Ενας σπουδαίος, αυθεντικός λαϊκός καλλιτέχνης, δωρικός στη ζωή και το τραγούδι, που για περισσότερα από 45 χρόνια, «βάδισε» με συνέπεια στους «δρόμους» του ελληνικού τραγουδιού, αποκαλύπτοντας συνεχώς νέες πτυχές των μεγάλων ερμηνευτικών του δυνατοτήτων, υπήρξε ο Δημήτρης Μητροπάνος, που έφυγε πρόωρα και αναπάντεχα από τη ζωή στα 64 χρόνια του, στις 17 του Απρίλη.

Μεγάλη και ουσιαστική ήταν η κατάθεσή του στο ελληνικό τραγούδι, το οποίο υπηρέτησε από νεαρή ηλικία μέχρι το τέλος, με αγάπη, συνέπεια, ήθος, σεβασμό κι ένα μοναδικό ταλέντο. Χάρη στο γνήσιο λαϊκό χρώμα της φωνής του και την πλούσια ερμηνευτική του γκάμα, ο Δημήτρης Μητροπάνος χάρισε πολλές ανεπανάληπτες στιγμές, καταφέρνοντας να συγκινήσει όχι μόνο εκείνους που τον γνώρισαν από τα πρώτα του βήματα, αλλά και τις νεότερες γενιές, στοιχείο που αναδεικνύει τη δύναμη του ταλέντου του. Ισως, γιατί πάντα μέσα από το έργο του «μιλούσε» τη «γλώσσα» της αλήθειας, όπως αυτή πηγάζει από τη λαϊκή κληρονομιά. Ισως, γιατί η αξιοπρέπεια, η λεβεντιά, η ντομπροσύνη που τον διέκριναν γίνονταν ένας επιπλέον «κώδικας» στην επικοινωνία του με το κοινό, που τον αγάπησε πολύ. Με τον μοναδικά δικό του απλό, ευθύ και λεβέντικο τρόπο, στη μακρόχρονη καλλιτεχνική του πορεία, ερμήνευσε μεγάλους συνθέτες, λαϊκούς και έντεχνους, ποιητές και στιχουργούς, περνώντας από ανεπανάληπτα σπαραχτικά ζεϊμπέκικα, σε ανεξίτηλα τραγούδια των μεγάλων δημιουργών, κι από απρόβλεπτες αγαπημένες ροκ μπαλάντες σε όμορφα λαϊκά κομμάτια.

Εχοντας την άποψη ότι ο καλλιτέχνης, όπως κάθε άνθρωπος έχει χρέος και ανάγκη να αφουγκράζεται, να μιλά, να αγωνίζεται για τα ζωτικά προβλήματα της εποχής μας, ο Δημήτρης Μητροπάνος, εκτός από τα αμέτρητα λαϊκά τραγούδια που ερμήνευσε, σφράγισε με την απαράμιλλη φωνή του τραγούδια χαραγμένα στη συνείδηση του λαού μας, των Μίκη Θεοδωράκη («Τραγούδι του Νεκρού αδερφού», «Αξιον Εστί», «Ρωμιοσύνη» κ.ά.), Χρήστου Λεοντή (το δοξαστικό της Ειρήνης από την «Καταχνιά») κ.ά.

Από τις πολλές φορές που είχαμε την ευκαιρία να γευτούμε τις μοναδικές ερμηνείες του, αξέχαστη θα μας μείνει η υπέροχη συναυλία του στο τελευταίο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», στο Ιλιον, με το «Αξιον Εστί» των Οδυσσέα Ελύτη - Μίκη Θεοδωράκη, στο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος «...Και θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση», με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου ποιητή. Η ερμηνεία του - συγκλονιστική, μπροστά σε ένα τεράστιο ακροατήριο, που ένωνε φωνές, ελπίδες, οράματα. Ηταν μία από τις πολλές φορές που ο Δημήτρης Μητροπάνος έδινε το «παρών» στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, δηλώνοντας τη στήριξή του στην Οργάνωση των νέων κομμουνιστών. Ο λαϊκός τραγουδιστής πορεύτηκε στο πλάι του ΚΚΕ, έχοντας την πεποίθηση ότι «το μόνο όπλο του λαού είναι η αντίσταση, η ουσιαστική, συνεχής, καθημερινή πάλη του».

Γεννημένος στις 2 Aπρίλη 1948, στην Αγία Mονή, συνοικία των Tρικάλων, ο Δημήτρης Μητροπάνος ως παιδί γνώρισε τη φτώχεια, τις διώξεις και τη μνησικακία, με την οποία αντιμετώπισε το μετεμφυλιακό αστικό κράτος και οι μηχανισμοί του τις οικογένειες των αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης και του ΔΣΕ, όπως ήταν η δική του. «Tον πατέρα μου τον γνώρισα όταν ήμουν 29 ετών», ανέφερε ο ίδιος σε αυτοβιογραφία του. «Μέχρι τα 16 γραφόμουν "ορφανός" . Νομίζαμε ότι ο πατέρας μου σκοτώθηκε στο αντάρτικο. Ωσπου τότε ήρθε ένα γράμμα που έλεγε ότι ζει και είναι στη Ρουμανία. Πέρασαν άλλα 13 χρόνια ωσότου να γυρίσει...». Την εξορία και τις πολύχρονες φυλακίσεις «για πολιτικούς λόγους» τη βίωσαν και άλλα μέλη της οικογένειάς του, όπως τα δύο αδέλφια της μάνας του, ενώ όπως αφηγούνταν ο Δ. Μητροπάνος «οι χωροφύλακες ήταν τακτικοί στο σπίτι. Θυμάμαι το '53 που είχαν πιάσει το θείο μου και τον είχαν στην Ασφάλεια ήρθαν δήθεν να τον ψάξουν στο σπίτι και μας βγάλαν όλα τα πράγματα στην αυλή. Πάλι καλά που ειδοποίησε ένας δικηγόρος φίλος του θείου μου κι έτσι η μάνα μου γλίτωσε... Ηταν η εποχή τέτοια, τέτοια και η γειτονιά. H Aγία Μονή ήταν φτωχική συνοικία, υποβαθμισμένη και ήταν όλοι αριστεροί. Αφού κάθε εκλογές έρχονταν εκεί οι χωροφύλακες και ψήφιζαν για να υπάρχει... ισοζύγιο. Μικρή Μόσχα τη λέγανε...». Η μητέρα του κάνει φλοκάτες για να τους ζήσει και ο ίδιος αναγκάζεται να δουλεύει τα καλοκαίρια για να βοηθήσει. «Στην αρχή γκαρσόν στην ταβέρνα ενός θείου μου... Μετά, στα 12 - 13, πήγαινα και δούλευα στις κορδέλες που κόβανε ξύλα. Είχαμε πολύ βαρύ χειμώνα, κόβανε πολλά ξύλα και το μεροκάματο ήταν καλύτερο. Κάπου στα 12 - 13 με καλούν για πρώτη φορά και εμένα στην Ασφάλεια, μου εξηγούν τι ήταν ο πατέρας μου - ακόμα γράφομαι "ορφανός" - ο θείος μου, η οικογένειά μου και μου συστήνουν να... μάθω καμιά τέχνη, γιατί με τέτοιο ιστορικό δεν έχω κανένα λόγο να πάω στο σχολείο, αφού δεν θα με αφήσουν να σπουδάσω. Από 'κει είναι που μπλέκομαι και 'γώ στο γρανάζι το πολιτικό κι αρχίζω να το ψάχνω. Και ξέρεις... Δε χρειάζεται να κάνεις και πολλά... όταν έχεις τη στάμπα ό,τι και να γίνει σ' εσένα έρχονται... Eίχαν αρχίσει τότε οι Λαμπράκηδες».

Εχοντας αυτά τα βιώματα, στα 16 του χρόνια παίρνει το δρόμο για την Αθήνα. «Με το που έρχομαι γράφομαι στους Λαμπράκηδες κι εδώ. Και με ακολουθούν και τα χαρτιά μου στην αστυνομία... Παρ' όλα αυτά, εδώ είμαι καλύτερος μαθητής. Tου 17 - 18. Μου αρέσει η χημεία. Αλλά πριν τελειώσω το γυμνάσιο άρχισα να δουλεύω. Τραγουδιστής». Το 1964 ξεκινά την τραγουδιστική του πορεία δίπλα στον Γιώργο Ζαμπέτα, που στήριξε τον έφηβο ακόμα μαθητή και τραγουδιστή στα πρώτα καλλιτεχνικά του βήματα και στο ξεκίνημα της ζωής του. Το 1966, ο Δ. Μητροπάνος συναντιέται για πρώτη φορά με τον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος τον καλεί να ερμηνεύσει μέρη από τη «Ρωμιοσύνη» και το «Αξιον Εστί», σε συναυλίες στην Ελλάδα και την Κύπρο. Το 1967, ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο 45 στροφών με δύο τραγούδια του Γ. Ζαμπέτα (ανάμεσά τους και η πολυτραγουδισμένη «Θεσσαλονίκη») και ακολουθεί μια σειρά από μικρούς δίσκους που γίνονται επιτυχίες. Είχε προηγηθεί η ηχογράφηση του τραγουδιού «Χαμένη Πασχαλιά», που λογοκρίθηκε από τη χούντα και δεν κυκλοφόρησε ποτέ.

Ο δεύτερος σημαντικός σταθμός στην πορεία του είναι ο δίσκος «Ο Αγιος Φεβρουάριος» σε μουσική του Δήμου Μούτση και στίχους του Μάνου Ελευθερίου, ένα έργο που θεωρείται από τα κλασικά της ελληνικής δισκογραφίας. Τον ηχογραφεί στα τέλη Δεκεμβρίου 1971, σε μια άδεια 4 ημερών από το στρατό. «Ούτε κατάλαβα πώς ηχογράφησα τα τραγούδια, ούτε τι ηχογράφησα καλά - καλά... Δεν άκουσα και ολοκληρωμένη τη δουλειά. Απλά τα είπα κι έφυγα... », έλεγε. Ακολουθούν «Ο Δρόμος για τα Κύθηρα» του Γιώργου Κατσαρού και «Τα Συναξάρια» του Γιώργου Χατζηνάσιου, ενώ στη συνέχεια συνεργάζεται με τους Σπύρο Παπαβασιλείου, Τάκη Μουσαφίρη, Απόστολο Καλδάρα, Σταύρο Κουγιουμτζή, Χρήστο Νικολόπουλο, Γιάννη Σπανό. Και στη συνέχεια οι συνεργασίες του με τον Μάριο Τόκα («Η εθνική μας μοναξιά») και με τον Θάνο Μικρούτσικο («Στου αιώνα την παράγκα» με την υπέροχη «Ρόζα») και σε άλλους δίσκους μαζί τους, με τραγούδια που αποκάλυψαν το εύρος και την ποιότητα της ερμηνείας του και είχαν τεράστια αποδοχή. Κι ύστερα «Στης ψυχής το παρακάτω» (η εξαιρετική συνεργασία του με τον Δημήτρη Παπαδημητρίου) κι άλλες γόνιμες «συναντήσεις» με πολλούς δημιουργούς - ανάμεσά τους και ο Χρήστος Λεοντής («Σάββατο χαράματα μπρος στην Αχερουσία, χόρεψα ζεϊμπέκικο πάνω στη φωτιά...» από το δίσκο «Ερωτας αρχάγγελος»). Και αργότερα, μετά τη μεγάλη περιπέτεια με την υγεία του, η επιστροφή του με τον δίσκο του «Στη Διαπασών» όπου 18 δημιουργοί ενώθηκαν για τη φωνή του (ανάμεσα στα τραγούδια και η «Εκδρομή» («Εμένα και ο θάνατος μου φαίνεται γιορτή...»). Και ο Δ. Μητροπάνος να ανανεώνει το ραντεβού του με τους πολυπληθείς φίλους των τραγουδιών του, μέσα από ερμηνείες που αγαπήσαμε «σαν αμαρτία και σαν γιορτή», κάνοντάς μας να τραγουδήσουμε για την «εθνική μας μοναξιά», εκεί κοντά «στου αιώνα την παράγκα», ζώντας «στα τρελά μας όνειρα δοσμένοι, πάντα γελαστοί και γελασμένοι»... Η τελευταία δισκογραφική δουλειά του ήταν το άλμπουμ «Εδώ είμαστε» με τραγούδια του Σταμάτη Κραουνάκη.