Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Ο Ενγκελς δεν αρνείται το μερτικό του στη θεμελίωση του μαρξισμού και ιδιαίτερα στην επεξεργασία του, αλλά δηλώνει σε μια σημείωση στην εργασία «Ο Λούντβιχ Φόιερμπαχ και το τέλος της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»), που θα είναι το θέμα της σημερινής εκπομπής, ότι «εκείνο που πρόσφερα εγώ - αν εξαιρέσουμε, βέβαια, μερικούς ειδικούς κλάδους - μπορούσε να το είχε κάνει ο Μαρξ και χωρίς εμένα. Ο,τι έδωσε ο Μαρξ, δε θα το κατάφερνα εγώ μοναχός. Ο Μαρξ στεκόταν πιο ψηλά, έβλεπε πιο μακριά, και το βλέμμα του αγκάλιαζε περισσότερο και ταχύτερα απ' ό,τι όλοι εμείς οι άλλοι. Ο Μαρξ ήταν μεγαλοφυία, εμείς οι άλλοι το πολύ - πολύ ταλέντα. Χωρίς αυτόν, η θεωρία δε θα ήταν σήμερα καθόλου αυτή που είναι».

Η μικρή αυτή φιλοσοφική - ιστορική πραγματεία κυκλοφόρησε σαν ξεχωριστή έκδοση το 1888 και περιλαμβάνει βασικά φιλοσοφικά ζητήματα, σκέψεις για τη θρησκεία και το κράτος, ξεκινώντας από μια κριτική προσέγγιση της φιλοσοφίας του Χέγκελ και του Φόιερμπαχ. Επίσης, περιλαμβάνονται στην έκδοση οι έντεκα θέσεις για τον Φόιερμπαχ του Καρλ Μαρξ με την πασίγνωστη ενδέκατη ως αποκορύφωμα - κάλεσμα στους μεταγενέστερους: «Οι φιλόσοφοι μονάχα ερμήνευαν με διάφορους τρόπους τον κόσμο, το ζήτημα, όμως, είναι να τον αλλάξουμε». Πάντως, σύμφωνα με τον Ενγκελς στο τελικό του συμπέρασμα και δίνοντας το στίγμα της εποχής «Το γερμανικό εργατικό κίνημα είναι ο κληρονόμος της γερμανικής κλασικής φιλοσοφίας».

Σε έναν από τους μεγαλύτερους Ελληνες πεζογράφους, στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (4 Μάρτη 1851 - 3 Γενάρη 1911) θα είναι αφιερωμένη η εκπομπή «Ποιητική Αδεία» που επιμελείται και παρουσιάζει ο Γιώργος Μηλιώνης, την Κυριακή 1 - 3 το μεσημέρι στον 902 ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΤΑ FM.

Εζησε μέσα στη φτώχεια και την καρτερία, αγαπώντας τους φτωχούς και κατατρεγμένους και ανασταίνοντας μέσα από την τέχνη του τους πιο γνήσιους και ευγενικούς τύπους λαϊκών ανθρώπων.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έχει χαρακτηριστεί «άγιος» της λογοτεχνίας μας, και είναι πράγματι όχι όμως για τους λόγους που μάλλον πρόχειρα η κριτική του έχει αποδώσει αυτόν τον χαρακτηρισμό: Ο Παπαδιαμάντης σκιαγραφώντας πλάσματα «σκιάς ασθενέστερα και ονείρων απατηλότερα» πράγματι αγαπούσε, συμπονούσε και συγχωρούσε τους ανθρώπους όχι τόσο ως χριστιανός αλλά ως φιλοσοφημένος άνθρωπος. Τους ανθρώπους των κειμένων του που ήταν όλοι ζωντανά πλάσματα και όχι αποκυήματα της φαντασίας του, τους εξιλέωνε η δυστυχία, η άγνοια, η αδυναμία να αντιδράσουν στη μοίρα τους, ήταν όλοι δικαιωμένοι σε έναν ανώτερο κόσμο.

Κατ' εξοχήν αντιρρητορικός συγγραφέας ο Παπαδιαμάντης, μπορεί πάντα να διαβάζεται και πάντα να βρίσκει κανείς σε αυτόν κάτι νέο και αναπάντεχο, ενώ βέβαια το μεγαλύτερο δώρο στο σκεπτόμενο αναγνώστη είναι η υπέροχη γλώσσα του, στην οποία γράφοντας με φιλότιμο ό,τι είχε ζήσει και ακριβώς γι' αυτό, μεταδίδει τη συγκίνησή του, κινώντας ακόμα και την «νεκρή» του καθαρεύουσα.