«Κοινός λόγος»

Ο δημιουργός του «Θεάτρου του Νέου Κόσμου» Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος έχει μακρόχρονους δεσμούς αγάπης με το βιβλίο «Κοινός λόγος» της Ελλης Παπαδημητρίου. Το 1988, με φοιτητές ανέβασε για πρώτη φορά τον «Κοινό λόγο». Η δεύτερη -και ουσιωδώς σημαντικότερη από όλες- ενασχόλησή του με το βιβλίο ήταν το 1997. Στην ερειπωμένη αυλή αποθήκης του «ΦΙΞ», με τον «Κοινό λόγο» εγκαινίασε -πριν ολοκληρωθεί κτιριακά- το θέατρό του. Εκείνη η παράσταση ήταν υπόθεση ψυχής. Υπόδειγμα σκηνοθετικής και υποκριτικής σεμνότητας. Ρεαλιστικής απλότητας, δραματικής αλήθειας που δεν επιδεικνυόταν. Σκηνοθετική και υποκριτική αλήθεια, ομόψυχη με τις συγκλονιστικές μαρτυρίες γυναικών, που χαροκάηκαν στη Μικρασία, βασανίστηκαν στην Ελλάδα για να επιζήσουν, αντιμετώπισαν το ρατσισμό μερίδας Ελλαδιτών, δούλεψαν σκληρά για να πλουτίζουν εκμεταλλευτές. Γέννησαν αγωνιστές, αγωνίστηκαν και εκείνες ενάντια στο ναζισμό και τον Αγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό, στήριξαν τους φυλακισμένους τους, θρήνησαν τους εκτελεσμένους τους στα εμφυλιακά και μετεμφυλιακά χρόνια, μένοντας πάντα περήφανες για τον αγώνα των νεκρών τους και το δικό τους αγώνα για τον άνθρωπο, τη ζωή. Πολλές μαρτυρίες τέτοιων γυναικών κατέγραψε η κομμουνίστρια αγωνίστρια Ελλη Παπαδημητρίου. Τέτοιες ήταν οι περισσότερες μαρτυρίες στην παράσταση του 1997. Φέτος ο Β. Θεοδωρόπουλος ανέβασε, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, ξανά τον «Κοινό λόγο». Πρόκειται και πάλι για πολύ καλή παράσταση, με συνεργάτες τους Αντώνη Δαγκλίδη (σκηνικό- κοστούμια), Κώστας Βόμβολος (επιλογή, διδασκαλία τραγουδιών), Αγγελική Στελλάτου (κινησιολογία). Αυτή τη φορά, όμως, πλειοψήφησαν οι «ελαφρότερες» -ιδεολογικά- μαρτυρίες στο βιβλίο της Παπαδημητρίου, αλλά και προστέθηκαν μαρτυρίες άλλων αρχείων. Ο σκηνοθέτης επέλεξε τη συμπαθή νέα ηθοποιό Τάνια Παλαιολόγου (παίζει και ακορντεόν) και τέσσερις έμπειρες, ταλαντούχες ηθοποιούς- Λυδία Κονιόρδου, Ελένη Κοκκίδου, Μαρία Κατσανδρή, Ελένη Ουζουνίδου, στις οποίες παραχώρησε πλήρη υποκριτική ελευθερία. Προφανώς εκτιμώντας το ταλέντο τους, έστησε, μετωπικά, τα ερμηνευτικά σόλο της κάθε μίας. Αφέθηκε να απολαμβάνει ο ίδιος την επιδεικνυόμενη, ναρκισσευόμενη, «βιρτουόζα» και μελοδραματίζουσα «ανάλαφρη χάρη» τους (λόγου, κίνησης, έκφρασης του προσώπου, τραγουδιού). Η Ουζουνίδου, η Κοκκίδου και η Κατσανδρή (μόνο στη μαρτυρία για το γιο της που εκτελέστηκε χορεύοντας) είχαν περισσότερες στιγμές δραματικής αλήθειας.

«Η εμπειρία της παράστασης "Κήπος στάχτες"»

Με τη σοφόκλεια «Αντιγόνη», στην έξοχη -χρησιμοποιημένη δύο φορές από τον Λευτέρη Βογιατζή- μετάφραση του Νίκου Παναγιωτόπουλου, πρωτοδοκιμάστηκε σκηνοθετικά, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, η νέα σκηνοθέτης Νατάσα Τριανταφύλλη. Η παράστασή της στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη είχε αισθητικό γούστο. Αξιοποίησε το λιτό αρχιτεκτονικό μοντερνισμό του κτιρίου, των υλικών κατασκευής του, κινώντας στο αίθριο και εντός του κτιρίου τη δράση (σκηνικός χώρος Ιωάννα Τσάμη, Νατάσα Τριανταφύλλη), φωτισμένη ατμοσφαιρικά από τον Σκοτ Μπόλμαν. Είχε καλαίσθητα κοστούμια (Ιωάννα Τσάμη), συμβολιστικά ά-χρονα για το Χορό, τον Τειρεσία, την Ευρυδίκη (ένα μόνο κοστούμι για το Χορό και τους δύο ρόλους), για τον Κρέοντα, τον Αίμονα, την Ισμήνη, τον Φύλακα και συμβολιστικά σύγχρονο για την Αντιγόνη. Είχε την ενδιαφέρουσα, μελωδική αλλά και οξέων ήχων μουσική της Μonika. Καλούς ηθοποιούς και στέρεα ερμηνευτική άποψη. Αποψη, που αντιμετώπισε την ηρωίδα σαν διαχρονικό σύμβολο της ασυμβίβαστης, ηθικής, αυτοθυσιαστικής νεανικής ορμής και αντίστασης. Τον Κρέοντα σαν σύμβολο της επηρμένης, σκληρής, εγωιστικά «τυφλής» και αυταρχικής εξουσίας. Την Ισμήνη σαν σύμβολο του φοβικού ανθρώπου. Τον Τειρεσία σαν πυθικό «αγγελιαφόρο» του αγνώστου. Τον Αίμονα σαν σύμβολο του αγνού έρωτα. Τον φύλακα σαν δειλό «υπηρέτη» της εξουσίας. Το Χορό σαν την πηγαία σοφή και ποιητική «φωνή» του ανώνυμου πλήθους. Η σκηνοθεσία κινήθηκε μεταξύ ψυχογραφικού ρεαλισμού και αποστασιοποιητικού συμβολισμού. Ρεαλισμό για την ερμηνεία των τραγικών προσώπων και συμβολισμό για τον Τειρεσία, την Ευρυδίκη και το Χορό - τα δύο πρόσωπα και το Χορικά επωμίσθηκε η πάντα γοητευτική υποκριτικά Λυδία Φωτοπούλου (αλλά με τόσο όγκο λόγου ήταν φυσική και κάποια μονοτονία). Αλήθεια και νεανικό σφρίγος είχε η «Αντιγόνη» της Λένας Παπαληγούρα. Υπόδειγματικά άμεσος, φυσικός και αληθινός ο Φύλακας του Χρήστου Σαπουντζή. Δραματικό μέτρο είχε η Βίκη Παπαδοπούλου (Ισμήνη). Αξιόλογη η ερμηνεία του Ορφέα Αυγουστίδη (Αίμων). Αποδεδειγμένα ταλαντούχος, με ασκημένα υποκριτικά μέσα, ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος (Κρέοντας) ήταν εξαιρετικός στο πρώτο μέρος του ρόλου του, αλλά στη συνέχεια υπέκυψε στη μανιερισμένη υπερεκφραστικότητά του.

«Αντιγόνη»

Σε ένα παλιό, διώροφο σπίτι στον Κολωνό, μια ομάδα νέων ηθοποιών, παρουσίασε το χειμώνα την παράσταση «Κήπος στάχτες», βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του εβραίου, ουγγρο-σερβοβόσνιου Ντανίλο Κις (το δεύτερο μέρος της αυτοβιογραφικής τριλογίας του «Το οικογενειακό μας τσίρκο»), του οποίου η οικογένεια βίωσε αλλεπάλληλους ξεριζωμούς για να σωθεί από τους ναζί και το χαμό του πατέρα στο Ολοκαύτωμα. Το «Κήπος στάχτες» (μετάφραση Γκάγκα Ρόσιτς) σε διασκευή, σκηνοθεσία, μουσική του ταλαντούχου νέου ηθοποιού Ηλία Κουνέλα, ευτύχησε θεατρικά το χειμώνα. Η εμπειρία της χειμερινής παράστασης «τροφοδότησε» και την πολύ ενδιαφέρουσα, ατμοσφαιρική, συγκινητική, βαθιά ανθρώπινη παράσταση της ομάδας, στο ίδιο σπίτι (για λίγες ημέρες, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών) με τίτλο «Η εμπειρία της παράστασης "Κήπος στάχτες"», επίσης σε σκηνοθεσία του Ηλία Κουνέλα. Σ' αυτή την παράσταση (αρχίζει στο μικρό κήπο του σπιτιού, στον Κολωνό, με μια τρυφερή σκηνή της χειμερινής παράστασης και συνεχίζεται στα δωμάτια του ορόφου, όπου επίσης «αναβιώνουν» σπαράγματα της χειμερινής παράστασης), ο Ηλίας Κουνέλας και οι συμπαίκτες του Ζωή Τούντα και Κωνσταντίνος Καρβουνιάρης, αφηγούνται τη διαδικασία ανεβάσματος του «Κήπου στάχτες», αλλά και προσωπικά βιώματα του καθένα, από το γενέθλιο τόπο τους και τον «ξεριζωμό» από αυτόν, την οικογένειά τους, την «πορεία» της ζωής τους. Ο Ηλίας Κουνέλας βρήκε στο μυθιστόρημα του Ντανίλο Κις, αναλογίες με τη «οδύσσεια» της δικής του οικογένειας. Οι παππούδες του -από πατέρα και μάνα- και οι γονείς του ήταν πολιτικοί πρόσφυγες. Η μια πλευρά της οικογένειας επαναπατρίσθηκε. Η άλλη όχι (δεν της αναγνωρίζεται το «ελληνικό γένος»). Ο Η. Κουνέλας γεννημένος στο χωριό «Νίκος Μπελογιάννης», οκτάχρονος εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Εδώ σπούδασε, αλλά αγαπά τις «ρίζες» του, πονά για το σκόρπισμα και την απουσία των αγαπημένων του. Και αυτά τα αισθήματα τα εκφράζει σεμνά, απλά, αληθινά, συγκινητικά, με αγάπη και τρυφερότητα για τον άνθρωπο και τα «τραύματά» του, αλλά και χιούμορ. Απλότητα, αλήθεια και αισθαντικότητα, μετέδιδαν και οι συμπαίκτες του.