«Το Γ` ΚΠΣ ουσιαστικά διαμορφώνει ένα "μομέντουμ" (σ.σ. στιγμή) και για το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας - το μεταβιομηχανικό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας, μετά την ένταξή της στο σκληρό πυρήνα της οικονομικής και νομισματικής ένωσης - αλλά και για τη θέση του πολιτισμού, μέσα σε αυτό το αναπτυξιακό μοντέλο. Κάτι, που έχει ιδιαίτερη σημασία για όλους τους ανθρώπους του πολιτισμού και για το δημόσιο και για τον ιδιωτικό και για τον κοινωνικό τομέα του πολιτισμού, στη χώρα μας».

Με αυτά τα λόγια «διαφήμισε» το τρίτο κοινοτικό πλαίσιο στήριξης ο υπουργός Πολιτισμού, Ε. Βενιζέλος, στην ομιλία του, στην πρόσφατη παρουσίαση των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων για τον πολιτισμό... και έχει απόλυτο δίκιο.

Οντως, το εν λόγω «πακέτο», παρουσιάζει, πιο ανάγλυφα από ποτέ, ό,τι επιφυλάσσει το ευρωπαϊκό κεφάλαιο για τους λαούς της ΕΕ - και όχι μόνο - στον τομέα του πολιτισμού, μέχρι το 2006. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως, στα ποσά που προϋπολογίζονται καθαρά για τον πολιτισμό (205,5 δισεκατομμύρια δρχ.), προστίθενται και ποσά από μια σειρά χρηματοδοτικά προγράμματα που προωθούν τη γνωστή πολιτική της ΕΕ σε τομείς όπως η απασχόληση, ανεβάζοντας το τελικό ποσό στα 491 δισ. δρχ. Ετσι, ο πολιτισμός, δε γίνεται στόχος «ομογενοποίησης» μόνο σε επίπεδο περιεχομένου, αλλά μετατρέπεται - και αυτός - σε πεδίο εφαρμογής όλων των υπόλοιπων αντιλαϊκών μέτρων της ΕΕ. Η δε εμπορευματοποίηση και η επέκταση της ιδιωτικοποίησης τομέων της πολιτιστικής κληρονομιάς αποκτά νέες διαστάσεις, αφού, το Γ` ΚΠΣ σχεδόν ταυτίζει το πολιτιστικό με το τουριστικό «προϊόν», προβλέποντας, για την Ελλάδα, μια «ανάπτυξη» τύπου... Μυκόνου (αναφέρεται στην κείμενο της περίληψης του προγράμματος), με άλλοθι τον αρχαιολογικό πλούτο της χώρας, όπως, στην περίπτωση του παραδείγματος, την ύπαρξη της Δήλου.

Υπό αυτή την έννοια, η συνεχής επανάληψη του επιχειρήματος από τον υπουργό Πολιτισμού (δύο φορές σε δύο συνεχόμενες μέρες) ότι η ιδιωτική συμμετοχή στο σύνολο του παραπάνω ποσού είναι ελάχιστη, άρα πρόκειται για, σχεδόν, αμιγές πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, αναδεικνύει μόνο τη μισή αλήθεια. Αλλωστε, μια πιο προσεκτική ανάγνωση της κατανομής του ποσού οδηγεί στο συμπέρασμα πως, ακριβώς, οι ιδιώτες, με μικρή επένδυση προσβλέπουν σε, απείρως, δυσανάλογα κέρδη.

Πιο συγκεκριμένα, τα 205,5 δισ. κατανέμονται ως εξής: 121,6 δισ. στην Πολιτιστική Κληρονομιά (59%), 78,9 δισ. στο «σύγχρονο πολιτισμό» (38%) και 5,6 δισ. «στις ενέργειες Τεχνικής Βοήθειας» (3%). Από το ποσό για τον «σύγχρονο πολιτισμό», τα 40 δισ. πάνε στην «Ανάπτυξη του Σύγχρονου Πολιτισμού» και τα 38,8 δισ. στην «ολοκλήρωση των Πολιτιστικών και Συνεδριακών Κέντρων».

Στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς αναφέρεται πως «η παρουσία του κράτους (σχεδιασμός και άσκηση κρατικής πολιτικής) είναι εκ του Συντάγματος καθοριστική». Τα πράγματα αλλάζουν στον τομέα του σύγχρονου πολιτισμού, στον οποίο «θα ενθαρρυνθεί η κινητοποίηση των ιδιωτικών χρηματοδοτήσεων». Ας μη βιαστούμε να σκεφτούμε περί «χορηγιών», αφού τίποτα, ως γνωστόν, δε γίνεται χωρίς ανταλλάγματα. Η ιδιωτική «πρωτοβουλία» θα ενθαρρυνθεί και μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» (επικουρικό χρηματοδοτικό πρόγραμμα στον πολιτισμό) στο οποίο, όμως, περιλαμβάνεται συγκεκριμένο μέτρο υπό τον τίτλο «Τεκμηρίωση, Αξιοποίηση και Ανάδειξη του Ελληνικού Πολιτισμού»!

Πιο απλά, όλα αυτά σημαίνουν, πως στην πράξη, οι ιδιώτες θα «βάλουν χέρι» σε τομείς - κλειδιά του «σχεδιασμού και άσκησης κρατικής πολιτικής» στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Εκτός πια αν κάποιος θεωρεί ότι η τεκμηρίωση, αξιοποίηση και ανάδειξη του πολιτισμού είναι «δευτερεύοντα» πεδία άσκησης τής, κατά τ' άλλα, κρατικής πολιτικής.

Στο πρόγραμμα όμως υπάρχουν και πιο εξόφθαλμα στοιχεία για τους τρόπους με τους οποίους το μεγάλο κεφάλαιο θα επωφεληθεί και αυτών των κονδυλίων. Ετσι, το δεύτερο μέτρο της «Ανάπτυξης Σύγχρονου Πολιτισμού» αφορά στην «ολοκλήρωση μητροπολιτικών συνεδριακών και πολιτιστικών κέντρων» και ως ξεχωριστό μέτρο, αντιστοιχεί στο 13,8 της κοινοτικής συνδρομής. Ως «ενδεικτικοί τελικοί δικαιούχοι» αναφέρονται τα μέγαρα μουσικής Αθήνας και Θεσσαλονίκης...

Ας δούμε τώρα, πιο συγκεκριμένα, και τη διάσταση του Γ` ΚΠΣ που ακούει στο όνομα «απασχόληση». Σύμφωνα με τους εμπνευστές της κατανομής των κονδυλίων, «οι παραπάνω ενέργειες αναμένεται ότι θα έχουν ιδιαίτερα θετικές επιπτώσεις στην Απασχόληση με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Σημειώνεται ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει διαπιστωθεί ότι ένα μεγάλο μέρος των νέων θέσεων απασχόλησης ανήκει στο Σύγχρονο Πολιτισμό. Η ανάπτυξη του Τομέα αυτού και στη χώρα μας αναμένεται ότι θα συμβάλει αποφασιστικά και θα αποτελέσει κινητήρια δύναμη για την αύξηση της Απασχόλησης με άμεσες, έμμεσες και παράγωγες θέσεις εργασίας».

Σε αυτό το σημείο ο αναγνώστης ας έχει υπόψη του τις αγωνιστικές κινητοποιήσεις των χιλιάδων συμβασιούχων του ΥΠΠΟ, που ξεκίνησαν εδώ και μήνες και βρίσκονται σε εξέλιξη με βασικό αίτημα τη μονιμοποίησή τους, καθώς και τις τραγικές ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, με ό,τι αυτό σημαίνει για το σημαντικό έργο που έχει αναλάβει.

Στην ομιλία του κατά την παρουσίαση του Γ` ΚΠΣ για τον Πολιτισμό, ο Ε. Βενιζέλος, «μοίρασε» αφειδώς χιλιάδες, μόνιμες θέσεις εργασίας, εκλαμβάνοντας, παράλληλα, αυτές τις εξαγγελίες, σαν «μία έμμεση δευτερεύουσα απάντηση στο περιβόητο πρόβλημα των εκτάκτων του Υπουργείου Πολιτισμού».

Το γιατί όλο αυτό το διάστημα ο υπουργός δεν απαντούσε, ουσιαστικά, ή απαντούσε ακόμη και με απειλές απολύσεων στους εκτάκτους είναι κι αυτό ενδεικτικό των πραγματικών προθέσεων της κυβέρνησης. Ακόμη όμως κι αν προσπεράσουμε τις «απαντήσεις» της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟ, ο ίδιος ο υπουργός στην ομιλία του ανέφερε πολλές φορές τη λέξη «προσπάθεια» για τη δημιουργία αυτών των θέσεων, με αιχμή το μεγάλο κόστος δημόσιας επένδυσης για μία νέα, πλήρη, θέση εργασίας, ύψους 100 εκατομμυρίων δραχμών. «Αυτό δείχνει την ανελαστικότητα και τη δυσκολία που υπάρχει, γιατί φυσικά η νέα εποχή και η νέα οικονομία έχει τα πολλά καλά της, έχει όμως και δυσμενείς επιπτώσεις ως προς τις ανάγκες για ανθρώπινο δυναμικό» πρόσθεσε σαφέστερα. Ας μην ξεχνάμε επίσης, πως η ΕΕ και η κυβέρνηση εννοούν τελείως διαφορετικά πράγματα όταν κάνουν λόγο για «θέση εργασίας» και εργασιακό καθεστώς, από αυτά που φαντάζεται η εργατική τάξη. Εξάλλου, ακόμη και οι 5.700 θέσεις εργασίες που υποσχέθηκε ότι θα δημιουργηθούν μέσω των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων είναι αμφίβολο αν θα έχουν συνέχεια πέραν του 2006 που ολοκληρώνεται το «πακέτο».

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το μέγεθος της κερδοσκοπίας στο πεδίο της «οικονομίας του ελεύθερου χρόνου», την οποία επικαλέστηκε ο υπουργός και αναφέρεται και στην εισήγηση των κατανομών του Γ` ΚΠΣ: Σύμφωνα με τη λίστα των πλουσιοτέρων ανθρώπων του κόσμου, του αμερικανικού περιοδικού «Φορμπς», 538 ονόματα κατέχουν συνολική περιουσία που ξεπερνά τα 1,73 τρισεκατομμύρια δολάρια, ποσό μεγαλύτερο του ΑΕΠ της Γαλλίας. «Κατά επιχειρηματικό τομέα οι περισσότεροι δισεκατομμυριούχοι δραστηριοποιούνται στον τομέα των ΜΜΕ και της ψυχαγωγίας (62) και ακολουθούν οι χρηματιστές (61)» (πηγή: ΑΠΕ).

Σε αυτό το «παγκοσμιοποιημένο φόντο», η σύνδεση που γίνεται στο Γ` ΚΠΣ του πολιτιστικού «προϊόντος» με το τουριστικό, στη βάση της «προώθησης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων», με στόχο τη βελτίωση της «ανταγωνιστικότητας» του «ελληνικού "πολιτιστικού προϊόντος" στα πλαίσια ενός έντονου διεθνούς ανταγωνισμού», μόνο μαύρες σκέψεις προκαλεί για τον τρόπο που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση τον πολιτισμό.

Σε ό,τι αφορά την πρώτη προτεραιότητα του προγράμματος που είναι η «Προστασία και Ανάδειξη Πολιτιστικής Κληρονομιάς», το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων (34,7%) προβλέπεται για αναβάθμιση υπαρχόντων και δημιουργία νέων μουσείων, ενώ, το 29,9% προβλέπεται για την προστασία και ανάδειξη «μνημείων, συνόλων και αρχαιολογικών χώρων». Τα συγκεκριμένα έργα, όπως και το σύνολο των έργων του προγράμματος εντάσσονται σε κατηγορίες «ταχυτήτων» με βασικό κριτήριο το «πανταχού παρών» 2004. Ετσι, ως «έργα πρώτης ταχύτητας» είναι τα μισοτελειωμένα έργα του Β` ΚΠΣ, ή έργα που βρίσκονται σε φάση δημοπράτησης.

Ακολουθούν όσα έργα είναι πιθανό να ολοκληρωθούν μέχρι το 2004, αν και ακόμη δεν έχουν ολοκληρώσει τις προκαταρκτικές ενέργειες «ωρίμανσής» τους και τέλος, τα έργα που δεν πρόκειται να γίνουν μέχρι το 2004, αλλά με χρονικό ορίζοντα το 2008.