Πείτε μας τους τομείς που θέλετε να κατευθυνθεί η επιστημονική Ερευνα στη χώρα, ώστε να γίνει μια απ' τις κεντρικές επιλογές της κυβέρνησης, και ελάτε να επενδύσετε. Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα είναι στη ...διάθεσή σας! Κάπως έτσι μπορεί να περιγράψει κανείς - χωρίς να είναι καθόλου υπερβολικός! - το «κάλεσμα» του υπουργείου Παιδείας στους επιχειρηματίες της χώρας, όταν παρουσίαζε, πρόσφατα, το σχέδιο δράσης για την Ερευνα.

Στις 23 Ιουλίου, μέρα της παρουσίασης του σχεδίου δράσης (που θα μετατραπεί σε σχέδιο νόμου), το υπουργείο Παιδείας είχε «γεμίσει» επιχειρηματίες. Ηταν εκεί εκπρόσωποι του ΣΕΒ, του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών, του ΕΒΕΑ και μεμονωμένων επιχειρήσεων που με χαρά άκουγαν το υπουργείο Παιδείας να τους καλεί για μπίζνες. Η υπουργός Παιδείας, Αννα Διαμαντοπούλου, άλλωστε, έχει συμπυκνώσει την πολιτική της κυβέρνησης στην έρευνα με ένα ιδιαίτερα αποκαλυπτικό «σύνθημα»: Εκπαίδευση - Ερευνα - Επενδύσεις. Ο στόχος της κυβέρνησης έχει διατυπωθεί: Ερευνες που να «ανταποκρίνονται στις ανάγκες της ζήτησης του παραγωγικού τομέα και να γίνονται σε συνεργασία με αυτόν, κινητοποιώντας έτσι και ιδιωτικά κεφάλαια».

Χαρακτηριστικό είναι ότι στην πρώτη παρουσίαση του σχεδίου ανακοινώθηκαν «δράσεις», με τις επιχειρήσεις να κυριαρχούν στο «παιχνίδι». Ηδη βρίσκονται σε εξέλιξη 121 προτάσεις, συνολικού προϋπολογισμού 76 εκατ. ευρώ, στις οποίες συμμετέχουν 300 επιχειρήσεις, ενώ μέχρι το τέλος του χρόνου θα προκηρυχθούν, στην ίδια κατεύθυνση, «δράσεις» με προϋπολογισμό που θα ξεπερνά τα 320 εκατ. ευρώ.

Με το σχέδιο προωθείται απλούστευση των διαδικασιών για τη σύνδεση με τις επιχειρήσεις, οι οποίες, μάλιστα, θα διαμορφώνουν την πολιτική στην Ερευνα με την συμμετοχή τους σε θεσμικά όργανα. Συγκεκριμένα, με τη συμμετοχή τους στο Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ), θα μπορούν να ορίζουν τις κατευθύνσεις. Σημειώνουμε ότι το ΕΣΕΤ θα εισηγείται στη Γενική Διεύθυνση Ερευνας και Τεχνολογίας τις προτεραιότητες εφαρμογής του «Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Ερευνας και Καινοτομίας».

Η κατεύθυνση είναι να γενικευτούν οι συμπράξεις πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων. Οι εργαζόμενοι, συνεπώς, θα πληρώνουν για μια Ερευνα που θα σχεδιάζεται από τις επιχειρήσεις, για τις επιχειρήσεις. Θα πληρώνουν για μια Ερευνα που θα έχει ως βασικό της προσανατολισμό την παραγωγή νέων ανταγωνιστικών προϊόντων (κάθε είδους), υπέρ της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η Ερευνα που δεν έχει εμπορικό όφελος, είτε δε θα γίνεται, είτε θα μειωθεί σε μεγάλο βαθμό.

Στόχος της κυβέρνησης, για να λειτουργούν πιο εύκολα οι συμπράξεις, είναι τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα να λειτουργούν καθαρά ως επιχειρήσεις, να λειτουργούν με όρους «ανταγωνιστικότητας». Για τα πανεπιστήμια αυτό θα «επιτευχθεί» με την οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια που προωθείται, ενώ, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης, οι δημόσιοι ερευνητικοί οργανισμοί πρέπει να «είναι ανταγωνιστικοί διεθνώς, ελκυστικοί σε ερευνητές και επιχειρήσεις από όλο τον κόσμο». Γι' αυτό το λόγο η κυβέρνηση προαναγγέλλει συγχωνεύσεις και μείωση των ερευνητικών κέντρων. Στο σχέδιο σημειώνεται ότι «ο αριθμός και ο ρόλος» τους «μεταβάλλεται στη νέα διάρθρωση του ερευνητικού χώρου».

Το αποτέλεσμα θα είναι η παράδοση υποδομών και ερευνητών των κέντρων, στις επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με το σχέδιο, «τα ερευνητικά κέντρα με τη νέα τους δομή θα παρέχουν διοικητικές υπηρεσίες και υποδομές στα ερευνητικά ινστιτούτα» και, όπως αναφέρεται, προβλέπεται η «ίδρυση γραφείων διασύνδεσης έρευνας - επιχειρήσεων» και «η ενοικίαση των υποδομών σε επιχειρήσεις για συγκεκριμένες ερευνητικές δραστηριότητες».

Οι αλλαγές στα ερευνητικά κέντρα έχουν έναν και μοναδικό σκοπό, ν' αλλάξουν τελείως τα κριτήριά τους οι ερευνητές και να ...καταλάβουν, ό,τι δεν έχει εμπορικό αποτέλεσμα δεν χρειάζεται να ερευνηθεί! Στο «Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο για την Ερευνα και την Καινοτομία» (2010 - 2015) θα υπάγονται όλες οι ερευνητικές προσπάθειες των δημόσιων φορέων της χώρας, ενώ «η χρηματοδότηση των έργων θα γίνεται αποκλειστικά μέσω ανταγωνιστικών προσκλήσεων» «για την υποβολή προτάσεων από τους ερευνητικούς φορείς και τις επιχειρήσεις».

Υπενθυμίζουμε ότι η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας του υπουργείου Παιδείας είχε ζητήσει εσωτερική αξιολόγηση ερευνητικών κέντρων και ερευνητών μέχρι τις 30 Ιούλη. Στα σχετικά έντυπα τα ερευνητικά κέντρα έπρεπε να καταγράψουν τους προϋπολογισμούς και τις χρηματοδοτήσεις τους τα τελευταία πέντε χρόνια, στοιχεία για τις ερευνητικές κατευθύνσεις και τους στόχους τους, τον αριθμό των ερευνητών που απασχολούν κ.ά.

Επιπλέον, ο κάθε ερευνητής έπρεπε να καταγράψει το έργο του (δημοσιεύσεις, βιβλία, πατέντες κ.ά.), αλλά και την «ανταγωνιστικότητά» του, αφού κλήθηκε να απαντήσει και για τα «έσοδα του Ινστιτούτου ή του Κέντρου που αποδίδονται σε πρωτοβουλίες του ερευνητή», αλλά και για τις πρωτοβουλίες για εταιρείες spin off και τα αποτελέσματά τους. Υπενθυμίζουμε ότι οι spin off είναι εταιρείες, που μπορεί να φτιάξει ένας πανεπιστημιακός, ένας ερευνητής, για να εκμεταλλευτεί εμπορικά την έρευνά του.

Ορισμένα παραδείγματα που έχει καταγράψει, παλιότερα, ο «Ρ», «εξηγούν» ποιος ωφελείται απ' τις συμπράξεις που θέλει να προωθήσει η κυβέρνηση και ποιον τελικά θα εξυπηρετούν. Το τμήμα Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ είχε εγκρίνει ερευνητικό πρόγραμμα για την «Ποσοτική εκτίμηση/ επιβεβαίωση παραγωγικής διαδικασίας προϊόντων της βιομηχανίας μπισκότων», με χρηματοδότηση από την εταιρεία μπισκότων «ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ». Το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Κρήτης είχαν υπογράψει συμβόλαιο με την εταιρεία «Friesland - Hellas» για τη «Διατροφική αξιολόγηση για το σχεδιασμό προγραμμάτων διατροφικής αγωγής σε νήπια και παιδιά 1 - 4 ετών στην Ελλάδα». Μάλιστα, η επιχείρηση είχε το δικαίωμα να επιλέγει τι θα δημοσιοποιηθεί και τι όχι από τα αποτελέσματα της έρευνας! Τέτοιου είδους «δράσεις» θέλουν να γενικεύσουν και διαμορφώνουν το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο.

Παράλληλα, επιδιώκουν να υπάρχει ακραία εμπορική εκμετάλλευση ερευνητικής δουλειάς στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα. Μια ερευνητική δουλειά που «χρηματοδοτείται» απ' τους εργαζόμενους, οι οποίοι στη συνέχεια καλούνται να αγοράσουν το αποτέλεσμά της! Παραθέτουμε ένα παράδειγμα που η υπουργός Παιδείας χαρακτήρισε ...καταδικαστέο (!) - μετά από σχετική ερώτηση του «Ρ» - αλλά, πρακτικά, είναι αυτό που επιδιώκεται να γίνει κανόνας:

Εδώ και 15 ολόκληρα χρόνια το Εργαστήριο Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, έκανε έρευνα για την επινόηση, το σχεδιασμό και την πραγματοποίηση «εκπαιδευτικών καινοτομιών», με την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών. Αυτή η δουλειά, τον περασμένο Σεπτέμβριο, κατέληξε να είναι ένα εμπόρευμα που έπρεπε να πληρώσεις για να το δεις! Ποιος εμπορεύτηκε την έρευνα; Το «Πολυμήχανο», μια spinoff του Πανεπιστημίου Αθηνών, που ιδρύθηκε με τη συγχρηματοδότηση του υπουργείου Ανάπτυξης, χρήματα από το Γ' ΚΠΣ και από ιδιωτική εταιρεία. Η τιμή για να δεις από κοντά τα παιχνίδια ρομποτικής και εικονικής πραγματικότητας ήταν 12 ευρώ για τους ενήλικες και 10 ευρώ για τους μαθητές και τους φοιτητές! Μάλιστα, για την επίσκεψη σχολείων υπήρχε και ...έκπτωση, αφού κόστιζε 8 ευρώ το κεφάλι!