Στις 2 Απρίλη 1805 γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Αντερσεν και με αφορμή αυτή την επέτειο καθιερώθηκε στις 2 Απρίλη να γιορτάζεται το παιδικό βιβλίο. Η Παγκόσμια Μέρα Παιδικού Βιβλίου καθιερώθηκε από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (International Board on Books for Young People - ΙΒΒΥ). Ενα διαφορετικό εθνικό τμήμα της οργάνωσης αυτής ετοιμάζει ένα μήνυμα και μια αφίσα που διανέμονται σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης. Το φετινό σύνθημα της Παγκόσμιας Μέρας, από τον Καναδά και τον συγγραφέα Richard Van Camp, είναι ότι «Οι ιστορίες είναι φτερά που σε βοηθούν να πετάς ψηλά κάθε μέρα».

Με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα ο «Ριζοσπάστης» μίλησε με την συγγραφέα Μαρία Παπαγιάννη, η οποία προσέγγισε το ζήτημα του πώς μέσα από τα βιβλία μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά για δύσκολες έννοιες όπως π.χ. ο πόλεμος και «να φωτίσουμε τα σκοτάδια». Επίσης, απευθύνθηκε στην συγγραφέα Ερη Ρίτσου, που μας μίλησε για τη μεγάλη υπηρεσία που προσφέρει η παιδική λογοτεχνία στη συγκρότηση του μετέπειτα ενήλικα. Κι επειδή όταν μιλάμε για παιδικό βιβλίο αναπόσπαστο «κομμάτι της μαγείας του» είναι οι εικόνες, μιλήσαμε και με τον Κωνσταντίνο Ρουγγέρη, εικονογράφο, τον άνθρωπο δηλαδή που «μαζί με τον συγγραφέα δίνουν την πρώτη ύλη και αφήνουν τα υπόλοιπα στην ανεξάντλητη παιδική φαντασία»...

Θυμάμαι ακόμα με κάθε λεπτομέρεια τα εξώφυλλα και την εικονογράφηση των αγαπημένων μου βιβλίων. Αυτές οι εικόνες με έχουν καθορίσει σε μεγάλο βαθμό, έχουν επηρεάσει την αισθητική μου, την απόφασή μου να ασχοληθώ με την Τέχνη, και αποτελούν ακόμα και σήμερα πηγή έμπνευσης για τη δουλειά μου.

Κάτι που προσέχω πολύ όταν εικονογραφώ ένα βιβλίο είναι να υπάρχουν πάντα στις εικόνες μου κάποια στοιχεία που να προσθέτουν ρεαλισμό, να δίνουν στον αναγνώστη την αίσθηση του οικείου. Μικρά καθημερινά αντικείμενα, παλιές φωτογραφίες, όψεις του σπιτιού μου και εκφράσεις δικών μου προσώπων βρίσκουν πάντα μια θέση σε μια εικονογράφηση, ακόμα κι αν η ιστορία είναι εντελώς φανταστική ή διαδραματίζεται σε κάποια άλλη εποχή.

Η εικονογράφηση πρέπει πάντα να υπηρετεί την ιστορία, το περιεχόμενο του βιβλίου. Δεν είναι διακοσμητικό στοιχείο, αλλά κομμάτι της μαγείας! Ο εικονογράφος μαζί με τον συγγραφέα δίνουν την πρώτη ύλη και αφήνουν τα υπόλοιπα στην ανεξάντλητη παιδική φαντασία. Γι' αυτό και ο εικονογράφος οφείλει να τροφοδοτεί τη φαντασία με όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τους χαρακτήρες και τον κόσμο τους, να αναδεικνύει το ύφος και το συναίσθημα της κάθε σκηνής, να δίνει πληροφορίες αλλά και να θέτει ερωτήματα. Να δημιουργεί καινούργιες ιστορίες μέσα στην ιστορία, να καλεί τους αναγνώστες να γεμίσουν με τη φαντασία τους τα κενά.

Το ύφος του σχεδίου και η επιλογή των χρωμάτων μιας εικονογράφησης καθορίζονται πάντα από το περιεχόμενο του βιβλίου, καθώς και από την ηλικία του αναγνωστικού κοινού στο οποίο απευθύνεται.

Ετσι, κάθε φορά που ξεκινάω μια καινούργια εικονογράφηση προσπαθώ να συμβουλεύομαι πάντα τον μικρό αναγνώστη που κάποτε υπήρξα. Τον βρίσκω πάντα σκαρφαλωμένο στην παλιά παιδική μου βιβλιοθήκη, πάντα διψασμένο για άλλη μια αξέχαστη περιπέτεια!

Η ανάγνωση βιβλίων πιθανώς να θεωρείται σήμερα «αρχαία ιστορία» και τα βιβλία ένα παρωχημένο είδος που τείνει να εκλείψει. Η ζημιά όμως που μπορεί να προκαλέσει αυτή η θεώρηση είναι τεράστια. Σε αντίθεση με την εικόνα, η ανάγνωση χρειάζεται την ενεργή συμμετοχή του αναγνώστη, ενώ ταυτόχρονα οι χρόνοι είναι εντελώς διαφορετικοί. Ο αναγνώστης μπορεί να ακολουθήσει τον δικό του χρόνο. Να σταθεί σε κάποια φράση που του έκανε εντύπωση, να γυρίσει πίσω και να ξαναδιαβάσει κάποια σελίδα, να κλείσει το βιβλίο και να επανέλθει αργότερα. Η εικόνα τρέχει και σε αναγκάζει να τρέχεις μαζί της. Το γραπτό κείμενο είναι ο φίλος που θα σταθεί δίπλα σου και θ' ακολουθήσει τους ρυθμούς σου ανταποκρινόμενο στη διάθεσή σου.

Το διάβασμα όμως είναι μια συνήθεια που αν δεν την αποκτήσει κανείς από μικρός είναι δύσκολο να την αποκτήσει μεγάλος. Για τούτο η παιδική λογοτεχνία προσφέρει μεγάλη υπηρεσία. Το παιδικό βιβλίο φέρνει το παιδί κοντά στο διάβασμα και του δίνει την ευκαιρία να διασκεδάζει και να μαθαίνει, κάνοντάς το έναν μελλοντικό ενήλικα αναγνώστη. Διασκεδάζοντας τα παιδιά μπορεί να έρχονται σε επαφή με πολύ σοβαρά θέματα, με σπουδαίες ιδέες, με θέματα ηθικής και αρχών. Καλλιεργείται η φαντασία τους και η σκέψη τους και ταυτόχρονα σφυρηλατείται η επαφή τους με τη γλώσσα, πλουτίζεται το λεξιλόγιό τους και οικοδομείται η σχέση τους με την ορθή γραφή μια που η εικόνα της τυπωμένης λέξης μένει στο μυαλό τους.

Ο γονιός που φέρνει το παιδί του σε επαφή με το βιβλίο, βάζει τις βάσεις για να δημιουργήσει έναν σκεπτόμενο άνθρωπο και το παιδικό βιβλίο είναι ο βοηθός του.

Ζούμε σε σκοτεινούς καιρούς και τα βιβλία πρέπει να βοηθούν τα παιδιά στην ενηλικίωσή τους. Σίγουρα δεν είναι όλες οι ηλικίες ίδιες. Αλλιώς θα μιλήσεις σ' έναν έφηβο και αλλιώς σ' ένα μικρό παιδί προσχολικής ηλικίας που μπορεί να πιστεύει πως ο πόλεμος είναι ένα τέρας που ζει κάτω από το κρεβάτι του. Σε όποια ηλικία όμως κι αν απευθύνεσαι πρέπει να μιλήσεις γράφοντας για τη δική σου αλήθεια. Το βιβλίο δεν μπορεί να λύσει ως διά μαγείας όλα τα προβλήματα των παιδιών αλλά μπορεί να τα ταξιδέψει στη ζωή άλλων παιδιών, να γιατρέψει λίγο την αγωνία τους, να φωτίσει τα σκοτάδια τους ή ακόμα να τους κάνει να ξεχαστούν.

Ο Μπρεχτ έλεγε πως τον καιρό της φρίκης θα τραγουδάμε το τραγούδι της φρίκης. Δεν θα το έλεγα αυτό για ένα βιβλίο που έχει αποδέκτη ένα παιδί. Το βιβλίο περισσότερο θα ήθελα να τους ψιθυρίζει πως ακόμα και στα δύσκολα ο μόνος δρόμος είναι ο δρόμος. Η μόνη ευχή είναι να βρουν λύση και να παλέψουν για έναν κόσμο καλύτερο και δικαιότερο. Αλλά αυτό επιτυγχάνεται μόνο αν μπορέσεις και κατανοήσεις το πρόβλημα του άλλου και αναζητήσεις με τόλμη απαντήσεις. Μόνο αν γνωρίζεις κάτι καλά, μπορείς να το αλλάξεις.

Και ίσως, εύχομαι, το βιβλίο να είναι μια αγκαλιά, ένα φιλικό άγγιγμα στην πλάτη, μια πτήση στον κόσμο, μια θέση στο καράβι που θα σε πάει απέναντι σε καλύτερες μέρες.

Στον ανανεωμένο χώρο του βιβλιοπωλείου της «Σύγχρονης Εποχής», το πατάρι, πλέον, φιλοξενεί αποκλειστικά τις παιδικές και εφηβικές εκδόσεις. Ενας χώρος όμορφα διακοσμημένος, με σχέδια στον τοίχο από πρωτότυπα σκίτσα και εικονογραφήσεις παιδικών εκδόσεων της «Σύγχρονης Εποχής», που κερδίζει αμέσως το ενδιαφέρον των παιδιών. Μπορεί να αποτελέσει το ιδανικό περιβάλλον για να εξοικειωθούν οι λιλιπούτειοι αναγνώστες με τον χώρο και την αίσθηση ενός βιβλιοπωλείου, αλλά να γίνει και ένας τόπος τακτικής επίσκεψης για τις μεγαλύτερες ηλικίες, που μπορούν με βάση τα ενδιαφέροντά τους να ξεφυλλίσουν βιβλία και να επιλέξουν ανάμεσα σε παλιότερους και νεότερους τίτλους της «Σύγχρονης Εποχής» και άλλων εκδόσεων.