Το «παρών» στην εκδήλωση έδωσαν παλαίμαχοι αγωνιστές, Μακρονησιώτες και απόγονοί τους.

Επίσης, πανεπιστημιακοί, άνθρωποι της Τέχνης και του Πολιτισμού, δημοσιογράφοι, αθλητές και άλλοι.

Μεταξύ άλλων, καταγράφουμε την παρουσία της συγγραφέα και συζύγου του Θάνου Μικρούτσικου, Μαρίας Παπαγιάννη. Επίσης παρευρέθηκαν οι κόρες του μεγάλου συνθέτη Σεσίλ και Αλεξάνδρα και ο γιός του Στέργιος. Οι εικαστικοί Εύα Μελά και Τάκης Βαρελάς. Οι ηθοποιοί Ελένη Γερασιμίδου, Αντώνης Ξένος, Αγγελική Ξένου, Παύλος Ορκόπουλος, Μάκης Παπαδημητρίου. Η χαράκτρια Ντίνα Κώτσιου, οι γλύπτες Αντώνης Μυρωδιάς και Γιάννης Γεωργακάκης. Οι πανεπιστημιακοί Σπύρος Τζόκας και Γιάννης Μηλιός. Οι δημοσιογράφοι Αγλαΐα Κυρίτση και Θύμιος Καλαμούκης. Ο μπασκετμπολίστας Νίκος Παππάς. Παραβρέθηκε επίσης ο δήμαρχος Λαυρίου Δημήτρης Λουκάς και πολλοί ακόμα.

Σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης και αγωνιστικής ανάτασης, εκεί που άλλοτε αντηχούσαν οιμωγές κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών, εκεί που «σώπαιναν οι λύκοι γιατί ούρλιαζαν οι άνθρωποι» από τα σκληρά βασανιστήρια, αντήχησαν οι σφυριές για το Μνημείο που στήθηκε προς τιμήν τους, αντήχησαν συνθήματα δικαίωσης της στάσης ζωής τους, αντήχησαν τραγούδια εμπνευσμένα απ' τους αγώνες τους. Αντήχησε η δέσμευση ότι το παράδειγμά τους μας εμπνέει, μας συνεγείρει, δεν τους ξεχνάμε, ζουν στις καρδιές και στους αγώνες μας: Ορθιοι και αλύγιστοι! Η παλικαρίσια στάση τους, το υψηλό τους φρόνημα διδάσκει, φρονηματίζει, μας δίνει κουράγιο, αντοχή στις δυσκολίες, στην πάλη για το σήμερα και το αύριο της εργατικής τάξης και του λαού μας. Ηξεραν ότι «με τις μεγάλες πέτρες στον ώμο ...ανηφορίζοντας τον θάνατο», μόνο έτσι «μεγάλες πολιτείες θα χτίσουμε» και είχαν «την καρδιά τους τυλιγμένη στο μαντίλι τους/ Σαν ένα ξεροκόμματο ψωμί/ Που δεν μπορεί να το μασήσει μήτε ο θάνατος»!

Μελετώντας το φυλλάδιο που διακινείται στην εκδήλωση

Εκεί βρέθηκαν και παλαίμαχοι αγωνιστές που δεν επέτρεψαν στο προχωρημένο της ηλικίας τους να σταθεί εμπόδιο. Ανάμεσά τους Μακρονησιώτες που επέστρεψαν στο κολαστήριο, αυτήν τη φορά νικητές, ηθικά δικαιωμένοι. Εκεί και νεότεροι για να αποτίσουν φόρο τιμής στα χώματα που βασανίστηκαν οι παππούδες τους, οι σύντροφοί τους, όσοι τους ενέπνευσαν για να κρατάνε σήμερα αγωνιστική και ανυπόταχτη στάση.

Ανηφορίζοντας, ο πρώτος σταθμός ήταν το Μνημείο. Οι συμμετέχοντες κατευθύνονται στο χώρο του Μνημείου, αποθέτουν λουλούδια, κάνουν σύντομες περιηγήσεις στο χώρο, αισθάνονται το δέος για το χώρο: «Εδώ ήταν η εκκλησία, εκεί το θέατρο, το γήπεδο, οι περιβόητες σπηλιές...».

Με όλα τα μέτρα προστασίας η μετακίνηση: Θερμομέτρηση πριν από την επιβίβαση στο πλοίο

Οι αποστάσεις τηρούνται με ευλάβεια, αλλά τα βλέμματα συναντιούνται: Μάτια, βουρκωμένα από συγκίνηση, αλλά που αναβλύζουν περηφάνια για το δρόμο που διαλέξαμε να βαδίσουμε. Μάτια που αναβλύζουν αποφασιστικότητα, υποδηλώνοντας: «Συνεχίζουμε! Η θυσία σας είναι για μας το λίπασμα στους αγώνες που έρχονται».

INTIME NEWS

Ολόκληρη η ομιλία του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δ. Κουτσούμπα, στην εκδήλωση της ΚΕ για τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου στη Μακρόνησο θα δημοσιευτεί στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου» 12 - 13/9.

Οπως σημείωσε: «Κάθε φορά που πατάμε αυτόν τον βράχο, νιώθουμε χρέος, τιμή και ευθύνη. Απέναντι σε όσους μαρτύρησαν πάνω στο Μακρονήσι. Σε όσους έζησαν στο πετσί τους την επιστημονική, οργανωμένη βία της αστικής τάξης με έναν και μοναδικό σκοπό: Να υποταχτούν, να δηλώσουν μετάνοια, να αποκηρύξουν το ΚΚΕ και τις ιδέες τους».

Και αναφέρθηκε στην ευθύνη «απέναντι ιδιαίτερα στη νέα βάρδια των κομμουνιστών, στους ΚΝίτες και τις ΚΝίτισσες, συνολικά στη νεολαία. Οχι απλά για να μάθει, κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό. Αλλά για να αντλήσει πείρα, συμπεράσματα, πείσμα. Για να ανακαλύψουν το μεγαλείο της αφοσίωσης στα δίκια του λαού, στη δύναμη της οργάνωσης και της αντίστασης κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. (...)

Να μάθουν την ιστορική αλήθεια και να βρουν τα δικά τους πρότυπα στον αγώνα για μία καλύτερη ζωή (...) Για να δουν πως εδώ, στη Μακρόνησο, αλλά και σε όλη τη χώρα, παίρνει σάρκα και οστά η σύγκρουση δύο κόσμων που διατρέχει κάθε καπιταλιστική κοινωνία».

«Από την πρώτη στιγμή η αστική τάξη έδειξε το μίσος της, αλλά και το φόβο της, γιατί γνώριζε και γνωρίζει. Γιατί βλέπει στο ΚΚΕ αυτό που είναι το ΚΚΕ: H εμπροσθοφυλακή της εργατικής τάξης και των συμμάχων της στη μάχη για την ανατροπή του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος. Στη μάχη για να πάρει η εργατική τάξη την εξουσία και να ανοίξει έναν νέο δρόμο για την ελληνική κοινωνία, για τον Σοσιαλισμό», τόνισε ο Δ. Κουτσούμπας και αναφερόμενος με παραδείγματα στο πώς η αστική τάξη δεν έχασε το ταξικό της κριτήριο σε καμία στιγμή, τόνισε πως «πάντα έπαιρνε και παίρνει τα μέτρα της η άρχουσα τάξη απέναντι στο ΚΚΕ. Προσαρμόζει και ξαναπροσαρμόζει την τακτική της, πότε με το καρότο, πότε με το μαστίγιο. Με στόχο η εργατική τάξη να μη διεκδικεί, πολύ περισσότερο να μην αμφισβητεί τα άγια δισκοπότηρα της καπιταλιστικής εξουσίας και ιδιοκτησίας».

«Ξέρουν ότι η 100χρονη και πλέον πορεία του Κόμματός μας, οι λαμπρές σελίδες που γράφτηκαν από την πάλη του ελληνικού λαού, είναι μόνο ο πρόλογος στην Ιστορία μας. Είμαστε σίγουροι πως ο λαός και οι νέες γενιές της πατρίδας μας, όπως και οι άλλοι λαοί σε όλο τον κόσμο, θα γράψουν τα υπόλοιπα κεφάλαια με τη δράση τους. Θα μεγαλουργήσουν ξανά, όπως το έχουν ξανακάνει όποτε συναντήθηκαν με το ΚΚΕ και τις κομμουνιστικές ιδέες. Κι αυτή τη φορά θα νικήσουν, οριστικά και αμετάκλητα!», υπογράμμισε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

Αναφερόμενος στη συνέχεια στα όσα γράφτηκαν το προηγούμενο διάστημα με αφορμή τη λήξη του εμφυλίου πολέμου και την πρωτοφανή ανακοίνωση ότι θα παραστεί εκπρόσωπος της κυβέρνησης σε αντικομμουνιστική εκδήλωση στον Γράμμο και το Βίτσι, η οποία τελικά αποσύρθηκε μετά την κατακραυγή, ο Δ. Κουτσούμπας, αφού αναφέρθηκε στους υπόδικους εγκληματίες της Χρυσής Αυγής και στα υπόλοιπα φασιστικά παραμάγαζα που πήραν μέρος, τόνισε μεταξύ άλλων πως «ορισμένοι αναρωτήθηκαν δήθεν αθώα, αφελώς: "Μίσος υπάρχει μόνο όταν γιορτάζουν οι νικητές"; "Οταν κάνουν εκδηλώσεις οι ηττημένοι", εννοώντας το Κόμμα μας και την ΚΝΕ, "δεν υπάρχει μίσος"; Ξεκάθαρα τους απαντάμε: Οι εκδηλώσεις φασιστοειδών είναι εκδηλώσεις μίσους απέναντι στο λαό μας και τους αγώνες του. Είναι εκδηλώσεις μίσους, γιατί μιλάμε για την περίοδο των πιο άγριων τρομακτικών διώξεων, ενάντια σε κάθε αγωνιστή και αγωνίστρια που δεν δέχονταν να είναι κυνηγημένοι και βασανισμένοι, αυτοί που έδωσαν την ψυχή τους, που έδωσαν τα πάντα για την απελευθέρωση από τους ναζί κατακτητές. Ενάντια σε όσους δεν δέχονταν μεταπολεμικά, αντί να δικαιώνεται ο λαός μας και η πάλη του, να δικαιώνονται οι συνεργάτες των ναζί και οι απόντες από τον αγώνα».

«Η άλλη πλευρά της διαστρέβλωσης - οπωσδήποτε πιο κομψή, εξίσου όμως επικίνδυνη - είναι να παριστάνουν πως τιμούν τον ΔΣΕ αυτοί που έχτισαν πολιτική και ιδεολογική καριέρα λοιδορώντας την πάλη του ΔΣΕ, δηλαδή ο εγχώριος οπορτουνισμός και η αμαρτωλή σοσιαλδημοκρατία, όπως εκφράζεται σήμερα από τον ΣΥΡΙΖΑ. Γιατί το πολιτικό ρεύμα που σήμερα εκπροσωπείται από τον ΣΥΡΙΖΑ, ήταν αυτό που ιστορικά έριξε το ανάθεμα στον αγώνα του ΔΣΕ, επειδή τότε το ΚΚΕ προτίμησε την ένοπλη αναμέτρηση, αντί να στρογγυλοκαθίσει στις καρέκλες της καπιταλιστικής εξουσίας, προδίδοντας αξίες, ιδανικά, τα ίδια τα συμφέροντα του ελληνικού λαού», τόνισε ο Δ. Κουτσούμπας.

Ενώ αναφερόμενος σε κάποιες δήθεν πιο «ψύχραιμες» αστικές πένες, που καλούν «να υπερβούμε τον διχασμό» και απευθύνονται προς το ΚΚΕ για να ρίξει νερό στο κρασί του, ο ΓΓ σημείωσε πως «τον διχασμό όμως στην ελληνική κοινωνία δεν τον δημιουργεί το ΚΚΕ. Ο διχασμός στην ελληνική κοινωνία είναι ανάμεσα σε αυτούς που με το μυαλό και τα χέρια τους παράγουν τα πάντα και σε αυτούς, τους λίγους, που ιδιοποιούνται, εκμεταλλεύονται αυτά που παράγουν άλλοι. Ο διχασμός σήμερα είναι ανάμεσα σ' έναν λαό που δεν ξέρει πραγματικά τι του ξημερώνει και στο μεγάλο κεφάλαιο, που ζει μέσα στα μεγάλα προνόμια και έναν αμύθητο πλούτο.

Αυτός ο διχασμός υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει, όσο υπάρχει το σημερινό σύστημα της σύγχρονης βαρβαρότητας που λέγεται καπιταλισμός.

Θα πάψει να υπάρχει όταν ο καπιταλισμός μπει στο μουσείο της κοινωνικής Ιστορίας, όπως έγινε πριν με τη φεουδαρχία και τη δουλοκτησία και θα στεριώσει το νέο, ανώτερο κοινωνικό σύστημα, του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.

Οσοι δήθεν καλοπροαίρετα μας προτρέπουν να μη "διχάζουμε", εννοούν σε απλά Ελληνικά να το βουλώσουμε. Για να παραμένει και να διευρύνεται χωρίς εμπόδια το χάσμα ανάμεσα στους πολλούς που υφίστανται την εκμετάλλευση και στους λίγους εκμεταλλευτές.

Η δράση του ΔΣΕ δεν ήταν διχαστική, γιατί εξέφραζε αντικειμενικά τα συμφέροντα της λαϊκής πλειοψηφίας. Το κάλεσμα του ΚΚΕ είναι ενωτικό, γιατί απευθύνεται στη μεγάλη πλειοψηφία του λαού, στους εργαζόμενους, στους μικρούς επαγγελματίες, στους αγρότες, στους επιστήμονες, στους νέους και τις νέες».

«Ενδιαφέρονται για το παρελθόν, βλέποντας το παρόν και το μέλλον από συγκεκριμένη ταξική σκοπιά», σημείωσε ο Δ. Κουτσούμπας και τόνισε πως «ανησυχούν όμως για την εργατική - λαϊκή αντίδραση στις συνέπειες της δικής τους αντιφατικής αντιλαϊκής πολιτικής, της κατάστασης που διαμορφώνεται για τις εργατικές - λαϊκές δυνάμεις που σηκώνουν ήδη τα βάρη της νέας οικονομικής καπιταλιστικής κρίσης, πριν ουσιαστικά υπάρξει ανάκαμψη από την προηγούμενη μεγάλη κρίση. (...)

Τους ενδιαφέρει ο λαός μας να παρακολουθεί ως θεατής την εμπλοκή της Ελλάδας στους επικίνδυνους σχεδιασμούς των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ για λογαριασμό των κερδών των μονοπωλίων, κι από την άλλη να αποδέχεται το παζάρι για τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας, στο όνομα μιας δήθεν ειρηνικής συμφωνίας συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο».

Και πρόσθεσε πως «εκτός από όλα αυτά, τους ενδιαφέρει επίσης να μην υψωθεί τώρα κίνημα διεκδίκησης για ουσιαστικά μέτρα προστασίας της υγείας και των δικαιωμάτων των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς, μέτρα για την ουσιαστική θωράκιση και ενίσχυση του δημόσιου τομέα της Υγείας», αναφερόμενος μεταξύ άλλων και στη διαχείριση της πανδημίας από τη μεριά της κυβέρνησης.

«Οι ίδιες οι εξελίξεις», τόνισε ο Δ. Κουτσούμπας, «φέρνουν πιο επιθετικά στο προσκήνιο δύο μεγάλες αλήθειες: Η πρώτη αφορά το ότι όλα τα αστικά κόμματα είναι ευθυγραμμισμένα στη στρατηγική του κεφαλαίου. Μια στρατηγική η οποία σήμερα μεταφράζεται αφενός στη μεταφορά του βάρους της κρίσης στα μόνιμα υποζύγια, τον εργαζόμενο λαό και τη νεολαία. Και αφετέρου, αφορά στην αναβαθμισμένη εμπλοκή της Ελλάδας για λογαριασμό της άρχουσας τάξης στους επικίνδυνους σχεδιασμούς των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στην περιοχή μας. (...)

Και εδώ έρχεται η δεύτερη αλήθεια: Εμπόδια στη σημερινή βαρβαρότητα μπορεί να βάλει μόνο το εργατικό - λαϊκό κίνημα. Εμπόδια μπορούν να μπουν μόνο με την ενίσχυση της κοινωνικής συμμαχίας όλων όσοι σήμερα πλήττονται από την εξουσία των καπιταλιστών. Με ενίσχυση του προσανατολισμού ρήξης με το κεφάλαιο, την ΕΕ, τις κυβερνήσεις και τα κόμματα που τους υπηρετούν, με ενίσχυση της αντικαπιταλιστικής - αντιμονοπωλιακής γραμμής πάλης.

Γι' αυτό απευθύνουμε κάλεσμα αγωνιστικής συμπόρευσης με το ΚΚΕ και την ΚΝΕ. Δεν θα χαρίσουμε στο σύστημα τη ζωή τη δική μας και των παιδιών μας, τα δικαιώματά μας και τα ακόμα περισσότερα που έχουμε ανάγκη».

«Μακρονησιώτες σύντροφοί μας που εδώ περάσατε τα πάνδεινα αλλά βγήκατε όρθιοι. Δεν σας ξεχνάμε! Σας τιμάμε κάθε μέρα με την πάλη μας! Καμία θυσία δεν πήγε χαμένη! Γιατί η σπορά που αφήσατε είναι πολύ δυνατή και είναι σήμερα εδώ», σημείωσε κλείνοντας την ομιλία του ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και ευχαρίστησε από το βήμα της εκδήλωσης τον γλύπτη του Μνημείου, Μ. Γεωργιλάκη, όπως και όλους τους συντελεστές της εκδήλωσης που ακολούθησε και τονίζοντας πως το ΚΚΕ υποστηρίζει τις προτάσεις της ΠΕΚΑΜ για την ανάδειξη και προστασία της Μακρονήσου ως ιστορικού τόπου, οι οποίες μέχρι τώρα δεν έχουν υλοποιηθεί.

«Τιμή και δόξα στους χιλιάδες αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους για τα υψηλότερα ιδανικά που γνώρισε έως σήμερα η ανθρωπότητα. Ζήτω το ηρωικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας!».

Την εκδήλωση άνοιξε ο Θέμης Γκιώνης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, καλωσορίζοντας τους συγκεντρωμένους και μεταφέροντας τις θερμές ευχαριστίες της ΚΕ σε όσους συνέβαλαν στην κατασκευή και τοποθέτηση του Μνημείου. Συγκεκριμένα, ευχαρίστησε τον Μάρκο Γεωργιλάκη που το φιλοτέχνησε, τον Δήμο Βασίβαγλη που το κατασκεύασε στο μηχανουργείο του, την ομάδα μηχανικών με επικεφαλής τον Γιώργο Μητρόπουλο, τους οικοδόμους, μαρμαράδες, εργάτες μετάλλου, ηλεκτρολόγους της Κομματικής Οργάνωσης Αττικής του ΚΚΕ που εργάστηκαν για την τοποθέτησή του, το ιατρικό προσωπικό που τους συνόδευσε, την Κομματική Οργάνωση Λαυρίου, τον Αλέξανδρο Νικολή και την Αθανασία Κούτρα για τις προσφορές τους, τους συντρόφους Γιώργο Διαμαντόπουλο, Παναγιώτη Σιαμίδη και Στέφανο Μπενάτο για τις μεταφορές, τον Θανάση Στρομπούλη για τα μηχανήματα και εργαλεία, το Εργατικό Κέντρο και το δήμο Λαυρίου.

Αμέσως μετά, με μεγάλη συγκίνηση, όρθιοι και με υψωμένες τις γροθιές, οι συγκεντρωμένοι τήρησαν ενός λεπτού σιγή υπό τους ήχους του Πένθιμου Εμβατηρίου. «Αθάνατοι! Είμαστε σήμερα εδώ γιατί η θυσία σας είναι για μας το λίπασμα στους αγώνες που έρχονται».

Ο Δ. Κουτσούμπας με τον Μακρονησιώτη Λάζαρο Κυρίτση και τον Ν. Αμπατιέλο

Για τη γλυπτική σύνθεση του Μνημείου μίλησε από το βήμα της εκδήλωσης ο δημιουργός της, Μάρκος Γεωργιλάκης, αναπληρωτής καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Παρουσιάζοντας το έργο του σημείωσε:

«Ολο το προηγούμενο διάστημα, από τη στιγμή που σχηματίστηκε η ιδέα για το Μνημείο μέχρι και σήμερα που έχει πάρει όχι μόνο την τελική του μορφή, αλλά και τη θέση του ανάμεσά μας, αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση.

Χαρά και συγκίνηση που μου δόθηκε η ευκαιρία να εκφράσω με ένα έργο, στον εμβληματικό αυτό τόπο, τον αγώνα και τη θυσία των απλών αλλά και ηρωικών και βαθιά ηθικών ανθρώπων, των κρατουμένων της Μακρονήσου, που βασανίστηκαν ή άφησαν και τη ζωή τους εδώ, ως "ανταμοιβή" στον αγώνα τους για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες στον κόσμο.

Οι στοίχοι του Γ.Ρίτσου στη βάση του μνημείου

Το Μνημείο αποτελείται από δύο μέρη. Το ένα είναι αυτό που φαίνεται. Πέντε δισδιάστατες ανθρώπινες μορφές, μια γυναικεία και τέσσερις ανδρικές, που λες και σηκώθηκαν μέσα από τη γη της Μακρονήσου. Πέντε σκιές που μας περιμένουν να βρεθούμε ανάμεσά τους, να τις ακουμπήσουμε, να συνομιλήσουμε μαζί τους. Ετσι όπως συμβαίνει κάθε φορά που ανακαλούμε στη μνήμη μας αγαπημένα πρόσωπα και καταστάσεις.

Το δεύτερο μέρος είναι αυτό που δεν φαίνεται. Δεν απευθύνεται στις αισθήσεις μας, αλλά αφορά τους νεκρούς της Μακρονήσου. Είναι οι πέντε μεταλλικές μήτρες μέσα από τις οποίες αποσπάστηκαν οι πέντε αυτές μορφές - "σκιές". Είναι θαμμένες στο χώμα, η καθεμία κάτω από την αντίστοιχη μορφή. Οι μήτρες αυτές είναι τα αποτυπώματα των μορφών - σκιών αυτών μέσα στη γη. Οπως πάνω της υπάρχουν και τα αποτυπώματα των ποδιών, τα ίχνη των χεριών τους, τα σημάδια από ό,τι έχει συμβεί σε αυτόν εδώ τον τόπο.

Η σχέση των δύο μερών, που αποτελούν μια ενιαία γλυπτική σύνθεση, δεν είναι απλώς η σχέση μήτρας και φόρμας, είναι εντέλει η σχέση που έχουμε εμείς, οι επόμενες γενιές, με αυτές των εξορίστων. Το ορατό παρόν με το αόρατο, αλλά υπαρκτό και καθοριστικό παρελθόν.

Τελειώνοντας, θέλω να συγχαρώ την ΚΕ του ΚΚΕ για την απόφασή της για την ανέγερση του Μνημείου και να ευχαριστήσω όλους όσοι δούλεψαν με την καρδιά τους για την υλοποίηση αυτού του έργου.

Σας ευχαριστώ και σας χαιρετώ».

«Το κείμενο του Ρίτσου ήταν για μένα γροθιά στο στομάχι. Το διάβαζα καθημερινά και δεν μπορούσα να κλείσω μάτι. Ημουν τότε 27 χρονών και το μόνο που ήθελα ήταν να βρω τον μουσικό τρόπο να εκφράσω τον τρόμο του στρατοπέδου, τις άγριες νύχτες, τους σκοτωμένους, τη δύση στα ξυρισμένα κεφάλια των εξόριστων, την δίψα 12 ωρών από πέτρα και ήλιο, τη συντροφικότητα των φυλακισμένων, τη μοναξιά την αποτυπωμένη στα ηλεκτρικά φώτα του Λαυρίου, τις άγριες φωνές των φρουρών. ΑΛΤ! Εγραψα το έργο σχεδόν μονορούφι.

Θυμάμαι με συγκίνηση τη μέρα που τελειώνοντας την "Καντάτα για τη Μακρόνησο" πήγα σπίτι του με τη μαγνητοταινία και την ακούσαμε μαζί από τον παμπάλαιο μαγνητόφωνό του. Ο Ρίτσος ενθουσιάστηκε. Την άλλη μέρα, ήταν 8 το πρωί, όταν με ξύπνησε ο ήχος του τηλεφώνου. Ηταν αυτός. "Ακουγα την Καντάτα όλη τη νύχτα και δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Περίμενα να έρθει το πρωί για να σου τηλεφωνήσω και να στο πω", μου είπε...».

Ο Θύμιος Παπαδόπουλος

Τα τραγούδια ερμήνευσαν η Ρίτα Αντωνοπούλου και ο Κώστας Θωμαΐδης, ενώ την καλλιτεχνική επιμέλεια και τη διεύθυνση ανέλαβε ο Θύμιος Παπαδόπουλος. Συμμετείχαν οι μουσικοί: Δημήτρης Αγάθος (τρομπέτα), Γιώργος Κατσίκας (τύμπανα), Μίμης Ντούτσουλης (μπάσο), Θοδωρής Οικονόμου (πιάνο), Θύμιος Παπαδόπουλος (φλάουτο, κλαρινέτο, σαξόφωνο), Γιάννης Παπαζαχαριάκης (κιθάρα), Τζίμης Σταρίδας (τρομπόνι).

Η Ρίτα Αντωνοπούλου

Ετσι, την Κυριακή, την ώρα που το τελευταίο φως του ήλιου χάθηκε και τη θέση του πήρε σιγά σιγά η «αντιφεγγιά της Αθήνας», ήταν όλοι εκεί: Ο «Ντικ», ο σκύλος της ομάδας του Μούδρου, «που τον σκοτώσαν οι χωροφυλάκοι, γιατί αγάπαγε πολύ τους εξόριστους». Ο Αλέξης που είναι «ήσυχος, όπως εκείνος που έχει κάνει το καθήκον του» και «δεν ήταν φόβος να σκοντάψει», βαδίζοντας προς το εκτελεστικό απόσπασμα. Οι Γερόντοι που σφίγγουν στο φυλλοκάρδι τους «εκείνη τη σιωπή που γίνεται πριν απ' τ' αστροπελέκι». Ολοι εκείνοι που σήκωσαν, μαζί με «την κούραση 12 ωρών από πέτρα» και «τη δίψα 12 ωρών από ήλιο», στους ώμους τους «την απόφαση μιας ολόκληρης ζωής».

Η συναυλία ολοκληρώθηκε με τραγούδια του συνθέτη που έχουν συντροφεύσει και συνεχίζουν να συντροφεύουν τους αγώνες, που έχουν εμπνεύσει και συνεχίζουν να εμπνέουν όσους «δεν παραδέχθηκαν την ήττα» αν και ξέρουν καλά πως θέλει ακόμα «πολύ φως να ξημερώσει», επιμένουν να στρέφουν τη ματιά τους σε κάθε άνθρωπο «που τον αλυσοδένουνε» και να παλεύουν για να έρθουν «οι πιο όμορφες μέρες μας», οι μέρες που «δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα».

Ο Κώστας Θωμαϊδης

Οι τεχνικοί που εργάστηκαν για την ηχητική εγκατάσταση της εκδήλωσης δωρίζουν τα μεροκάματά τους στο ΚΚΕ, ως ελάχιστο φόρο τιμής σε όλους τους αγωνιστές που στάθηκαν αταλάντευτα σε αυτό το κολαστήριο. «Τέτοια μνημεία πρέπει να ορθώνονται, να μας δίνουν κουράγιο και τόλμη να συνεχίσουμε την πάλη τους για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο», τονίζουν.

Από τη συζήτηση με τον Δ. Γόντικα

Σύντροφοι κάθε ηλικίας πήραν ο καθένας το πόστο του ώστε όλα να είναι έγκαιρα έτοιμα, φροντισμένα σε κάθε λεπτομέρεια, όπως πρέπει για να υποδεχτούν τον κόσμο που έφτασε στο νησί το απόγευμα και όπως απαιτεί η απόδοση φόρου τιμής στους χιλιάδες που φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν στα χώματά του.

«Καθένας μας έχει στους ώμους του... την απόφαση μιας ολόκληρης ζωής»: Το πανό με τους στίχους του Γιάννη Ρίτσου στόλισε από νωρίς την πρόσοψη του κτιρίου των φούρνων του στρατοπέδου, το οποίο και καθαρίστηκε επιμελώς. Ακριβώς απέναντι στήθηκε η εξέδρα, ενώ η διαδρομή από το σημείο αποβίβασης από το πλοίο μέχρι το Μνημείο και την εξέδρα σηματοδοτήθηκε με κόκκινες σημαίες. Δίπλα από την επιγραφή «Αρτοκλίβανοι Μακρονήσου» κι άλλα πανό πήραν τη θέση τους. «Η θυσία σας είναι λίπασμα στους αγώνες που έρχονται», διαβεβαίωσαν τους δεσμώτες της Μακρονήσου οι σύντροφοί τους.

Καθώς το μεσημέρι όλα ήταν πια έτοιμα, τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ είχαν την ευκαιρία να ακούσουν πλευρές της Ιστορίας της Μακρονήσου από τον Δημήτρη Γόντικα, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, που μαζί με την ομάδα βρέθηκε κι αυτός από νωρίς το πρωί στο νησί.

Η συζήτηση έδωσε το έναυσμα σε δεκάδες νέους και μεγαλύτερους να μάθουν περισσότερα για έναν τόπο που έχει συνδεθεί με την Ιστορία και τους αγώνες του Κόμματος. Ο Δ. Γόντικας αναφέρθηκε στις περιόδους που λειτούργησε το στρατόπεδο, στους κρατούμενους που φυλακίστηκαν σε αυτό, στις μεθόδους φυσικού και ψυχολογικού βασανισμού που επιστρατεύτηκαν με σκοπό την «αναμόρφωση» των συνειδήσεων. «Κάθε χαράδρα είναι τόπος μαρτυρίου», υπογράμμισε ο Δ. Γόντικας. Φωτίζοντας την κινητήρια δύναμη που κράτησε όρθιους χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες σε αυτές τις συνθήκες, υπογράμμισε πως αυτή πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός ότι καθένας από αυτούς δεν αντιπροσώπευε μόνο τον εαυτό του, αλλά το ίδιο το Κόμμα, τις αξίες και τα ιδανικά του.

Δεκάδες νέοι και νέες παρακολούθησαν με ενδιαφέρον την παρουσίαση, που δεν περιορίστηκε στην καταγραφή των σκληρών συνθηκών διαβίωσης, των απάνθρωπων βασανιστηρίων, της προσπάθειας φυσικής και ηθικής εξόντωσης των κρατουμένων, που έδωσαν στο νησί τον τίτλο του «Νταχάου της Μεσογείου». Ανέδειξε, δίπλα στο παραπάνω ζοφερό τοπίο, το ηθικό μεγαλείο των κομμουνιστών, μέσα από τα παραδείγματα αγωνιστών όπως ο Δημήτρης Τατάκης, καλλιτεχνών όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Γιώργος Φαρσακίδης, ο Μάνος Κατράκης και πολλοί ακόμα.

«Ενας αιώνας αγώνας και θυσία, το ΚΚΕ στην πρωτοπορία»: Η παρουσίαση τελείωσε με το κοινό να επισφραγίζει με το παραπάνω σύνθημα το συμπέρασμά της: Η Μακρόνησος διδάσκει πως οι ήρωες που στάθηκαν όρθιοι μέσα στο κολαστήριό της, δεν τα κατάφεραν επειδή ήταν υπεράνθρωποι, αλλά επειδή στηρίχθηκαν στην πίστη τους στον αγώνα και το δίκιο του λαού, στην πρωτοπόρα θεωρία και δράση του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Ο Λ. Κυρίτσης

«Τούτος ο τόπος να μείνει ιστορικός, να μείνουν τα κτίρια τα οποία λεηλατήθηκαν. Οπως ξεκίνησε το ΚΚΕ κάποτε να δώσει ζωή στην Εθνική Αντίσταση, το ίδιο γίνεται και σήμερα. Δίνει ζωή σε τούτο δω το νησί, που ήταν το Νταχάου της Ελλάδας, τόπος βασανιστηρίων» για εκείνους «που πολεμούσαν τον φασισμό στα βουνά της Ελλάδας», σημειώνει ο Μακρονησιώτης αγωνιστής Λάζαρος Κυρίτσης.

Με αφορμή την παρουσία του στην εκδήλωση, θυμάται τη σφαγή που ξεκίνησε στις 29 Φλεβάρη 1948: «Μια Κυριακή, 29 Φλεβάρη του '48, είπαν ότι ήρθε ο αρχιμανδρίτης να λειτουργήσει (...) συνεπώς όλοι να οδεύσουν και να πάνε». Φτάνοντας όμως οι λόχοι στο χώρο όπου θα γινόταν η λειτουργία, «βλέπουμε ότι ένας αλφαμίτης κρατούσε έναν στρατιώτη απ' το αμπέχωνο και τον πήγαινε με το δάχτυλο στη σκανδάλη». Οι φρουρές τούς περικύκλωσαν και ο διοικητής των τριών ταγμάτων φώναζε: «Ανάμεσά σας βρίσκονται λίγοι κομμουνιστές που δεν σας επιτρέπουν να υπογράψετε δηλώσεις, αφήστε τους και πηγαίνετε να υπογράψετε». Ωστόσο «δεν μετακινήθηκε ούτε ένας απ' τους κρατούμενους». Ο απολογισμός ήταν «350 στρατιώτες σκοτωμένοι που τους φόρτωσαν σε ένα καΐκι, σε τρεις δόσεις, τους πήγαν στο Κάβο Ντόρο και τους φουντάρανε»...

Ο Σ. Βουγιουκλάκης

«Πολύ συγκινημένος» δηλώνει ο Σωτήρης Βιουγιουκλάκης, που βρέθηκε στη Μακρόνησο όταν μεταφέρθηκε από την Ικαρία στο Δ' Τάγμα. Εισάγοντάς μας στη φρίκη του κολαστηρίου, μιλά για τα βασανιστήρια, τη σωματική και ψυχολογική βία. «Το παλιοκομμούνι δεν ξεψυχάει», άκουγαν τους βασανιστές τους οι μισοπεθαμένοι κρατούμενοι, που σάλευαν ακόμα. Παρ' όλα αυτά «ένα πολύ μεγάλο κομμάτι άντεξε», όπως τονίζει. «Δεν είναι εύκολο να αρνηθείς τον αγώνα σου. Εμείς που πολεμήσαμε τους Γερμανούς, ήρθαν αυτοί που συνεργαστήκανε μαζί τους να μας πουν να αποκηρύξουμε τον αγώνα μας», σχολιάζει.

«Δεν σου ζήταγαν μόνο μια δήλωση», υπογραμμίζει και εξηγεί τι σήμαινε να δεχτεί κάποιος να υπογράψει. Καταρχάς, «έπρεπε να τους κάνεις επιστολή να τη στείλεις στον δήμαρχο ή στον πρόεδρο της Κοινότητας να την κολλήσει στο Κοινοτικό Γραφείο». Εκτός από αυτή έστελναν «επιστολή που σε βάζανε και την υπέγραφες στον παπά της ενορίας», ώστε να τη διαβάσει την Κυριακή μετά τη λειτουργία. «Καλύτερα να πεθάνω παρά να ξεφτιλιστώ»: Αυτός ήταν ο δρόμος που επέλεξαν ο ίδιος αλλά και πολλοί από τους συγκρατούμενούς του.

Η Μαρία Αποστολάκου

Η Μαρία Αποστολάκου, το έκτο παιδί οικογένειας αγωνιστών, βρέθηκε στη Μακρόνησο σε πολύ μικρή ηλικία μαζί με την εξόριστη μητέρα της, που ακολούθησε τη διαδρομή Χίος - Μακρόνησος - Τρίκερι, ενώ ο πατέρας της, καπετάνιος του ΕΛΑΣ, είχε επίσης φυλακιστεί. «Δε θυμάμαι πολλά πράγματα. Κάτι λίγα: Που έκλαιγα, που ήθελα τη μητέρα μου, που την τραβάγανε και ούρλιαζα, που με παίρνανε οι άλλες κοπέλες», αναφέρει. Μεγαλώνοντας είχε την ευκαιρία να συζητήσει με τη μητέρα της πολλές φορές και να μάθει για την πίεση που δέχονταν οι κρατούμενες να κάνουν δήλωση για να μην τους πάρουν τα παιδιά, για τις απειλές πως θα πετάξουν τα μωρά τους στη θάλασσα. Η μάνα της, εκτός από τη μικρή της κόρη που τη συνόδευε στην εξορία, είχε ήδη θρηνήσει έναν εκτελεσμένο γιο, ενώ άλλα τέσσερα παιδιά της μείνανε πίσω μόνα τους να επιβιώσουν. «Τα αδέρφια μου», εξηγεί, «δεν τα πλησίαζε κανένας γιατί ήταν τα παιδιά του Αποστολάκου και της Αποστολάκαινας». Παρά τα βάσανα και τις κακουχίες, οι γονείς της «ξέρανε πάρα πολύ καλά για τι αγωνιζόντουσαν». Ετσι κι η ίδια σήμερα δηλώνει «πολύ περήφανη» για το Μνημείο και την εκδήλωση, που τιμούν τον αγώνα και τις θυσίες και της δικής της οικογένειας.