Τολμηρά, ριζοσπαστικά κριτικός δημιουργός ο Ρομέο Καστελούτσι, με το θίασο «Societa Raggaello Sanzio» παρουσίασε στο Φεστιβάλ Αθηνών μια νοηματικά πολύσημη (παρά το ολιγόλογο κείμενο), αισθητικά λιτή, ωμότατης αλήθειας παράσταση για την επί γης «σταύρωση» του ανθρώπου. Μια παράσταση ποιητικού συμβολισμού και ταυτόχρονα ωμότατα νατουραλιστική, που αντικρούει την αποχαυνωτική «ψευδολογία» - και μέσω των εικόνων - των βιβλικών παραμυθιών περί της «σωτηρίας» του ανθρώπου από τον «υιό» του «Θεού». Παράσταση εικονοκλαστική, υπαινισσόμενη ότι όπως ο ανύπαρκτος «θεός» δεν έσωσε τον «υιό» του από τη σταύρωση, έτσι και ο «υιός» του δεν μπορεί ως «ποιμένας» του ανθρώπου να τον σώσει από τις πολύμορφες «σταυρώσεις» του. Η παράσταση λειτουργεί σε δυο επίπεδα. Στο βάθος της σκηνής, σε ένα μαύρο ριντό προβάλλεται η αριστουργηματική αναγεννησιακή εικόνα του Αντονέλο ντε Μεσίνα, με τίτλο «Ο σωτήρας του κόσμου», που μορφοποιεί ένα Χριστό γλυκύτατα ανθρώπινο και οικείο. Στο προσκήνιο αναπαριστάνεται η πραγματικότητα - η καθημερινή «σταύρωση» δύο υπάρξεων - μια πραγματικότητα σκληρότατη, που όμως υποκρύπτει αγάπη, τρυφερότητα, θλίψη για τον πάσχοντα άνθρωπο. Ενας υπερήλικας πατέρας «σταυρώνεται» από ακράτεια και ο γιος του «σταυρώνεται» καθαρίζοντας συνεχώς τον ανήμπορο πατέρα του. Απελπισμένος ο γιος, ματαίως, παρακαλεί το εικόνισμα. Απελπισμένος και ο γέροντας οδεύει στην αυτολύτρωσή του, ενώ πάνω στην εικόνα προβάλλει η φράση «Είσαι ο ποιμένας μου», της οποίας το νόημα αλλάζει καθώς προστίθεται η λέξη «δεν» («δεν είσαι ο ποιμένας μου»). Νόημα που διπλά υπογραμμίζει η σκηνοθεσία, με το συμβολικό «χτύπημα» της εικόνας με χειροβομβίδες, από αθώα παιδάκια, καθώς και αυτά στην επίγεια ζωή τους τους μέλλεται να «σταυρωθούν».

Ο Πολωνός σκηνοθέτης Κριστόφ Βαρλικόφσκι είναι, αναμφίβολα, ταλαντούχος, θεματολογικά και αισθητικά τολμηρός και ευρηματικός εικονοποιός της σκηνικής τέχνης. Ομως, του λείπει το μεγάλο ζητούμενο κάθε μορφής τέχνης. Το μέτρο, η δύναμη να «γεννά» πολλές εικόνες, σκέψεις, ιδέες, συναισθήματα, αλλά και να «πετά», να αφαιρεί τα περιττά, ώστε το δημιούργημά του, να έχει οικονομία, ουσία, καθαρότητα, σαφήνεια. Αυτό το ζητούμενο έλειψε από την παράστασή του «(A)pollonia» (στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών). Με θεματικό «πυρήνα» τον πόλεμο, τον έρωτα και τη θυσία, ο Βαρλικόφσκι συνέθεσε ένα διακειμενικό έργο, με σπαράγματα τραγωδιών του Αισχύλου και Ευριπίδη («Αγαμέμνονας», «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», «Ορέστης », «Αλκηστη»), έργων σύγχρονων συγγραφέων (Κάφκα, Κραλ, Λίτελ, Κούτσι κ.ά.) και στοιχεία ενός ιστορικού γεγονότος - τη δολοφονία της Απολλωνίας Μαχτσίνσκα, μιας Πολωνίδας μάνας τριών μικρών παιδιών, από τους ναζί, στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, επειδή έκρυψε 26 Εβραίους (παιδιά και ενήλικες), που προδομένοι από έναν Εβραίο εντοπίστηκαν και οδηγήθηκαν σε στρατόπεδο εξόντωσης. Η Ιφιγένεια θυσιάστηκε, υποτίθεται, υπέρ του επεκτατικού Τρωϊκού πολέμου. Το θρόνο του Αγαμέμνονα άρπαξε ο Αίγισθος. Καθώς κάθε πόλεμος προκαλεί κι άλλους πολέμους - λέει το κείμενο του Βαρλικόφσκι - ο Αγαμέμνονας δολοφονήθηκε από την Κλυταιμνήστρα και εκείνη από το γιο της Ορέστη. Η νεαρή Αλκηστη θυσιάστηκε για να ζήσει ο σύζυγός της Αδμητος, αφού οι γέροι γονείς του αρνήθηκαν να θυσιαστούν στη θέση του. Η Απωλλονία θυσιάστηκε για να σώσει 26 γυναικόπεδα, που όμως εξοντώθηκαν με το ολοκαύτωμα. Σώθηκαν, τυχαία, μόνο ένα κορίτσι - μεγαλοαστή σήμερα στο Ισραήλ - και ένας γιος της Απωλλονίας, σιωνιστές και εχθροί σήμερα και οι δυο των Παλαιστινίων - όπως λέει το κείμενο. Απαισιόδοξη παράσταση υπονοεί ότι από την αρχαιότητα έως και σήμερα τελούνται ολοκαυτώματα και ποικίλες καταστροφές της ζωής του πλανήτη, φθάνοντας στη σκέψη περί του μάταιου της θυσίας. Πολλά και σοβαρά φιλοδόξησε να πει η παράσταση. Μόνο που περίσσεψαν η υπερβολή, τα ετερόκλητα και θεματολογικά αταίριαστα μεταξύ τους (λ.χ. παρασάγγας απέχει - θεματολογικά και δραματουργικά - η «Αλκηστη» από τον «Αγαμέμνονα», την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» και τον «Ορέστη» και από την ηρωική θυσία της Πολωνίδας προκειμένου να σώσει από τα ναζιστικά θηρία 26 συμπατριώτες της, χάνοντας τη ζωή της και δυο παιδιά της. Μια θυσία που εξυψώνει και «μνημειώνει» τον άνθρωπο και τη ζωή). Η πολυθεματικότητα, η πολυπλοκότητα, η αποσπασματικότητα, οι ασάφειες του κειμένου, σε συνδυασμό με τη σκηνοθετική ταλάντευση ανάμεσα στον εξπρεσιονισμό, το ρεαλισμό, τη μεταμοντέρνα υπερβολή και την πληθώρα των ευρημάτων (παράλληλα επεισόδια στο προσκήνιο, στο βάθος, στα άκρα της σκηνής, υπερμεγέθη γκρο πλαν των ηθοποιών μέσω βίντεο, ροκ ορχήστρα επί σκηνής και αρκετές σχολιαστικές ροκ μπαλάντες) κατέστησαν φλύαρη, δυσνόητη και κουραστική την τετράωρη παράσταση, παρά τις εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών του «Novy Teatr Warsawa» («Νέο Θέατρο Βαρσοβίας»).

Μοναδικής μυθοπλαστικής μαστοριάς, εκπληκτικών φαρσικών καταστάσεων, καλοσχεδιασμένων χαρακτήρων, αλλά και έμμεσης κοινωνικής κριτικής, η κωμωδία του Κάρλο Γκολντόνι «Υπηρέτης δυο αφεντάδων» προσφέρεται για απολαυστικό σκηνικό «παιχνίδι» ηθοποιών και σκηνοθετών και για γελαστική διασκέδαση του κοινού, ιδιαίτερα αν τον πρωταγωνιστικό ρόλο, τον Τρουφαλντίνο, παίξει ένας φύσει κωμικός ηθοποιός και αν ο σκηνοθέτης διαθέτει χιούμορ και φαντασία. Χορταστικό γέλιο προκαλεί η παράσταση του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, καθώς έσμιξαν το χιούμορ, το ταλέντο, η σκηνική εξυπνάδα του σκηνοθέτη Γιάννη Κακλέα και του χαρισματικού κωμικού Βασίλη Χαραλαμπόπουλου. Γοργόρυθμη, ευφάνταστη, με μικροπαρεμβάσεις στο κείμενο (η χυμώδης μετάφραση είναι του Ερρίκου Μπελιέ), η εκσυγχρονιστικής αισθητικής σκηνοθεσία, με συνεργάτες τους Μανόλη Παντελιδάκη (σκηνικό), Βάλια Μαργαρίτη (κοστούμια), υπέδειξε και τα καταγώμενα από την κομέντια ντελ άρτε χαρακτηριστικά των προσώπων του έργου, χάρη στην αεικίνητη αρλεκίνικη κινησιολογική ελαφράδα, την αθώα πονηριά, τη «διαβολική» καπατσοσύνη, του συνεχώς πειναλέου, καλόκαρδου, αγράμματου αλλά πανέξυπνου υπηρέτη - δυο αφεντάδων ταυτόχρονα - Τρουφαλντίνο, που έπλασε ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος. Καθοριστικός συμπαραστάτης της σκηνοθεσίας είναι και η θεαματικά καλοδουλεμένη χορογραφία του Κυριάκου Κοσμίδη, που κινησιολογικά, με τα κοστούμια και τις μάσκες των χορευτών παραπέμπει στο βενετσιάνικο καρναβάλι και στις παραδόσεις της κομέντια ντελ άρτε. Η σκηνοθεσία στρέφοντας όλη την προσοχή της στο ρόλο του Τρουφαλντίνο, δεν αξιοποίησε στο μέγιστο βαθμό τις ερμηνευτικές ικανότητες των άλλων ηθοποιών που προσπαθούν για το καλύτερο: Φαίη Ξυλά, Γιώργος Χρυσοστόμου, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Γιώργος Παπαγεωργίου, Βαγγέλης Χατζηνικολάου, Μένη Κωνσταντινίδη, Αννίτα Κούλη, Κίμων Φιορέτος.

Σπάνιο, πηγαίο και πληθωρικό κωμικό ταλέντο ο Πέτρος Φιλιππίδης, μπορεί να «μεγαλουργήσει» υποκριτικά σε αριστοφανικούς ρόλους (του έχει συμβεί αυτό στο παρελθόν) αν καθοδηγηθεί από άξιο, έμπειρο, ποιοτικής αισθητικής και ασκημένης αριστοφανικής «παιδείας» σκηνοθέτη. Ο ηθοποιός τα τελευταία χρόνια σκηνοθετεί σύγχρονες κωμωδίες, αλλά αυτό δεν επαρκεί για να σκηνοθετεί - ουσιαστικά - Αριστοφάνη, όπως κατά τη γνώμη της υπογράφουσας έδειξε η σκηνοθεσία του με την «Ειρήνη» και η ερμηνεία του (Τρυγαίος) στην Επίδαυρο. Ενώ διέθετε τη δοκιμασμένη μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη, με «δραματουργική επεξεργασία» δική του και με εκτεταμένες κειμενικές παρεμβάσεις (Π. Φιλιππίδη, Γιώργου Γαλίτη, Γιώργου Λέφα) ακολούθησε την κατά κόρον και από πολλούς «πεπατημένη» οδό της εύκολης (σε ορισμένες κωμωδίες) αλλά εντελώς αταίριαστης (σε άλλες κωμωδίες) «επικαιροποίησης» του Αριστοφάνη, με μια αρκούντως επιθεωρίζουσα αισθητική, με λαϊκίστικες και ανώδυνες αναφορές στην οικονομική κρίση, στο ΔΝΤ, στην Τρόικα, στην κυβερνητική πολιτική, με ανούσια λογοπαίγνια και αχρείαστη βωμολοχία, που περιόριζε το κωμικό και το γέλιο, αλλά προπάντων ξεστράτιζε και έριχνε στα ρηχά... τον αντιπολεμικό μύθο και το μήνυμα της αριστοφανικής κωμωδίας. Αξιόλογα στοιχεία της παράστασης είναι η μουσική (Μίνως Μάτσας) και η κινησιολογία του Χορού (Ελπίδα Νίνου). Οι ηθοποιοί, πάντως, ερμηνευτικά έκαναν το καλύτερο δυνατό. Τα σκηνικά είναι του Γιάννη Κόττη, τα κοστούμια του Γιάννη Μετζικώφ, οι φωτισμοί της Ελευθερίας Ντεκώ.