Κώστας Δρόσος: Κατά τη διάρκεια της χούντας οι κομμουνιστές αντιπάλεψαν με όλες τους τις δυνάμεις το δικτατορικό καθεστώς παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπιζαν: Παρανομία, διώξεις, φυλακές και εξορίες. Σταθμός αυτού του αγώνα ήταν ο ξεσηκωμός των φοιτητών στη Νομική Σχολή και στο Πολυτεχνείο.

Είχα διαπαιδαγωγηθεί παρακολουθώντας τις διηγήσεις των γονιών μου και τις συζητήσεις τους με συγχωριανούς, για τον ηρωισμό των ανταρτών κατά τη διάρκεια της εποποιίας του ΔΣΕ, στα ορεινά χωριά της Φωκίδας και της Φθιώτιδας. «Από τα μικρά μου πόδια» έμαθα την Ιστορία του ΚΚΕ και των κομμουνιστών και ακολούθησα την πορεία τους.

Τον Σεπτέμβρη του 1973 και ενώ υπηρετούσα τη στρατιωτική μου θητεία, η χούντα με έστειλε με συνοπτικές διαδικασίες στην Κύπρο. Δύο μήνες αργότερα εκδηλώθηκε ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου. Αισθανόμουν άτυχος και ζήλευα που δεν μπορούσα να είμαι εκεί.

Στις 15 Ιούλη το 1974, εμείς της 72 Γ' ΕΣΣΟ, θα επιστρέφαμε στην Ελλάδα αφού σε λίγες μέρες θα παίρναμε απολυτήριο. Μας σταμάτησε όμως το πραξικόπημα της χουντικής κυβέρνησης εναντίον της κυβέρνησης του Μακαρίου. Στις 20 Ιούλη εισβάλλουν οι Τούρκοι. Στην πρώτη φάση της εισβολής, αισθάνθηκα μεγάλη απογοήτευση αφού είδα δικό μας αεροπλάνο να λαμπαδιάζει στον αέρα και να πέφτει. Το χτύπησαν φίλιες δυνάμεις αφού δεν λειτουργούσαν οι διαβιβάσεις. Ηταν μπλοκαρισμένες... Από ποιους;

Στη δεύτερη φάση, στις 15 Αυγούστου 1974, ως αρχηγός πληρώματος κυριευθέντος τουρκικού άρματος μάχης Μ47, αισθάνθηκα άγρια χαρά αφού παραπλανώντας ίλη τουρκικών αρμάτων την καθηλώσαμε στη Σκυλλούρα. Τους προκαλέσαμε σοβαρές απώλειες αρμάτων (5-7) και τους καθυστερήσαμε μία μέρα να καταλάβουν τη Μόρφου, χρόνος πολύτιμος για να προλάβουν 3.000 ένοπλοι και άμαχοι από τον Ασώματο Μύρτου να περάσουν στον ελεύθερο τομέα. Την επόμενη μέρα, 16 Αυγούστου, ξεχειλίσαμε από οργή και αγανάκτηση αφού όταν ενωθήκαμε με τη μονάδα, άκαπνος αξιωματικός μας είπε το αμίμητο: «Μη φοβάστε πλέον, μέχρι εδώ ήταν το σχέδιο. Σήμερα σταματούν».

-- Πενήντα χρόνια μετά, πώς κρίνεις την κατάσταση;

Κ. Δρ.: Σήμερα, 50 χρόνια μετά, το 37% της Κύπρου είναι υπό τουρκική κατοχή. Δεκάδες χιλιάδες Ελληνοκύπριοι είναι ξεριζωμένοι, μακριά από τις εστίες τους. Οι βάσεις των Εγγλέζων παραμένουν ορμητήριο επιθέσεων σε γειτονικούς λαούς. Το νησί ΝΑΤΟποιείται και υπάρχουν καταγγελίες πως βοηθάει το κράτος - δολοφόνο Ισραήλ να σφαγιάζει τον λαό της Παλαιστίνης. Οι ελπίδες πως η λυκοσυμμαχία των καπιταλιστών, η Ευρωπαϊκή Ενωση, θα έλυνε το πρόβλημα με την ένταξη της Κύπρου σε αυτή, αποδείχθηκαν φρούδες.

Η κυβέρνηση της πατρίδας μας βοηθάει με όλους τους τρόπους το κράτος - δολοφόνο Ισραήλ. Στέλνει όπλα στον Ζελένσκι και στους φασίστες του Αζόφ. Ο λαός μας περνάει πολύ δύσκολα εξαιτίας των αντιλαϊκών πολιτικών όλων των κυβερνήσεων.

Μέσα σε αυτό το ζοφερό τοπίο, φωτεινή και ελπιδοφόρα ηλιαχτίδα αποτελεί το 50ό Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή»! Τελικά ο σοσιαλισμός, αυτά που λέει το ΚΚΕ, είναι η δροσιά, απέναντι στη φρίκη του πολέμου και στη γενοκτονία του λαού της Παλαιστίνης, μέσα στον καύσωνα του ιμπεριαλισμού! Η νεολαία να μην έχει καμία εμπιστοσύνη στην αστική τάξη και στα κόμματά της. Ολα τα ξεπουλούν για να αυξηθεί η κερδοφορία των μονοπωλιακών ομίλων και των πλουτοκρατών. Οι νέες και οι νέοι να εκφράσουν τη δικαιολογημένη δυσφορία τους με τη συμπόρευση, ακόμα και τη στράτευσή τους με το ΚΚΕ. Το μέλλον μας είναι ο σοσιαλισμός!

-- Τότε στον πόλεμο των ιμπεριαλιστών στη Γιουγκοσλαβία το 1999, πώς καταφέρατε οι ναύτες του «Θεμιστοκλής» και τα κανόνια πάγωσαν;

Νίκος Γαρδίκης: Την άνοιξη του 1999, με αφορμή την αντίθεση στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που διεξήγαγε το ΝΑΤΟ ενάντια στην τότε Γιουγκοσλαβία, το αντιπολεμικό κίνημα στην Ελλάδα είχε πάρει μαζικά χαρακτηριστικά, με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές. Η αντίθεση του λαού, που εκφραζόταν σχεδόν σε καθημερινή βάση, με διαδηλώσεις, καταλήψεις, με κάθε μέσο, επηρέαζε και τους ένστολους., και πρώτα και κύρια τους στρατευμένους που έκαναν τη θητεία τους.

Η είδηση διαδόθηκε πολύ πριν την επίσημη διαταγή... Το αντιτορπιλικό «Θεμιστοκλής» θα απέπλεε για την εμπόλεμη Αδριατική Θάλασσα υπό τις διαταγές του Αμερικανού ναυάρχου. Ατελείωτες συζητήσεις στα καταστρώματα. Κανένας δεν είχε ύπνο. Σφιγμένα χείλη και προβληματισμός. Το αντιτορπιλικό μια πολύβουη σφηκοφωλιά, δεμένο στον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας, που τον πλακώνει η ένοχη σιωπή.

Στις συζητήσεις τα βράδια εντάχθηκαν σχεδόν όλοι οι ναύτες του αντιτορπιλικού, κοντά 120 στρατεύσιμοι.

Η επιστολή μου δημοσιεύεται στις 14 Απρίλη 1999:

«Εκφράζω την κατηγορηματική μου αντίθεση στην υποχρεωτική συμμετοχή μου, με οποιονδήποτε άμεσο ή έμμεσο τρόπο, στην υλοποίηση ή διευκόλυνση των εγκληματικών δραστηριοτήτων του ΝΑΤΟ.

Την αντίθεσή μου στο να γίνω συνεργός στο έγκλημα, στο αιματοκύλισμα του λαού της Γιουγκοσλαβίας, που διαπράττουν οι πραγματικοί τρομοκράτες, των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Γι' αυτό, αρνούμαι.

Δεν δέχομαι να μπω υπό δύο σημαίες.

Η σημαία του ΝΑΤΟ δεν μου ταιριάζει, όπως δεν ταιριάζει σε κανένα ελληνόπουλο.

Εχω σημαία! Εχω πυξίδα!».

Η πυξίδα του λαού και του πληρώματος του ελληνικού αντιτορπιλικού έδειχνε αγώνα κόντρα στα πολεμικά ιμπεριαλιστικά σχέδια. Της κυβέρνησης η πυξίδα έδειχνε αντίθετα... ΝΑΤΟ, ΕΕ, πύραυλοι, νεκροί, φωτιά, ερείπια...

Αναπόφευκτη σύγκρουση...

Τσουνάμι επιστολών διαμαρτυρίας και συμπαράστασης φαντάρων. Το «Θεμιστοκλής» γίνεται σύμβολο της άρνησης εμπλοκής στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Ναύτες, σμηνίτες, στρατιώτες από όλη την Ελλάδα στέλνουν δημόσιες, επώνυμες ή ανώνυμες ομαδικές επιστολές...

ΕΞΩ Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ - ΚΑΜΙΑ ΕΜΠΛΟΚΗ - ΚΑΝΕΝΑΣ ΦΑΝΤΑΡΟΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ.

Οι αναφορές και οι επιστολές τους κατακλύζουν τα μέσα ενημέρωσης.

Τα βράδια μετά τη νυχτερινή κατάκλιση στο πλοίο οι ναύτες συζητάμε. Διαφωνίες, εντάσεις, τσακωμοί, συμφωνίες, αποφάσεις, φόβος, εμψύχωση. Δυνατά συναισθήματα, πρωτόγνωρα για όλους.

Η αντίδραση στη συμμετοχή του πλοίου απομονώνει τη διοίκηση. Παίρνουν θάρρος υπαξιωματικοί και αξιωματικοί. Οι ανθυπασπιστές ενημερώνουν τον κυβερνήτη ότι δεν θα «γεμίσουν». Σε καμία περίπτωση δεν θα βομβαρδίσουν τη Γιουγκοσλαβία! Οι επιστολές του πληρώματος πολλαπλασιάζονται. Ναύτες, υπαξιωματικοί... Ενας υποπλοίαρχος δηλώνει ότι δεν ακολουθεί.

Το κύμα συμπαράστασης δίνει νέα ώθηση στις αντιπολεμικές συγκεντρώσεις. Τα ΜΑΤ φυλάνε τον Ναύσταθμο. Ο Ναύσταθμος πολιορκείται από τα εργατικά σωματεία του Περάματος.

Ξημέρωμα 21ης Απρίλη 1999. Ολο το πλήρωμα στα καταστρώματα παραταγμένο. Η Κυνοσούρα είναι γεμάτη λαό. Συγγενείς, φίλοι, εργάτες, πανό. Την ησυχία της αυγής σκίζουν τα συνθήματα από την ακτή.

«ΚΑΝΕΝΑΣ ΦΑΝΤΑΡΟΣ ΣΤΗ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ, ΕΜΕΙΣ ΔΕΝ ΠΟΛΕΜΑΜΕ ΓΙΑ ΗΠΑ - ΓΕΡΜΑΝΙΑ».

Η διοίκηση πήρε μέτρα. Αδικος κόπος. Ημασταν παντού. Η σημαία του ΝΑΤΟ, που κυμάτιζε αρχικά στον ιστό, βρέθηκε να πλέει στην Αδριατική. Υπογραφές. Νέες επιστολές. Νέες αναφορές...

«Γυρίστε μας πίσω. Δεν υπηρετούμε το ΝΑΤΟ».

Οι αντιδράσεις συνεχίστηκαν στα νερά της Αδριατικής και στο Μπάρι της Ιταλίας, μέχρι που τελείωσε ο πόλεμος.

Ετσι κατάφεραν οι ναύτες το αντιτορπιλικό «Θεμιστοκλής» να πλέει βουβό, απείθαρχο, άπραγο και κυρίως με παγωμένα πυροβόλα και εκτοξευτήρες πυραύλων.

Αμαλία Παπασωτηρίου: Η γυναίκα εντάχθηκε στις Ενοπλες Δυνάμεις (ΕΔ) τη δεκαετία του 1950, υπηρετώντας αποκλειστικά ως νοσηλεύτρια σε στρατιωτικά νοσοκομεία. Το 1974 αυξήθηκε ο αριθμός των γυναικών στρατιωτικών, ενώ είκοσι (20) χρόνια αργότερα γυναίκες εντάσσονται σε στρατιωτικές σχολές όλων των ειδικοτήτων. Για μια γυναίκα στρατιωτικό στα στρατόπεδα, στα νοσοκομεία, στις φρεγάτες και σε όποιον άλλον χώρο χρειαστεί, η υπηρεσία είναι ιδιαίτερα σκληρή. Οι βάρδιες, τα κυλιόμενα ωράρια και η απομάκρυνση πολλές φορές από το σπίτι της επιφέρουν μεγάλες δυσκολίες. Οι δυνατότητες για προσωπική και οικογενειακή ζωή περιορίζονται. Οι προϋποθέσεις για να δημιουργήσουν οικογένεια και να αντεπεξέλθουν σε αυτήν είναι περιορισμένες και προβληματικές, ελλείψει δημόσιων υποδομών (βρεφονηπιακών - παιδικών σταθμών κ.λπ.). Οι χαμηλοί μισθοί, η ακρίβεια σε όλους τους τομείς της ζωής, τα αυξημένα κόστη για την απόκτηση ενός παιδιού, η κύηση, ο τοκετός, η φύλαξη και η φροντίδα, είναι θέματα που αντιμετωπίζει και η γυναίκα στρατιωτικός όπως και κάθε γυναίκα ευρύτερα στην κοινωνία. Η γυναίκα στρατιωτικός, αν και έριξε τα «ανδροκρατούμενα κάστρα», όπως συνήθως λέγεται, αν και τα καταφέρνει εξίσου καλά στο στρατόπεδο και στο σπίτι, αν και χαρακτηρίζεται «ίση μεταξύ ίσων», αν και συχνά παίρνει χειροκρότημα, στην πραγματικότητα λαμβάνει μεγάλες απογοητεύσεις και πολλαπλή εκμετάλλευση. Εχει ελάχιστο έως και ανύπαρκτο χρόνο για προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη, ώστε να αντιληφθεί τη δεινή θέση στην οποία βρίσκεται και να αντιδράσει συλλογικά προς όφελος δικό της, των παιδιών της και της κοινωνίας ολόκληρης. Είναι ένα «πολυεργαλείο» που τα κάνει όλα και συμφέρει, όχι όμως την ίδια.

-- Σας ακούσαμε να λέτε στη συγκέντρωση του ΚΚΕ στο Σύνταγμα, «αν όλοι οι τίμιοι άνθρωποι συνενωθούν τότε θα διαφυλάξουμε την ειρήνη, θα υπερασπιστούμε (...) την ευτυχία και την ευημερία των λαών»! Τι βλέπετε; Μπορεί να νικήσουν σήμερα οι λαοί;

Α. Π.: Με τον όρο «τίμιοι άνθρωποι» εννοώ τους πραγματικούς παραγωγούς του πλούτου. Οι λαοί είναι οι δημιουργοί του πλούτου, όχι όμως και οι κάτοχοι. Ο πλούτος συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων και αδίστακτων επιχειρηματικών ομίλων που ως μόνο στόχο τους έχουν το κέρδος και το πετυχαίνουν με την εκμετάλλευση και σε βάρος των πολλών, σύμφωνα πάντα με τους νόμους των κυβερνήσεων. Οι ανταγωνισμοί των επιχειρηματικών ομίλων για μεγαλύτερα κέρδη και επικράτηση δημιουργούν συγκρούσεις που φθάνουν σε επίπεδο αστικών κρατών και πολεμοκάπηλων διεθνών οργανισμών. Ανταγωνισμοί και συγκρούσεις απαιτούν πολεμικούς εξοπλισμούς μέχρι και πολέμους. Φτωχοποιούν τους λαούς και τους ζητούν να βάλουν πλάτη για την ευόδωση των πολεμοκάπηλων σχεδίων τους. Οπως λέει και ο ποιητής, «να σκοτώνονται οι λαοί για τ' αφέντη το φαΐ». Οι λαοί δεν έχουν κάτι να χωρίσουν, παρά μόνο να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να χαλάσουν τα πολεμοκάπηλα σχέδια των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, κρατών και κυβερνήσεων. Παραπλανούν τον κόσμο και διαπράττουν πολέμους και εγκλήματα στο όνομα του «εθνικού» συμφέροντος. Ομως, τα συμφέροντα των λαών είναι διαφορετικά από αυτά των αρπακτικών. Αντί των επιχειρηματικών κερδών και των πολέμων, οι λαοί οφείλουν να διεκδικούν παραγωγή επιστήμης, τεχνολογίας, πολιτισμού και υποδομών προς όφελος της πλειοψηφίας της κοινωνίας. Οφείλουν να διεκδικούν δημόσια και δωρεάν Παιδεία, Υγεία, συγκοινωνίες, προστασία από φυσικές καταστροφές, ανθρώπινες εργασιακές συνθήκες. Ομως, οι λαοί οφείλουν παράλληλα με τους κόπους τους για επιβίωση να αντιληφθούν τη δύναμή τους και να συνενωθούν στην πάλη για καλύτερες συνθήκες ζωής. Οργανωμένοι λαοί, με κατάλληλη ηγεσία, μπορούν να αποτελέσουν ένα ποτάμι φουσκωμένο που τίποτα δεν το σταματά.