Είκοσι οκτώ χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον πρόωρο, άδικο θάνατο του Μάνου Λοΐζου - στις 17 του Σεπτέμβρη 1982 - σε νοσοκομείο της Μόσχας όπου είχε μεταβεί για νοσηλεία. Ο αιφνίδιος χαμός του δημιουργού, που ήταν μόλις 45 χρόνων και είχε πολλά ακόμη να δώσει, αναμφίβολα άφησε ένα μεγάλο, δυσαναπλήρωτο κενό στην ελληνική μουσική. Παρ' όλα αυτά, στο σύντομο διάβα του από τη ζωή, ο αστείρευτος μελωδός και στρατευμένος καλλιτέχνης - αγωνιστής, πρόλαβε να σημαδέψει τον ελληνικό μουσικό πολιτισμό, μέσα από μια μεγάλη σε ποιότητα δημιουργία, η οποία παραμένει ζωντανή και συνεπαίρνει με την ίδια δύναμη εδώ και χρόνια.

Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στα κορυφαία έργα του, εκείνα που μας κάνουν ν' αφουγκραζόμαστε τους πόθους και τα πάθη του κόσμου μας, κατέχουν τα «Νέγρικα»: «Ο νέγρος ο ζωγράφος», «Ο γέρο νέγρο Τζιμ», «Τι έχουν να χωρίσουνε», «Προσευχή», «Στον πόλεμο ο Τζο», «Κρίμα σε σένα νέγρο Μπιγκ», «Για δυο δολάρια», «Η πόρνη η Τζέιν», «Ο δικαστής ο Μπερντ», «Κι αν συ λευκός, νέγρος εγώ». Σε αυτόν τον κύκλο τραγουδιών, που αναφέρεται στον αγώνα επιβίωσης των μαύρων της Αμερικής, βρίσκουν καλλιτεχνική έκφραση η ιδεολογική του στράτευση στα ιδανικά του κομμουνισμού, η ευαισθησία του σε ό,τι αφορά τους ταπεινούς και τους καταφρονεμένους, η αλληλεγγύη του στους αγωνιζόμενους σε όλο τον κόσμο για ισότητα και αξιοπρέπεια...Ο Μάνος Λοΐζος δεν είχε καμία ψευδαίσθηση για το ρόλο του ιμπεριαλισμού. Την ξεκάθαρη θέση του την εκφράζει στη συνέντευξή του, στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» (27/12/1966), με αφορμή την παρουσίαση των συγκεκριμένων τραγουδιών: «Τα γρανάζια του ιμπεριαλισμού, με την εξουθενωτική εκμετάλλευση εκατομμυρίων ανθρώπων, βρίσκονται σε τρομακτική υπερλειτουργία στις δυτικές χώρες. Τα αποτελέσματα είναι σε όλους γνωστά: ο πόλεμος του Βιετνάμ, το φυλετικό, το Κυπριακό, η αναβίωση του φασισμού σε πολλές χώρες, ο κίνδυνος της δικτατορίας στον τόπο μας. Το τεράστιο τέρας που άλλοτε λέγεται φασισμός, άλλοτε μιλιταρισμός και άλλοτε δημοκρατία δυτικού τύπου - που δεν είναι τίποτ' άλλο παρά προσωπεία του ιμπεριαλισμού - στέκεται από πάνω μας απειλητικό. Και η αντίδρασή μας είναι να τα ξεσκεπάσουμε και να φωνάξουμε μ' όλη μας τη δύναμη ενάντιά τους - μια και η ζωή μας είναι άμεσα συνδεδεμένη μαζί τους. Είμαστε πια συνειδητοί, "γνωρίζουμε"».

Οσον αφορά στη μουσική, στα «Νέγρικα» ο συνθέτης κάνει την πρώτη απόπειρα συνύπαρξης με τους σύγχρονους διεθνείς νεανικούς ρυθμούς και τα ηλεκτρικά όργανα. Για τις μουσικές και ενορχηστρωτικές επιλογές του, σημειώνει: «Για μένα η μουσική είναι μέσον. Τα εκφραστικά μου μέσα πηγάζουν απ' αυτό που θέλω να πω. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, των "Νέγρικων" χρησιμοποίησα για πρώτη φορά ηλεκτρικές κιθάρες και όργανο στην ορχήστρα μου όπως και ρυθμό σέικ, μποστέλα κ.ά. Για μένα το φαινόμενο γιε γιε είναι φαινόμενο που καθρεφτίζει την εποχή μας. Το σέικ δεν έχει καμιά σχέση με το τσα-τσα ή το μάμπο - ρυθμούς μάλλον αισθησιακούς. Οι σύγχρονοι ρυθμοί είναι ρυθμοί διαμαρτυρίας, μοναξιάς και αυτοβασανισμού. Και η ποίηση των "Νέγρικων" με οδήγησε σ' αυτούς, γιατί τα θέματά τους μιλάνε για αδικία και εκμετάλλευση - προβλήματα που έχουν απήχηση σ' όλο τον κόσμο».

Τα «Νέγρικα», τραγουδισμένα αρχικά από την Μαρία Φαραντούρη και τον Γιώργο Ζωγράφο πρωτοπαρουσιάστηκαν σε συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και σε κάποιες ακόμη συναυλίες λίγο πριν τη δικτατορία του '67, όμως δεν πρόλαβαν τότε να δισκογραφηθούν. Μια απ' αυτές τις συναυλίες - οργανωμένη από την Πανσπουδαστική - είχε προγραμματιστεί για την ...21η Απριλίου 1967 και, βέβαια, δεν έγινε ποτέ. Ο συγκεκριμένος κύκλος τραγουδιών, όπως και αρκετά ακόμα τραγούδια από το προδικτατορικό πολιτικό υλικό του Μ. Λοΐζου, δε θα ξαναδούν το φως για τα επόμενα χρόνια έως τη μεταπολίτευση.

Το 1975 πλέον, και αφού ήδη έχει ηχογραφήσει τα σκόρπια πολιτικά τραγούδια του, εκείνα που είχε κόψει η προδικτατορική και δικτατορική λογοκρισία στο δίσκο «Τα τραγούδια του δρόμου», ο Μάνος Λοΐζος, αποφασίζει να ηχογραφήσει και τα «Νέγρικα», με ερμηνεύτρια την Μαρία Φαραντούρη, σε μια από τις μεγαλειώδεις στιγμές της: «Ο γερο νεγρο Τζιμ/ σ' ολόκληρο το Χάρλεμ/, ε, γερο νεγρο Τζιμ/, κορνέτα δεύτερη/ δεν είχε σαν εσένα...Γιατί να καιν στο Νότο τη σοδειά/ όταν πεινάν στον κόσμο τα παιδιά/ ποιοι και γιατί/ σκοτώσανε τον Τζον/ τι θέλουν τα παιδιά μας στα Βιετνάμ;», «Μονόχειρας ο Τζο/ ζητάει δουλειά/ μα τι δουλειά να κάνει/ που το δεξί έχει χάσει/ πέρα στο Βιετνάμ/ και πού 'χει μαύρη πέτσα/ θυμήθηκαν ξανά/ τον νέγρο Τζο τον ήρωα/ τον λεν αληταρά/ τις πόρτες δεν ανοίγουν στον Τζο τον φουκαρά..», «Νέγρο Χριστό, ζωγράφισε ο Τζακ/ ο Νέγρος ο ζωγράφος με τη χρυσή καρδιά/ ο Τζακ που είναι γνωστός σε όλο το Καρτιέ Λατέν/ Τι ξέρουν οι λευκοί απ' το Χριστό/ τι ξέρουν απ' τα πάθη του, τι ξέρουν;»...

Ο Μάνος Λοΐζος, για τον οποίο κορυφαίοι ομότεχνοί του έχουν αναγνωρίσει ότι ήταν ο πιο μελωδικός συνθέτης της γενιάς του, υπήρξε ένας πρωτοπόρος δημιουργός, που κατάφερε μέσα από το έργο του αλλά και με την αγωνιστική στάση ζωής του να μείνει με αυτούς με τους οποίους ξεκίνησε: με τους πολλούς. «Ο Λοΐζος δεν ήταν μόνο ένας άνθρωπος της εποχής μας, αλλά ένας προοδευτικός διανοούμενος της εποχής μας», αναφέρει ο στιχουργός και στενός του φίλος Φώντας Λάδης. «Νέος ακόμα γνώρισε τη στέρηση, την καχυποψία και τους εκβιασμούς που ασκεί ο καπιταλισμός στους καλλιτέχνες. Πρόλαβε όμως καλά και το "αγκάλιασμα" - σε βαθμό ασφυξίας - της νιόφερτης καταναλωτικής κοινωνίας στους φτασμένους κι εκμεταλλεύσιμους από οικονομική άποψη καλλιτέχνες. Δεν τυποποιήθηκε. Ομως, οι πιέσεις και η αντίσταση σ' αυτές, του στοίχισαν ψυχικά και υλικά. Ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία μεταχειρίζεται τον καλλιτέχνη - σαν παραγωγό κέρδους και όχι σαν ευαίσθητο και χρήσιμο δέκτη - αλλά και τα αγνοημένα οικονομικά δικαιώματα των δημιουργών, τον έκαναν ν' αγωνιστεί και να γίνει πρωτοπόρος συνδικαλιστής...Καταφύγιο για όλες τις πιέσεις, πηγή αισιοδοξίας σε μια πορεία πολύπλοκη και με αρκετές πίκρες, στάθηκε για τον Μάνο η μαρξιστική, η κομμουνιστική ιδεολογία. Τις απόψεις του για τα πολιτιστικά μας χάλια (που, όπως πρόλαβε να διαπιστώσει και να πει, δε διορθώθηκαν με την εφαρμογή του δόγματος "άρτος και θεάματα") και το αίτημά του για φροντίδα και στοργή της κοινωνίας προς τον καλλιτέχνη, τα φίλτραρε μέσα από τις θετικές εμπειρίες του, στη διάρκεια των ταξιδιών και της παραμονής του στις σοσιαλιστικές χώρες...».

Οσα χρόνια και να περάσουν ο Μάνος Λοΐζος των τραγουδιών, της ευαισθησίας, του αγώνα δεν ξεχνιέται...Και το έργο του, πρωτότυπο και ποικίλο, παραμένει άφθαρτο στο χρόνο, όπως αποδεικνύεται από τη θέση που κατέχει στην καρδιά όσων δεκαετίες τώρα «συνταξιδεύουμε» μαζί του αλλά και των χιλιάδων νέων που ολοένα το ανακαλύπτουν.