Από την ΕΕ που προτείνει την εισαγωγή ποσόστωσης για τη συμμετοχή γυναικών στα Διοικητικά Συμβούλια των επιχειρηματικών κολοσσών, μέχρι τις κοινές εκδηλώσεις της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) και του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ) για την αύξηση των γυναικών στα «κέντρα λήψης οικονομικών αποφάσεων», το ζήτημα της ανάδειξης γυναικών στη διοίκηση των επιχειρηματικών ομίλων βρίσκεται συνεχώς στο επίκεντρο της προσοχής. Το ενδιαφέρον που δείχνουν ΕΕ, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις είναι πραγματικό. Δεν αφορά όμως σε καμία περίπτωση την «ισότητα», ούτε τα δικαιώματα των εργαζόμενων και άνεργων γυναικών. Ολες οι σχετικές πρωτοβουλίες έχουν κοινή αφετηρία την προσπάθεια για αύξηση της κερδοφορίας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.

Γύρω από το στόχο αυτό επιχειρηματολόγησε πριν λίγους μήνες η Γενική Γραμματέας Ισότητας των Φύλων, Βάσω Κόλλια, σε εκδήλωση με θέμα την προώθηση της συμμετοχής των γυναικών στα «οικονομικά κέντρα αποφάσεων», στη διοίκηση δηλαδή των επιχειρήσεων: «Η συμμετοχή γυναικών στην ηγεσία των επιχειρήσεων συνδέεται αποδεδειγμένα με αυξημένη κερδοφορία (...). Εταιρείες με διοικητικά συμβούλια που αποτελούνται τουλάχιστον κατά το 1/3 από γυναίκες, δείχνουν κέρδη αυξημένα κατά 42%. Στους δε μετόχους, φθάνουν μερίσματα αυξημένα κατά 53%. Δεν μπορούμε να αναπαράγουμε στεγανά και αγκυλώσεις άλλων εποχών, όταν ταυτόχρονα ζητούμε επιχειρηματική καινοτομία από τα στελέχη μας», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η ίδια, με πρόσφατο άρθρο στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας «ΕΘΝΟΣ», έθιξε και ορισμένους από τους λόγους για τους οποίους η περιορισμένη συμμετοχή γυναικών στη διοίκηση των επιχειρήσεων δεν είναι μόνο «παρωχημένη», αλλά και «αντιπαραγωγική»: «Οι γυναίκες σήμερα αποτελούν τη μεγαλύτερη αναδυόμενη αγορά που έχει υπάρξει στον κόσμο, ελέγχοντας περίπου 20 τρισ. δολάρια της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης παγκοσμίως. Για το 2014 η δαπάνη αυτή προβλέπεται να φθάσει τα 28 τρισ. δολάρια, δηλαδή πέντε φορές το μέγεθος του ΑΕΠ της Ιαπωνίας, που είναι η τρίτη σε μέγεθος οικονομία του κόσμου. Τα πιο πάνω νούμερα μας αποκαλύπτουν ένα εξαιρετικό δυναμικό ώθησης στην παγκόσμια οικονομία και ανάπτυξη».

Το πρόβλημα, που εντοπίζει, προκύπτει επειδή η ανδρική σύνθεση των ανώτερων κλιμακίων των επιχειρηματικών ομίλων δεν είναι σε θέση να απευθυνθεί αποτελεσματικά σε αυτή τη «γυναικεία αγορά». Τουλάχιστον όχι τόσο αποτελεσματικά όσο θα μπορούσε να επηρεάσει το «γυναικείο καταναλωτικό κοινό» μια πιο ισορροπημένη σύνθεση στα όργανα διοίκησης, με τη συμμετοχή περισσότερων γυναικών σε αυτά. «Ζητούμε υψηλή ανταγωνιστικότητα, όταν τα προϊόντα και οι υπηρεσίες είτε σχεδιάζονται από άνδρες, είτε σχεδιάζονται με βάση τις ανδρικές ανάγκες, είτε, τέλος, η έξοδος και η πορεία τους στην αγορά εξαρτάται από ανδρικές αποφάσεις. Η παρούσα δομή της οικονομίας δεν φαίνεται να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ανερχόμενης γυναικείας αγοράς, η οποία ακολουθεί διαφορετικά καταναλωτικά πρότυπα, συμπληρωματικά με τον άνδρα. Είναι επόμενο ότι οι ανδροκρατούμενες δομές επιχειρηματικής ηγεσίας απευθύνονται αναποτελεσματικά στη γυναικεία διαφορετικότητα (...) Ας σκεφθούμε τι σημαίνει αυτή η διαπίστωση, όταν οι γυναίκες, είτε εργάζονται εκτός σπιτιού είτε όχι, επηρεάζουν το 80% των αποφάσεων που συνδέονται με αγορές καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών, από ηλεκτρικές συσκευές και αυτοκίνητα έως ιατρικές υπηρεσίες».

Η προπαγάνδα για τη «γυναικεία επιχειρηματικότητα» και η προβολή των γυναικών επιχειρηματιών ως προτύπων έχουν το δικό τους ρόλο στην προσπάθεια των επιχειρήσεων να πείσουν εργαζόμενες και άνεργες να συνδέσουν τα δικά τους συμφέροντα με τα συμφέροντα των μεγαλοεργοδοτών, ακόμα και να συνταχθούν πίσω από τα επιχειρήματα και τις απόψεις των εκμεταλλευτών τους. Ως πρότυπα επιτυχίας προβάλλονται μια σειρά γυναίκες της αστικής τάξης. Ως βασικό και ενοποιητικό στοιχείο παρουσιάζεται το φύλο. Με τον τρόπο αυτό «παρακάμπτονται» οι διαφορές που υπάρχουν λόγω διαφορετικής τάξης όπου ανήκουν οι γυναίκες, τα διαφορετικά και τελικά αντίθετα συμφέροντα των αστών και των μισθωτών. Επιπλέον, οι γυναίκες παρουσιάζονται όλες ως εργαζόμενες, ενώ στη μια περίπτωση πρόκειται για διευθυντικά στελέχη και μετόχους επιχειρήσεων, για εργοδότριες δηλαδή, ενώ στην άλλη για μισθωτές, για γυναίκες που ανήκουν στην εργατική τάξη. Οσο κι αν προσπαθούν να τις ταυτίσουν στη βάση του φύλου, τις χωρίζει χάσμα όσον αφορά τους όρους δουλειάς και ζωής, τα καθημερινά τους προβλήματα, τη δυνατότητα να καλύπτουν τις ανάγκες που έχουν οι ίδιες και οι οικογένειές τους.

Στην τελευταία ετήσια έκδοσή της για τις γυναίκες επικεφαλής στη διοίκηση μεγάλων επιχειρήσεων, η ICAP περιγράφει πόσο σκληρά εργάζονται οι γυναίκες μάνατζερ, διευθύνουσες σύμβουλοι, μέτοχοι μεγάλων εταιρειών: «Προκειμένου να ανταποκριθούν στις αυξημένες υποχρεώσεις τους, αλλά και να επιτύχουν τις φιλοδοξίες τους για σταδιοδρομία σε ανώτατο επίπεδο, οι γυναίκες επιχειρηματίες εργάζονται σκληρά, καθώς το 53,3% αυτών απασχολείται κατά μέσο όρο άνω των 51 ωρών / εβδομάδα, ήτοι περισσότερο από 10 ώρες σε ημερήσια βάση», σημειώνει. Αφού ο δρόμος της επιτυχίας περνά μέσα από δεκάωρη καθημερινή δουλειά, οι εργαζόμενες δεν έχουν παρά να τον ακολουθήσουν. Στο δρόμο αυτό φυσικά δε χωράνε διαμαρτυρίες και παράπονα για τις υπερωρίες, που συχνά για τις εργαζόμενες είναι και απλήρωτες, δεν έχει θέση η εναντίωση στην κατάργηση της κυριακάτικης αργίας, ούτε και η διεκδίκηση σταθερού ημερήσιου χρόνου εργασίας.

Η ίδια έρευνα της ICAP επισημαίνει ακόμα πως το αποτέλεσμα των πολλών ωρών εργασίας είναι να περιορίζεται ο χρόνος που αφιερώνουν οι γυναίκες επιχειρηματίες στην οικογένειά τους. «Δεν είναι εύκολο. Αποφάσισα (...) να μην είμαι κάποια πράγματα (όπως μοντέλο, μαγείρισσα, χειροτέχνης κλπ.). Δε χωράνε όλα στη ζωή μου». Τα παραπάνω απάντησε μεταξύ άλλων μια από τις διευθύνουσες συμβούλους στην ερώτηση πώς καταφέρνει να βρίσκει την ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και οικογενειακή της ζωή. Δεκάδες παρόμοιες απαντήσεις μπορεί να διαβάσει κανείς, καθώς η έκδοση περιλαμβάνει σύντομες συνεντεύξεις από επιχειρηματίες επικεφαλής των 500 μεγαλύτερων εταιρειών της χώρας που διοικούνται από γυναίκες. Από όλες ζητούν να πουν «πώς τα καταφέρνουν να είναι επιχειρηματίες, σύζυγοι και μητέρες», αλλά και να συμβουλεύσουν «νέες γυναίκες που θέλουν να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους». Οι συμβουλές για τη «διαχείριση του χρόνου» και την εξεύρεση της «χρυσής τομής» ανάμεσα στη δουλειά και την οικογένεια δίνονται από αυτές που συνδυάζουν τη διοίκηση μιας επιχείρησης με τον ελεύθερο χρόνο για τα χόμπι τους και τη διασκέδαση με την οικογένεια και τους φίλους τους. Απευθύνονται όμως στις γυναίκες που καλούνται να συνδυάσουν τελείως διαφορετικά πράγματα. Που προσπαθούν να τα φέρουν βόλτα με ωράρια και εργασιακές σχέσεις - λάστιχο, αλλά και με τις δουλειές του νοικοκυριού και τη φροντίδα των παιδιών. Οι δικοί τους μισθοί δεν τους δίνουν την πολυτέλεια της επιλογής «να μην είναι μαγείρισσες», συχνά μάλιστα δεν τους φτάνουν ούτε για να πληρώσουν τα τροφεία του παιδικού σταθμού.

Προβάλλοντας στις γυναίκες το πρότυπο της επιτυχημένης επιχειρηματία, καλλιεργούν αυταπάτες, αλλά και ενοχές: Οι «ευκαιρίες» δίνονται σε όλους, ισχυρίζονται, αλλά είναι ευθύνη της κάθε εργαζόμενης να καταφέρει να τις εκμεταλλευτεί. Το πρόβλημα του «συνδυασμού εργασίας και οικογένειας» παρουσιάζεται ως κοινό πρόβλημα για όλες τις γυναίκες είτε αυτές είναι μισθωτές και αυτοαπασχολούμενες, είτε είναι μεγαλοεπιχειρηματίες. Η «ισορροπία» ώστε να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους είναι, επομένως, ζήτημα δικής τους ικανότητας και ευθύνης.