Θρήνος και ερείπια από πρόσφατες βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους» στην κουρδική πόλη Καμισλί στα σύνορα με την Τουρκία με πάνω από 50 νεκρούς και 170 τραυματίες...

Από τη μία, Αμερικανοί και Ρώσοι διπλωμάτες και στρατιωτικοί αξιωματούχοι παζαρεύουν το ενδεχόμενο εντατικοποίησης και συντονισμού των μεταξύ τους επιχειρήσεων έναντι των τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους», του «Μετώπου Νούσρα» που πλέον μετονομάστηκε σε «Μέτωπο Φατέχ αλ Σαμ» («Μέτωπο για την Κατάκτηση του Λεβάντε») και συναφών οργανώσεων. Οχι, βεβαίως, γιατί τους έπιασε ο πόνος για την ειρήνη στην πολύπαθη Συρία, αλλά για την προώθηση των δικών τους περιφερειακών και ευρύτερων γεωπολιτικών επιδιώξεων...

Το ίδιο διάστημα παρατηρούνται ενδιαφέρουσες αναμοχλεύσεις στο σύνθετο παζλ συμμαχιών μεταξύ περιφερειακών και διεθνών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που δρουν στην περιοχή, γεγονός που αντανακλάται παράλληλα και στο πεδίο των ένοπλων οργανώσεων κυρίως ισλαμιστών μισθοφόρων που δρουν στο συριακό έδαφος.

Είναι αισθητή, για παράδειγμα, η διαφαινόμενη «επιδείνωση» των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας, ιδιαίτερα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιούλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι έντονες αντιδράσεις του Τούρκου Προέδρου, Ρ. Τ. Ερντογάν, και του υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, την περασμένη Παρασκευή στις τοποθετήσεις του επικεφαλής των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών Τζέιμς Κλάπερ και του επικεφαλής στρατηγού της Κεντρικής Διοίκησης του αμερικανικού στρατού, Τζόζεφ Βότελ, στο Φόρουμ για την Ασφάλεια στο Ασπεν του Κολοράντο. Οι δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι εκτίμησαν αφενός ότι μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στην Αγκυρα «γίνεται πιο δύσκολη» η συνεργασία με την Τουρκία με πιθανές αρνητικές «επιπτώσεις στη συμμαχία» κατά των τζιχαντιστών, αφετέρου εμφανίστηκαν «ανήσυχοι» για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτών των εξελίξεων σε διμερές και συμμαχικό επίπεδο...

«Βεβαίως και είχαμε πολλές σχέσεις με πολλούς Τούρκους στρατιωτικούς ηγέτες... Πολλοί από τους συνομιλητές μας συνελήφθησαν ή εκδιώχθηκαν», είπε για παράδειγμα ο στρατηγός Τζ. Βότελ, προκαλώντας την έντονη αντίδραση των Ερντογάν και Τσαβούσογλου με πιο ενδεικτική εκείνη του Τούρκου Προέδρου κατά την επίσκεψή του στο Κέντρο Ειδικών Επιχειρήσεων του στρατού στην Αγκυρα: «Ο Αμερικανός στρατηγός συμπαρατάσσεται με τις δηλώσεις του στο πλευρό των συνωμοτών πραξικοπήματος. Ξεσκεπάστηκε μέσω των δικών του δηλώσεων». Την ίδια ώρα, ο Τσαβούσογλου πρόσθετε δηκτικά πως «εάν οι Αμερικανοί στρατηγοί λένε πως μόνο μέλη της παράλληλης δομής παλεύουν ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος εμείς το απορρίπτουμε σθεναρά...Ο στρατός θα γίνει πιο αποτελεσματικός και άξιος εμπιστοσύνης όταν καθαρίσει από τη σαπίλα»...

Οι «επιπλοκές» στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας παρατηρούνται σε μία περίοδο κατά την οποία η τελευταία επιλέγει να «ξεπαγώσει» τις σχέσεις με τη Ρωσία (βλέπε και σχετικό θέμα στη σελ. 11). Δεν είναι επί του παρόντος ξεκάθαρο εάν η ρωσο-τουρκική επαναπροσέγγιση σε τομείς όπως η οικονομία, η Ενέργεια κ.ά., θα έχει συνέχεια και βάθος. Ιδιαίτερα εάν μία τέτοια εξέλιξη θα έχει (και ποιες...) επιπτώσεις στο συριακό έδαφος και δη σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις του ρωσικού στρατού κατά των τζιχαντιστών. Ας μην ξεχνάμε ότι τα τελευταία χρόνια ένα μέρος της αστικής τάξης σε Τουρκία, Κατάρ, Σαουδική Αραβία στήριξε «και με τα δύο χέρια», σε συνεργασία με Δυτικούς ιμπεριαλιστές, τη δημιουργία, εκπαίδευση, εξοπλισμό και στρατολόγηση μισθοφόρων για λογαριασμό των τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους» και του «Μετώπου Νούσρα». Στόχος τους ήταν και είναι η διάλυση της Συρίας και η προώθηση των δικών τους μονοπωλιακών συμφερόντων μεταξύ άλλων στον τομέα της Ενέργειας (σε επίπεδο παραγωγής και διέλευσης αγωγών στους οποίους αντιδρά έως σήμερα ο Σύρος Πρόεδρος Μπασάρ αλ Ασαντ επιλέγοντας άλλες καπιταλιστικές δυνάμεις).

Δεν είναι σίγουρο αν μία πιθανή «άνοιξη» στις ρωσοτουρκικές σχέσεις θα περιορίσει, και σε ποιο βαθμό, την υποστήριξη που δίνει η Τουρκία στους τζιχαντιστές που δρουν στη Συρία, υποστήριξη που σημειωτέον έχει καταγγείλει δημοσίως ακόμη και από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ πριν έναν χρόνο ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν... Θα μπορούσε, ωστόσο, αυτή να συνεχίζεται, σε κάποιο βαθμό, παράλληλα με τη σύσφιξη των ρωσοτουρκικών σχέσεων όπως έχει συμβεί και σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις, με τις αντιφάσεις που συχνά διακρίνουν ενδοϊμπεριαλιστικές και σύνθετες περιφερειακές σχέσεις. Προς το παρόν, πάντως, τίποτε δεν είναι ούτε ξεκάθαρο, ούτε σίγουρο...

Είναι εντούτοις ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός πως η ρευστότητα αφορά παλιές και «νέες» συμμαχίες, με την αντανάκλαση, που είθισται αυτές να έχουν, και στο συριακό έδαφος.

Ετσι, παράλληλα με την ρωσοτουρκική προσέγγιση, διαφαίνεται στον διπλωματικό και στον στρατιωτικό ορίζοντα και μία αμερικανο-ρωσική προσέγγιση.

Στα μέσα Ιούλη, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι, κόμισε στον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, και στον Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ, πρόταση του Αμερικανού Προέδρου, Μπαράκ Ομπάμα, για «συντονισμό της συνεργασίας» μεταξύ των υπουργείων Αμυνας, των στρατών και των μυστικών υπηρεσιών αμφοτέρων των χωρών σε επιχειρήσεις κατά των τζιχαντιστών στη Συρία, μέσω ενός νέου κοινού επιχειρησιακού κέντρου, πιθανώς κοντά στο Αμάν της Ιορδανίας. Η Μόσχα φάνηκε ανοικτή σε μία τέτοια στενότερη συνεργασία επιφυλασσόμενη, βεβαίως, να δει καλύτερα τις (συνήθως κρίσιμες...) «λεπτομέρειες».

Οσοι, ωστόσο, παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στη Συρία γνωρίζουν ότι η πρόταση Ομπάμα δεν είναι ακριβώς «πρωτοβουλία» του Αμερικανού Προέδρου αλλά μία καθυστερημένη απάντηση σε ανάλογη πρόταση που είχε κάνει προ πολλών μηνών ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, λίγο προτού ξεκινήσει, το Σεπτέμβρη του 2015, τη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία με πρόσκληση του Σύρου Προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ.

Η πρόταση αυτή πάντως προκάλεσε μία νέα (μετά από αρκετό καιρό) συνάντηση των υφυπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ - Ρωσίας στη Γενεύη, στις αρχές της περασμένης βδομάδας και την μετέπειτα συνάντησή τους και με τον απεσταλμένο του ΟΗΕ στη Συρία, Στάφαν ντε Μιστούρα. Ο τελευταίος απέφυγε να αναφερθεί στο σχέδιο ρωσο-αμερικανικής συνεργασίας στη Συρία προσθέτοντας πως σύντομα, ίσως μέσα στις επόμενες μέρες, θα ανακοινωθούν περισσότερα για την πρόταση Ομπάμα. Ανήγγειλε, όμως, την επανέναρξη των ενδοσυριακών συνομιλιών της Γενεύης που είχαν ουσιαστικά σταματήσει από τον περασμένο Απρίλη. Ο ίδιος μάλιστα προσδιόρισε τον επόμενο γύρο ενδοσυριακών διαπραγματεύσεων στο τέλος Αυγούστου.

Τα γεγονότα, ωστόσο, στο έδαφος και δη στα πεδία των πολεμικών συγκρούσεων τρέχουν, ενίοτε με ταχύτητα μεγαλύτερη από τις εξελίξεις στη διπλωματική σκακιέρα. Την Πέμπτη ο συριακός στρατός κατάφερε, μία σημαντική νίκη: Να ανακτήσει τον έλεγχο της συνοικίας Μπάνι Ζέιντ στο βόρειο τμήμα της πόλης Χαλέπι, περικυκλώνοντας ουσιαστικά όλη την πόλη, το 50% της οποίας κάποτε ελεγχόταν από «μετριοπαθείς» αντικαθεστωτικές δυνάμεις και τζιχαντιστές. Αμέσως μετά, Ρώσοι και Σύροι αξιωματούχοι ανακοίνωσαν σχέδιο για τη δημιουργία τεσσάρων «ανθρωπιστικών διαδρόμων»: τρεις διαδρόμους για άμαχους και για αντικαθεστωτικούς ενόπλους οι οποίοι θα επιλέξουν να παραδώσουν τα όπλα, πιθανώς και αιχμαλώτους, και να αξιοποιήσουν τη νέα πρόταση του Σύρου Προέδρου Ασαντ για αμνηστία. Και έναν τέταρτο διάδρομο στο βόρειο Χαλέπι με κατεύθυνση την περιοχή Καστέλο για αντικαθεστωτικούς που θελήσουν να εγκαταλείψουν την πόλη δίχως να παραδώσουν τα όπλα.

Οι εξελίξεις στο Χαλέπι και η πρόταση Σύρων και Ρώσων για «ανθρωπιστικούς διαδρόμους» φάνηκε να πιάνουν εξ απήνης, κατά κάποιον τρόπο, αξιωματούχους των ΗΠΑ και του ΟΗΕ. Ο ΟΗΕ προσφέρθηκε την Παρασκευή να θέσει υπό τη δική του αιγίδα τη λειτουργία των ανθρωπιστικών διαδρόμων και ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι, έσπευσε να προειδοποιήσει ότι εάν η ρωσική ανθρωπιστική επιχείρηση στο Χαλέπι αποδειχθεί τέχνασμα, τότε θα θέσει «σε απόλυτο κίνδυνο τη συνεργασία ΗΠΑ - Ρωσίας» για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στη Συρία και τον τερματισμό του πολέμου...

Την ίδια ώρα, οι παραπάνω ρευστές εξελίξεις στο πολιτικό - διπλωματικό επίπεδο επιδρούν και στα πεδία του πολέμου στη Συρία.

Είναι χαρακτηριστική η απόφαση του αρχηγού των τζιχαντιστών του «Μετώπου Νούσρα», Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι (ή Τζολάνι) να ανακοινώσει την περασμένη Πέμπτη την (τυπική και όχι ουσιαστική...) αποσύνδεση με την «μητρική» οργάνωση της «Αλ Κάιντα» και να μετονομάσει την οργάνωσή του σε «Μέτωπο Φάτεχ αλ Σαμ» («Μέτωπο για την Κατάκτηση του Λεβάντε»). Πιθανά σε μία πρόδηλη προσπάθεια να γεφυρώσει κόντρες που ξέσπασαν στο εσωτερικό της οργάνωσης, να συσπειρώσει γύρω του άλλες αντικαθεστωτικές δυνάμεις ισλαμιστών μισθοφόρων - απέναντι ενδεχομένως στο «Ισλαμικό Κράτος», αλλά και να αποφύγει ίσως τα πιθανώς συντονισμένα πυρά ΗΠΑ - Ρωσίας...

Ο αρχηγός της «Αλ Κάιντα», Αϊμαν αλ Ζαουάχρι, όχι μόνον δέχτηκε αλλά και επιδοκίμασε την απόφαση του Γκολάνι για επιχειρησιακή διακοπή των σχέσεων με το (πλέον) «Μέτωπο Φάτεχ αλ Σαχ», σημειώνοντας ότι μπορεί «να θυσιάσει χωρίς δισταγμό» τις οργανωτικές και κομματικές σχέσεις «εάν έρχονται σε αντιπαρατίθενται με την ενότητα και τη λειτουργία σας ως ένας φορέας» με στόχο «ένα καλό ισλαμικό κράτος στη Συρία»...

Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις στην ενδοϊμπεριαλιστική σκακιέρα, αλλά και στα πεδία μαχών της Συρίας δεν αφήνουν σημαντικά περιθώρια αισιοδοξίας και ελπίδας για πραγματική ειρήνη στο συριακό λαό. Οπως φαίνεται, ο δρόμος είναι ακόμη μάλλον μακρύς και ανηφορικός...