Το θεατρικό πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών άρχισε, στην Πειραιώς 260, με ένα τολμηρά πολιτικό, θεματολογικά ρηξικέλευθο, μορφολογικά πολύτροπο και γι' αυτό μεγάλων σκηνοθετικών και ερμηνευτικών απαιτήσεων, έργο. Πρόκειται για το πρώτο μέρος του έργου του Τόνι Κούσνερ «Αγγελοι στην Αμερική», και μάλιστα με μια σημαντική ελληνική παράσταση. Εξαρχής πρέπει να επισημανθεί ότι ήταν μεγάλο ρίσκο και μόνο το ανέβασμα, από τον σκηνοθέτη Νίκο Μαστοράκη, του - διαρκείας τρεισήμισι ωρών - πρώτου μέρους (με υπότιτλο «Η χιλιετία πλησιάζει»), αυτού του πολυβραβευμένου έργου (το ίδιας διάρκειας δεύτερο μέρος του τιτλοφορείται «Περεστρόικα»). Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό, άκρως ιδιόμορφο, έργο - «σταθμό» της αμερικανικής δραματουργίας στη δύση του 20ού αιώνα. Για δραματουργικό συμβολισμό, που «προφητεύει» το «λυκόφως» των ΗΠΑ.

Το 1991 η περιβόητη «περεστρόικα» ολοκληρώνει το στόχο και προορισμό της: Τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, γενικότερα του σοσιαλιστικού κόσμου. Αν ζούσε ο λυσσασμένος αντικομμουνιστής Μακάρθι θα θριαμβολογούσε για τη συμβολή του σ' αυτό το στόχο. Το ίδιο θα θριαμβολογούσε και το τρισάθλιο, προστατευόμενο τσιράκι του Μακάρθι, ο μεγαλοδικηγόρος, μέλος της μακαρθικής Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών, Ρόι Κον, ένας έως μυελού οστών «αρσενικός»... κρυφοομοφυλόφιλος, πολέμιος των προοδευτικών ομοφυλόφιλων, διώκτης της σπουδαίας κομμουνίστριας συγγραφέα Λίλιαν Χέλμαν και λυσσώδης κατήγορος του ζεύγους Ρόζενμπεργκ, ο οποίος επαιρόταν ότι χάρη σ' αυτόν κατέληξε στην ηλεκτρική καρέκλα και η Εθελ Ρόζενμπεργκ, αν το 1986 δεν πέθαινε σαπισμένος από το ΕΪΤΖ. Αυτήν ακριβώς τη χρονιά, το 1991, ο γνωστός για τις αριστερές ιδέες του, τη δράση του στο αντιιμπεριαλιστικό -φιλειρηνικό και αντιρατσιστικό κίνημα, την υπεράσπιση των Παλαιστινίων - παρότι εβραίος - Τόνι Κούσνερ γράφει το «Αγγελοι στην Αμερική», καθιστώντας τον υπαρκτό Ρόι Κον επίκεντρο και «μοχλό» των ιδεολογικοπολιτικών και κοινωνικών σχολιασμών του έργου του. Θαυμαστής και μεταφραστής του Μπρεχτ, ο Κούσνερ, με το έργο αυτό συνέθεσε μια πολιτικοκοινωνική και ανθρωπολογική αλληγορία για τις ΗΠΑ, ενόψει της 3ης χιλιετίας. Μια αλληγορία για τον καταρρέοντα, παραλογισμένο, πολύμορφα «μολυσμένο», ανίατα νοσούντα, «Νέο Κόσμο», που συμπυκνώνει το ιστορικό παρελθόν του, προπαντός τη σκοταδιστική και εγκληματική πολιτική του - ιδιαίτερα στον 20ό αιώνα - και «διαβλέπει» ότι αυτός ο ετοιμοθάνατος «Νέος Κόσμος» έφτασε μπροστά «στο κατώφλι της Αποκάλυψης» (φράση που επαναλαμβάνεται στο έργο), στην ορατή εφιαλτική «κόλαση» που ο ίδιος δημιούργησε και επεφύλασσε για τον 21ο αιώνα. Ο Κούσνερ με μια πολύπτυχη γραφή - συνεχώς εναλλασσόμενο κράμα ωμά ψυχογραφικού-υπαρξιακού νατουραλισμού, πολιτικοκοινωνικού κριτικού ρεαλισμού, υπερρεαλισμού, ποιητικής υπέρβασης - και με μια σύνθετη πλοκή - που συνεχώς κινείται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, αίσθησης και παραίσθησης, βιωματικά ζωικής καθημερινότητας και ανησυχαστικής ονειροφαντασιάς, μεταξύ του θολού χτες, του φρικτού σήμερα και του άγνωστου αύριο, με λιγοστά πρόσωπα (σε μερικά, σκόπιμα, με τη μέθοδο του «θεάτρου μέσα στο θέατρο», αναθέτει να υποδυθούν δύο, τρεις και περισσότερους ρόλους) πλάθει την ιστορική, πολυεθνική, πολυφυλετική, πολυθρησκευτική, πολιτική, ηθολογική, κοινωνικοταξική και ανθρωπολογική «τοιχογραφία» των ΗΠΑ. Ενα κράτος που και σήμερα εξοντώνει τους λιγοστούς ιθαγενείς που σώθηκαν από τις αλλεπάλληλες ανθρωποσφαγές των Ισπανών κατακτητών και των εποίκων- ρεμαλιών της ξεπεσμένης ευρωπαϊκής αριστοκρατίας. Ενα κράτος που έγινε «μητρόπολη» του καπιταλισμού χάρη στο μόχθο των μαύρων σκλάβων και των αμέτρητων δύστυχων μεταναστών κατά το 19ο και 20ό αιώνα. Ενα κράτος - μαφιόζικο «τέρας» απάνθρωπης εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, πολύμορφου ρατσισμού, πολιτικών τύπου Χούβερ, Μακάρθι, Τζόνσον, Ρίγκαν, Μπους και λοιπών σιχαμερών ομοίων και στυλοβατών τους, όπως διά στόματος Ρόι Κον, λέει ο Κούσνερ. Ο Κούσνερ δεν αποκαλύπτει μόνο τη σκοταδιστική πολιτική των ΗΠΑ, αλλά και το συντηρητισμό, την υποκρισία, την τύφλα, την αχρηστία όλων των θρησκειών (καθολικών, εβραίων, μορμόνων, κλπ.). Νιώθοντας θλίψη για τον ανίσχυρο πάσχοντα άνθρωπο, αποκαλύπτει μια κοινωνία κυνική, εκτροχιασμένη, ανθρωποφαγική, ψυχωσική, ετοιμοθάνατη. Ο Κούσνερ δε δείχνει κάποια διέξοδο, καταθέτει, όμως, την αγωνιώδη απορία του για τα μελλούμενα. Το έργο, σε δραστική γλωσσικά μετάφραση του Γιώργου Δεπάστα, ευτύχησε σκηνοθετικά, σκηνογραφικά, ερμηνευτικά. Με σύγχρονα κοστούμια και μέσα στο αφαιρετικά συμβολικό σκηνικό του Μανόλη Παντελιδάκη (ένας τεράστιος σωρός άχρηστων ηλεκτρικών συσκευών, επίπλων και άλλων καταναλωτικών αντικειμένων), με δική του μουσική επιμέλεια (άριες, ορχηστρικά κομμάτια, ροκ τραγούδια), ο Νίκος Μαστοράκης καθοδήγησε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, αισθητικά ελκυστική, υπεραισθαντική και ταυτόχρονα αποστασιοποιητικά, σχολιαστικά αποδραματοποιημένη (με τη χρήση μικροφώνων, λύνοντας και το πρόβλημα ακουστικής του χώρου), παράσταση, που ανέδειξε την πολυσημία και πολυμορφία του έργου. Μόνη αδυναμία της παράστασης ήταν η αργορυθμία της στη δεύτερη πράξη, δεδομένων και των φλύαρων επαναλήψεων του κειμένου. Το δύσκολο σκηνοθετικό εγχείρημα στήριξαν τα μέγιστα τρεις εξαιρετικά δυνατές ερμηνείες. Του συνεχώς εξελισσόμενου και σε όλο και πιο ευρεία γκάμα ρόλων, ασκημένων εκφραστικών μέσων, με μεγάλη ευαισθησία αλλά και μεγάλη αίσθηση του μέτρου, Χρήστου Λούλη, στον πολύ «επικίνδυνο» ρόλο του Πράιορ. Του Δημήτρη Λιγνάδη, που με αμεσότητα, αλήθεια, «νεύρο» ερμήνευσε το κάθαρμα Ρόι Κον. Και του Νίκου Χατζόπουλου, με τις θαυμάσιες υποκριτικές μεταμορφώσεις του σε πέντε ρόλους. Σημαντική ήταν και η μεταμορφωτική υποκριτική της Μάγιας Λυμπεροπούλου (Ραβίνος, γιατρός, Χάνα, Εθελ Ρόζεμπεργκ). Αξιόλογες αλλά και με αδυναμίες, οι ερμηνείες των Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, Θανάση Ευθυμιάδη, Σοφίας Σεϊρλή και Ζέτας Δούκα.