Η κοινοπραξία «Picar» προχωρά τη διαδικασία εξώνοντας όλους τους μισθωτές και καταβάλλοντας αποζημίωση σε όσους έχουν συμβόλαια τα οποία λήγουν σε μέλλοντα χρόνο. Στο τετράγωνο αυτό υπάρχουν όμως κάποια θέατρα («Αλίκη», «Μελίνα», «Αυλωνίτη», «Πειραματικό της Τέχνης» της Μαριέττας Ριάλδη), υπάρχει το «Παλλάς», καθώς και τα ιστορικά καφενεία «zonar's» και «Brazilian». Ο «εκσυγχρονισμός» όμως δεν έχει ευαισθησίες, ούτε πολιτιστικές ανησυχίες, ούτε βέβαια γνωρίζει την αξία της διατήρησης της μνήμης. Μόνη σταθερή αξία του «εκσυγχρονισμού» είναι το κέρδος. Και καλά το κεφάλαιο αυτές τις σταθερές έχει από καταβολής κόσμου. Τι γίνεται όμως με τους θεσμούς ενός κράτους, μιας πολιτείας που «κόπτεται» στα λόγια για τον πολιτισμό; Πού είναι το υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο δε μεριμνά, αλλά «κοιμάται» ή το χειρότερο παίζει το ρόλο του οσφυοκάμπτη στο κεφάλαιο και τους επιχειρηματίες;

Φυσικά, πρόβλημα δημιουργείται με όλους τους μισθωτές, μικρούς ή μικρομεσαίους επιχειρηματίες, που εξώνονται και πρέπει να αντιμετωπίσουν τα όσα έπονται, όμως υπάρχει πρόβλημα ηθικό, ένα πρόβλημα πολιτισμού. Και γιατί το υπογραμμίζουμε αυτό; Γιατί κλείνουν για δύο χρόνια κατ' αρχήν τα θέατρα και το «Παλλάς» και όπως λέει ο Γιώργος Κυρίτσης συνεργάτης της Ελενας Ακρίτα, που ήταν μισθώτρια του θεάτρου «Μελίνα», «όταν κλείνει ένα θέατρο, κλείνει ένα σχολείο. Γιατί το θέατρο είναι πανεπιστήμιο μπροστά σε ένα μπαρ». Δεύτερον και κυριότερο γιατί δε διασφαλίζεται ουσιαστικά η χρήση τους ως θέατρα.

Η κτιριακή υποδομή για την άσκηση θεατρικής πολιτικής είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός και καθοριστικός παράγοντας. Το τοπίο που συνθέτουν οι χώροι θεαμάτων στην Αθήνα, όπου αναπτύσσεται η θεατρική τέχνη, είναι πολύπλοκο και ιδιόμορφο. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το ζήτημα που προκύπτει, σε ό,τι αφορά στη θεατρική στέγη, σχετίζεται με την προσεκτική άσκηση μιας πολιτικής προστασίας και συντήρησης της χρήσης τους, κάτι που σπάνια, επιλεκτικά ή τυχαία συμβαίνει.

Μετά του «Ζόναρ'ς» και το «Αυλωνίτη» που έκλεισαν, κλείνει, σήμερα, και το θέατρο «Μελίνα». Η Ομάδα «Δράσις» αποχωρίζεται το θέατρο, διασκεδάζοντας και οργανώνοντας, αύριο, ένα πάρτι για δημοσιογράφους, ηθοποιούς, συντελεστές, φίλους και για το κοινό (προσκλήσεις στους θεατές των τελευταίων παραστάσεων). Ασφαλώς δεν είναι από χαρά - κάθε άλλο - η διοργάνωση αυτή. Είναι περισσότερο ένα μήνυμα προς τους αρμοδίους. Η απαίτηση της συνέχειας κάποιων πολιτιστικών εστιών δε θα είναι μια θρηνητική διαδικασία. Η διεκδίκηση του δικαιώματος στον πολιτισμό είναι πολιτισμός.

Η κοινοπραξία «Picar», που πλειοδότησε και ανέλαβε την ανάπλαση και την εκμετάλλευση του τετραγώνου για 25 χρόνια, το μόνο μέχρι στιγμής που διαβεβαιώνει είναι οι προθέσεις της. Σε έγγραφο που επέστειλε τον περασμένο Μάη (24/5/2000) προς το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, μετά από ερωτήσεις που υπέβαλε, ο εκπρόσωπος της κοινοπραξίας Ν. Θ. Μπέης αναφέρει: «Οι προθέσεις της κοινοπραξίας ταυτίζονται με τις δικές σας, όσον αφορά στους πολιτιστικούς χώρους, ιδιαίτερα δε για τη συνέχιση και την ανάπτυξη της λειτουργίας των θεατρικών χώρων, που αφορά βασικά το "Παλλάς" και "Αλίκη". Με βάση το σχεδιασμό ανακαίνισης και ανάπλασης των χώρων αυτών, που αυτονόητα οι εργασίες υλοποίησης θα απαιτήσουν την αναστολή λειτουργίας τους για ορισμένο χρόνο, οι εν λόγω χώροι πιστεύουμε ότι θα αποτελέσουν ξανά πόλο έλξης θεατρικών, μουσικών και λοιπών πολιτιστικών εκδηλώσεων».

Προθέσεις και επιθυμίες που δε διασφαλίζουν τίποτε. Για τα τρία θέατρα ούτε λόγος να γίνεται («Μελίνα», «Αυλωνίτη», «Πειραματικό»). Κωφεύουν οι αρμόδιοι και οι καλλιτέχνες ως ενοικιαστές δεν έχουν και μεγάλη δύναμη να υπερασπιστούν τη διατήρηση της χρήσης τους και λογικό είναι, αφού στο μεταξύ σε κάποιο άλλο θέατρο θα προσπαθήσουν να παρουσιάσουν τις δουλιές τους. Το θέμα είναι αν το ΥΠΠΟ σε συνεργασία με το υπουργείο Εθνικής Αμυνας και το ΥΠΕΧΩΔΕ ενεργήσουν προς την κατεύθυνση της διατήρησης της χρήσης και μάλιστα ως θεάτρων και όχι απλά ως χώρων «διατήρησης συνάθροισης κοινού», που βεβαιώνει η κοινοπραξία, αλλά πάντα μόνο για το θέατρο «Αλίκη», το «Παλλάς» και του «Ζόναρ'ς».

Η Μαριέττα Ριάλδη είναι αποφασισμένη να διεκδικήσει το δικαίωμα που της παρέχει το συμβόλαιό της μέχρι το 2004, για το «Πειραματικό θέατρο της Πόλης». «Θα μείνω επί των επάλξεων» δηλώνει «γιατί δεν είμαι επιχειρηματίας. Το πονάω αυτό το θέατρο γιατί το έφτιαξα ξοδεύοντας πολλά χρήματα. Είναι δημιούργημά μου και θα παραμείνω όσο λέει το συμβόλαιό μου». Και βέβαια σαν άνθρωπος που πονάει το θέατρο, πιστεύει ότι όλα τα θέατρα πρέπει να παραμείνουν ως θέατρα.

Πιο τυχερό φαίνεται να είναι το θέατρο «Αλίκη» ως προς τη διατήρηση της χρήσης του, χωρίς τίποτε, όμως, ακόμη να είναι δεδομένο. Η Ελενα Ακρίτα, σε συζήτηση που είχαμε για το θέμα, επισήμανε ότι το «Αλίκη» πρέπει να διασφαλιστεί, γιατί «εκεί γράφτηκε μια θεατρική ιστορία από δύο σημαντικούς ανθρώπους του θεάτρου, την Αλίκη Βουγιουκλάκη και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ». Μετά από δύο Ερωτήσεις στη Βουλή για την τύχη του θεάτρου «Αλίκη», οι ενδιαφερόμενοι του θεάτρου έχουν στα χέρια τους κάποια έγγραφα, που ωστόσο δεν κατοχυρώνουν απόλυτα την τύχη του «Αλίκη». Με έγγραφο του υπουργείου Εθνικής Αμυνας που το υπογράφει ο Δ. Αποστολάκης απαντάται το εξής: «Σύμφωνα με απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ (3454/674/4-2-98 - ΦΕΚ Β 83) καθορίζεται η χρήση του χώρου στον οποίο λειτουργεί το θέατρο "Αλίκη". Το Μετοχικό Ταμείο Στρατού επιθυμεί τη συνέχιση της λειτουργίας του θεάτρου με την παραδοσιακή του μορφή, ανεξάρτητα από τον εκάστοτε μισθωτή. Επιπλέον μέσα στα πλαίσια αξιοποίησης και ανακαίνισης του κτιρίου, στους όρους της σχετικής διακήρυξης ρητώς προβλέπεται η διατηρητέα χρήση του θεάτρου "Αλίκη". (Επιδίωξη ενοικίου σύμφωνα με το τρέχον εμπορικό μίσθωμα στην περιοχή και όχι παύση της λειτουργίας του θεάτρου)».

Από την πλευρά του το ΥΠΠΟ με έγγραφό του, στις 21-12-2000 απαντά το εξής: «Το κτίριο έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ Β 560/31/7/89). Για να εξασφαλιστεί η χρήση του χώρου ως θεάτρου έχει ζητηθεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ η κίνηση της διαδικασίας χαρακτηρισμού της χρήσης του θεάτρου».

Το κωμικό με την παραπάνω απάντηση του ΥΠΠΟ είναι ότι όποιος την έγραψε, αλλά και αυτός που την υπέγραψε είχε άγνοια της ήδη υπάρχουσας απόφασης του ΥΠΕΧΩΔΕ (3454/674/4-2-98 - ΦΕΚ Β 83). «Δε γνωρίζει η δεξιά τι ποιεί η αριστερά».

Ο αδελφός της Αλίκης Βουγιουκλάκη, Αντώνης Βουγιουκλάκης, εκφράζοντας κι αυτός την ανησυχία του για την τύχη όχι μόνο του θεάτρου «Αλίκη» (που φαίνεται να είναι πιθανότερο να εξασφαλίσει τη συνέχισή του ως θέατρο «Αλίκη»), αλλά και των άλλων θεατρικών χώρων, καθώς και για τα ιστορικά καφενεία, λέει πως είναι θέμα πολιτισμού να διατηρήσουμε την ιστορική μνήμη του τόπου μας. Χαρακτηριστικό, μας είπε, είναι ότι «στη Βιέννη σχεδόν όλα τα παραδοσιακά καφενεία διατηρούνται και επιχορηγούνται από το κράτος για να υπάρχουν».

Εδώ όλα γίνονται καφέ-μπαρ ή φαστφουντάδικα.

Τις έντονες ανησυχίες τους για το τι μέλλει γενέσθαι με το «Παλλάς», εκφράζουν οι μουσικοί και ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (ΚΟΑ), Αρ. Γαρουφαλής. Σύμφωνα με πληροφορίες η σύμβαση του Μετοχικού Ταμείου με την κοινοπραξία, στο άρθρο 5 διασφαλίζει τη χρήση του «Αλίκη» και του Παλλάς». Ομως, για την ΚΟΑ το πρόβλημα παραμένει. Η σύμβαση μίσθωσης της ΚΟΑ λήγει στις 16/12/2001. Βέβαια οι εργασίες ξεκινούν σύντομα και μάλλον και η ΚΟΑ θα εξωθεί κι αυτή λίαν συντόμως. Και αυτό να μη συμβεί βέβαια δε θα είναι εύκολη η δουλιά της ΚΟΑ με τα κομπρεσέρ δίπλα. Ηδη η ΚΟΑ αναζητά χώρο για τις πρόβες της, κάτι που δεν είναι εύκολο, καθώς μιλάμε για μια ορχήστρα 120 οργάνων. Και, βέβαια, δεν υπάρχει χώρος που να μπορεί να τη φιλοξενήσει για συναυλίες πλην του Μεγάρου. Οσο για τις εκπαιδευτικές συναυλίες που πραγματοποιούσε, τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα χωρίς χώρο. Και μετά το πέρας της ανάπλασης τι; Θα εξασφαλιστεί η δυνατότητα επιστροφής της ΚΟΑ στο «Παλλάς»; Δεν υπάρχει καμιά δέσμευση γι' αυτό, όπως κανείς δεν μπορεί να πει σε ποια επίπεδα θα κυμαίνονται τα μισθώματα και αν το μίσθωμα του «Παλλάς» δεν είναι απαγορευτικό για τις οικονομικές δυνατότητες της ΚΟΑ. Ομως, οι αρμόδιοι θα πρέπει να σκεφτούν και να μεριμνήσουν για την ΚΟΑ, γιατί δε μιλάμε για μια Ορχήστρα σημαντική απλώς, αλλά για τη σημαντική κρατική ορχήστρα της χώρας.

Για του «Ζόναρ'ς», μετά την έξωση, ακούγεται ότι θα ξανανοίξει ως καφέ, σε μικρότερο από τον σημερινό χώρο, αλλά δε διαβεβαιώνεται ότι θα διατηρηθεί ο χαρακτήρας του, καθώς και τα κινητά αντικείμενα και η εσωτερική του διακόσμηση. Σε μια εποχή που οι ευρωπαϊκές χώρες υλοποιούν προγράμματα για τη διατήρηση και ανάδειξη της οικιστικής του ταυτότητας, στην Ελλάδα όλα μετατρέπονται σε «Βωβικό ρυθμό».

Ολες οι θεατρικές υποδομές και τα ιστορικά καφενεία πρέπει να παραμείνουν, ώστε η παράδοση, η ιστορία και η συνέχεια να εξασφαλιστούν. Γι' αυτό, όμως, χρειάζονται αποφάσεις. Αλλά, καθώς η λήψη των αποφάσεων εναρμονίζεται συνήθως με το συμφέρον και την πρακτική του εργολαβικού κέρδους, είναι σχεδόν αδύνατο να συμβεί κάτι τέτοιο. Μένει στους καλλιτέχνες, τους ανθρώπους των Γραμμάτων και του πολιτισμού να διεκδικήσουν και να δικαιωθούν.