχι ο πολίτης-δημιουργός, ο σκεπτόμενος, με κριτικό πνεύμα και δημιουργική αναζήτηση. Η τέχνη μπορεί να έχει αντικειμενικά και οικονομική διάσταση, αλλά είναι άλλο η κλασική οικονομική διάσταση της τέχνης και άλλο η εμπορευματοποίησή της. Η οικονομική πλευρά σχετίζεται με το γεγονός ότι η καλλιτεχνική δημιουργία χρειάζεται ένα οικονομικό υπόβαθρο για να μπορέσει να αναπτυχθεί και από την άλλη ο καλλιτέχνης πρέπει να ζήσει από την τέχνη του. Αυτό όμως είναι άλλο και άλλο αυτό που επιχειρούν να επιβάλουν με την εμπορευματοποίηση της τέχνης. Η εμπορευματοποίηση δεν αφορά στην κάλυψη των οικονομικών αναγκών του δημιουργού, αλλά στο ότι το σύστημα αντιμετωπίζει την τέχνη σαν προϊόν το οποίο παράγεται για να πουληθεί, αποστειρωμένο από την ανάγκη έκφρασης του δημιουργού και τις ανάγκες του λαού. Θέλει να δημιουργήσει μια τέχνη που να μην είναι δεμένη με την κοινωνία. Να μη θίγει τα κοινωνικά προβλήματα. Μια τέχνη «ουδέτερη», που όχι μόνο δε θα ωθεί κάποιον να προβληματιστεί για το κατά πόσο η κοινωνία μπορεί να αλλάξει, αλλά θα του δημιουργεί την εντύπωση πως τίποτε άλλο δεν μπορεί να υπάρξει.

Το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο μεταφέρεται τώρα και στον πολιτισμό. Οι κρατικές χρηματοδοτήσεις, για παράδειγμα, θεωρούνται παρέμβαση στη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς, η οποία θα πρέπει να εξελιχθεί μόνο στη βάση της ανταγωνιστικότητας, στη βάση δηλαδή της δυνατότητας ενός καλλιτεχνικού προϊόντος να υπερισχύσει έναντι ενός άλλου χωρίς εξωτερική βοήθεια. Γι' αυτό και τελευταία γινόμαστε μάρτυρες κυβερνητικών δηλώσεων περί «κρατικοδίαιτου πολιτισμού», την ίδια στιγμή που το κράτος χρηματοδοτεί με υπέρογκα ποσά μεγάλους ιδιωτικούς κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Συμμαχώντας κράτος και κεφάλαιο επιτυγχάνεται πιο αποτελεσματικά η χειραγώγηση της σύγχρονης δημιουργίας, ώστε να ανταποκρίνεται στις ιδεολογικές ανάγκες του συστήματος των ολιγοπωλίων.

Ετσι η πολιτιστική κληρονομιά και η σύγχρονη πολιτιστική δημιουργία κινδυνεύουν άμεσα από την εμπορευματοποίηση και την επιβολή της ανταγωνιστικότητας και των νόμων της αγοράς, με αποτέλεσμα να πλήττεται και να υποβαθμίζεται η ποιότητα και η πολυμορφία και να προωθούνται στο όνομα του επιχειρηματικού κέρδους πρότυπα μαζικής κουλτούρας ευρείας κατανάλωσης. Αυτοί, λοιπόν, που εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους του πολιτιστικού τομέα, προσδιορίζουν και το τι θα διαβάσουμε, τι θα ακούσουμε και τι θα δούμε. Ετσι η τέχνη περνάει από την εκμετάλλευση και το επιχειρηματικό κέρδος και φτάνει στην ιδεολογική χειραγώγηση.

Για απουσία πολιτικής βούλησης για την ενίσχυση και την ενδυνάμωση των τριών κρατικών σκηνών κατηγορεί η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος (ΠΟΘΑ), το ΥΠΠΟΤ. «Διαπιστώνουμε ότι συνεχίζεται η συρρίκνωσή τους με σταθερό ρυθμό» - αναφέρει η ανακοίνωση Τύπου της ΠΟΘΑ - «τόσο στον οικονομικό τομέα (οι επιχορηγήσεις μετά βίας καλύπτουν τις ανάγκες της μισθοδοσίας) όσο και στην ευελιξία της επιλογής των εργαζομένων ανά ειδικότητα οι οποίοι προσφέρουν εξειδικευμένη εργασία στο χώρο του θεάτρου». Η ΠΟΘΑ ζητά την ισχύουσα μέχρι πρότινος εξαίρεση από το νόμο Ραγκούση (ν. 3812/2009) για την πρόσληψη εργαζομένων στα κρατικά θέατρα καθώς απαιτείται εξειδίκευση και εμπειρία. Ηδη με άλλοθι το νόμο Ραγκούση, στην Εθνική Λυρική Σκηνή δεν ανανεώθηκαν συμβάσεις εργαζομένων με υψηλή εξειδίκευση και εμπειρία, ενώ άγνωστο είναι το μέλλον και για τους εργαζόμενους ορισμένου χρόνου στο Εθνικό και το ΚΘΒΕ.

«Οι εργαζόμενοι του Εθνικού και του ΚΘΒΕ» - συνεχίζει η ανακοίνωση - «συνταυτίζονται με τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η δύσκολη οικονομική συγκυρία της χώρας δεν μπορεί να είναι άλλοθι για την συρρίκνωση και παράδοση των κρατικών θεάτρων στα χέρια των χορηγών και των "ευεργετών". Αυτή θα ήταν η εύκολη λύση αλλά θα αντισταθούμε σ' αυτού του είδους τις πολιτικές επιλογές. Δηλώνουμε ότι η ανοχή μας σε αυτή την πολιτική του υπουργείου έφτασε στο τέλος της. Ενωμένοι και αποφασισμένοι θα διεκδικήσουμε δυναμικά την βιωσιμότητα των κρατικών σκηνών σε κάθε επίπεδο». Τέλος, δηλώνουν πως αν δεν ικανοποιηθούν τα «δίκαια και αυτονόητα» αιτήματά τους και στις τρεις κρατικές σκηνές, θα προχωρήσουν σε ματαιώσεις παραστάσεων. Ζητούν: την εξαίρεση από το νόμο Ραγκούση για την πρόσληψη εργαζομένων στα κρατικά θέατρα, να σταματήσει το καθεστώς των συμβασιούχων και να προσληφθεί μόνιμο προσωπικό εκεί που υπάρχουν ανάγκες και να προχωρήσει η διαδικασία κατάρτισης εσωτερικών κανονισμών.