Σε διεκπεραιωτή κρατικών αρμοδιοτήτων και αντιλαϊκών πολιτικών επιλογών, μετατρέπει η κυβέρνηση την Τοπική Αυτοδιοίκηση (ΤΑ), με σχέδια νόμου και ρυθμίσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας την προηγούμενη βδομάδα. Στην κατεύθυνση αυτή, επιχειρείται η συγκεντροποίηση της τοπικής εξουσίας και η δημιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που θα επιβάλουν στους δήμους να λειτουργήσουν ως επιχειρήσεις, ώστε να μην επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό. Τους κεντρικούς σχεδιασμούς συμπληρώνουν οι ρυθμίσεις για την προώθηση της δήθεν συμμετοχής των δημοτών σε προγράμματα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), με στόχο τελικά την αποδοχή από αυτούς αποφάσεων σε βάρος τους.

Με γοργά βήματα, η κυβέρνηση επιδιώκει να ξεμπλέξει από τις όποιες διεξόδους είχαν οι δήμοι να χαράξουν μια αυτόνομη πολιτική σε συγκεκριμένα ζητήματα, και να υποτάξει τη δράση τους στην εξυπηρέτηση των νεοφιλελεύθερων επιλογών της. Η αρχή είχε γίνει με τον «Καποδίστρια» που συνένωσε τους δήμους και τις κοινότητες, με στόχο - όπως απροκάλυπτα και έγγραφα δηλωνόταν από την κυβέρνηση - την υποταγή της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης στην αποτελεσματικότητα. «Η αμεσότητα της πολιτικής συμμετοχής που χαρακτήριζε τη δημοκρατική αντιπροσώπευση σε μικρές κοινότητες υποθηκεύεται στο βωμό της αποτελεσματικής διοίκησης», σημειώνεται χαρακτηριστικά στον «Καποδίστρια».

Σήμερα, η κυβέρνηση «έρχεται» να ξεμπερδέψει και με τις όποιες διαφορετικές φωνές εκφράζονται ή μπορεί να πηγάζουν μέσα από την ΤΑ, ώστε να διασφαλίσει ότι ο θεσμός θα λειτουργεί σε όφελος των δικών της σχεδίων και όχι των δημοτών που υποτίθεται ότι πρέπει να εξυπηρετεί. Στην κατεύθυνση αυτή, λοιπόν, προωθείται η κατάργηση των Τοπικών Συμβουλίων σε Δημοτικά Διαμερίσματα (δήμοι ή κοινότητες που συνενώθηκαν σε έναν ΟΤΑ) με πληθυσμό έως 500 κατοίκους και περιορίζεται ο αριθμός των μελών τους σε ΟΤΑ με παραπάνω δημότες. Με τον τρόπο αυτό, ολόκληρα χωριά μένουν χωρίς εκπροσώπηση στους δήμους που εντάσσονται, αφού ο πρόεδρος των καταργούμενων τοπικών συμβουλίων ή τα μέλη των υφιστάμενων, δε θα έχουν δικαίωμα ψήφου στις αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου.

Με τον ίδιο παραπάνω στόχο, προωθείται και η υποχρεωτική διαδημοτική συνεργασία δήμων και κοινοτήτων σε έναν Σύνδεσμο ή «Συμπολιτεία», ο οποίος λαμβάνει αποφάσεις για το σύνολο των ΟΤΑ που τον αποτελούν. Ο νομοθέτης δίνει τη δυνατότητα σε έναν Σύνδεσμο να εντάξει κάποιον άλλον δήμο υποχρεωτικά στους κόλπους τους - χωρίς δηλαδή αυτός να το θέλει - με αποτελέσματα, ανάμεσα σε άλλα, οι δημότες άλλους να ψηφίζουν και άλλοι να αποφασίζουν για όσα τους αφορούν. Αν συνυπολογίσει κανείς πως τα ίδια τα Δημοτικά Συμβούλια εκλέγονται με το πλειοψηφικό καλπονοθευτικό σύστημα (δηλαδή κλέβονται ψήφοι από τις μικρότερες παρατάξεις για να συγκροτηθεί η ισχυρή πλειοψηφία των 2/3 του Σώματος), τότε οι νέες ρυθμίσεις δίνουν τη χαριστική βολή στην όποια αντιπροσωπευτικότητα.

Η κυβέρνηση, όμως, δε μένει εκεί, αλλά αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο αλλαγής των διοικητικών ορίων των δήμων και των νομαρχιών, εφόσον το αποφασίσουν τα συμβούλιά τους, κάτι που αφήνει πολλά περιθώρια για εκλογομαγειρέματα. Στις προθέσεις της κυβέρνησης διαφαίνεται ακόμη - έστω και μακροπρόθεσμα, πάντως όχι πριν τις επικείμενες δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές - η επέκταση των νομαρχιών, στα όρια πιθανότατα των σημερινών Περιφερειών, ή και η κατάργησή τους (άποψη που έχει ένθερμους υποστηρικτές στο εσωτερικό της ΚΕΔΚΕ, με το σκεπτικό ότι η χώρα μας δεν αντέχει τόσα πολλά επίπεδα διοίκησης, καθώς και το ότι οι όποιες αποφάσεις, σε επίπεδο Βρυξελλών, λαμβάνονται με τις Περιφέρειες).

Πάντως, οι όποιες διοικητικές αλλαγές - και όσο το κίνημα της Αυτοδιοίκησης δεν προβάλλει αντιστάσεις - αναμένεται να ενισχύσουν το στόχο της κυβέρνησης, να λειτουργήσουν οι δήμοι σαν επιχειρήσεις. Η κεντρική διοίκηση προσανατολίζεται στη συρρίκνωση έως κατάργηση των πόρων που εισπράττουν οι ΟΤΑ από τον κρατικό προϋπολογισμό, ακόμα και για τις κρατικές αρμοδιότητες που τους μεταφέρονται υποχρεωτικά. Θυμίζουμε τις διαμαρτυρίες δήμων ότι τα κονδύλια που υποσχέθηκε η κυβέρνηση για τη λειτουργία των παιδικών σταθμών και γυμναστηρίων - τα οποία μεταφέρθηκαν υποχρεωτικά στους ΟΤΑ - δεν έχουν ακόμα φτάσει στα ταμεία τους. Η «λύση» που προτείνεται από την κυβέρνηση και υποστηρίζεται ένθερμα από κύκλους της ΚΕΔΚΕ, είναι η λειτουργία των δήμων με τοπική φορολογία, με συνεχή αύξηση των ίδιων πόρων τους, το οποίο μεταφράζεται σε αφαίμαξη των δημοτών. Μάλιστα, θεσπίζονται και δείκτες αποτελεσματικότητας και οικονομικότητας, ώστε να τιμωρούνται οι δήμοι εκείνοι που επιλέγουν μια διαφορετική πολιτική από την προτεινόμενη, δηλαδή όσοι επιμένουν να δαπανούν για κοινωνικές υπηρεσίες και λαϊκές ανάγκες.

Οι κατευθύνσεις αυτές αποτυπώνονται σε δύο νομοσχέδια. Το πρώτο, με τίτλο: «Ελληνικός Χάρτης Τοπικής Αυτοδιοίκησης», έχει απασχολήσει ήδη την ΚΕΔΚΕ και θα αποτελέσει το κύριο θέμα του συνεδρίου της, στα τέλη Νοέμβρη, στη Θεσσαλονίκη. Το άλλο, που αφορά τις «Συμπολιτείες των Δήμων και Κοινοτήτων» κατατέθηκε ήδη στη Βουλή και αναμένεται να συζητηθεί το Σεπτέμβρη, μετά την ψήφιση του οποίου θα λειτουργήσει και η νέα Δημοτική Αστυνομία. Στις προωθούμενες ρυθμίσεις είναι και η «Δημοτική Αποκέντρωση», όπου αποτυπώνεται η βούληση του υπουργείου Εσωτερικών για κατάργηση των τοπικών συμβουλίων.

Στα πλαίσια της «απομόνωσης» των διαφορετικών φωνών που εκφράζονται στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η κυβέρνηση κατέθεσε μέσα στη βδομάδα, στη Βουλή, νομοσχέδιο με το οποίο προωθεί τις διαδημοτικές συνεργασίες, ή αλλιώς τις «Συμπολιτείες» δήμων και κοινοτήτων. Στο όνομα των αναγκών, που όντως υπάρχουν στους ΟΤΑ, σε θέματα κυρίως τεχνικής και οικονομικής στήριξης - προβλήματα που καταδεικνύουν την προχειρότητα και σκοπιμότητα στην εφαρμογή του «Καποδίστρια» - η κυβέρνηση δημιουργεί αυτές τις «Συμπολιτείες», οι οποίες θα αποφασίζουν για μια σειρά αρμοδιότητες και υπηρεσίες.

Οι «Συμπολιτείες» είναι υποχρεωτικές για τα νησιά (εκτός από την Κρήτη) και συγκροτούνται με απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών. Εφόσον κριθεί απαραίτητο, το υπουργείο μπορεί να εντάξει σε έναν νησιωτικό Σύνδεσμο και γειτονικό χερσαίο δήμο. Οι «Συμπολιτείες» στους υπόλοιπους δήμους της χώρας χαρακτηρίζονται εθελοντικές, ωστόσο στην πράξη αυτό δεν ισχύει. Κι αυτό γιατί δίνεται η δυνατότητα στον Γενικό Γραμματέα Περιφέρειας να εντάξει υποχρεωτικά έναν δήμο στους κόλπους ενός Συνδέσμου, εφόσον ο τελευταίος το αποφασίσει. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρείται καθαρά η φίμωση των δήμων εκείνων που ακολουθούν μια πολιτική κόντρα στην κυρίαρχη. Παράλληλα, υποβιβάζεται η σημασία της αιρετότητας, αφού ο Σύνδεσμος αποκτά τη δυνατότητα να λαμβάνει αποφάσεις για δήμους, οι κάτοικοι των οποίων άλλους θα έχουν ψηφίσει και άλλους θα βλέπουν να τους αντιπροσωπεύουν.

Σύμφωνα με τις κυβερνητικές κατευθύνσεις οι Σύνδεσμοι αναμένεται να λάβουν άμεση δράση στον τομέα της δημοτικής αστυνόμευσης, η οποία θα αναλάβει το 80% των αρμοδιοτήτων που ασκεί σήμερα η ΕΛΑΣ,καθώς και τον υγειονομικό έλεγχο.

Συγκεκριμένα, δύο ή περισσότεροι δήμοι με πληθυσμό πάνω από 10.000 κατοίκους, μπορούν, με απόφαση των Δμοτικών τους Σμβουλίων, να συστήσουν Σύνδεσμο ή «Συμπολιτεία». Η απόφαση εγκρίνεται από τον ΓΓ Περιφέρειας και αν οι δήμοι ανήκουν σε διαφορετικές Περιφέρειες από τον ΓΓ του μεγαλύτερου δήμου. Δίνεται η δυνατότητα στον ΓΓ Περιφέρειας να εντάξει έναν όμορο δήμο υποχρεωτικά σε Σύνδεσμο, εφόσον αυτό αποφασίσει ο τελευταίος ή κρίνει ότι αυτό επιβάλλεται για να ασκήσει τις αρμοδιότητές του. Ο Σύνδεσμος μπορεί να παρέχει τις υπηρεσίες του και σε δήμο με πληθυσμό μικρότερο από 5.000 κατοίκους, που δε βρίσκεται στην ίδια ανθρωπογεωγραφική περιφέρεια.

Η διάρκεια του Συνδέσμου είναι οχταετής, με δυνατότητα παράτασης για μια ή περισσότερες τετραετίες. Ο Σύνδεσμος διοικείται από: Τη Συνέλευση (αποτελείται από το σύνολο των δημοτικών συμβούλων). Το Διοικητικό Συμβούλιο (ο αριθμός των μελών του είναι ίσος με το διπλάσιο του αριθμού των ΟΤΑ που τον αποτελούν συν ένα. Μετέχουν οι δήμαρχοι και πρόεδροι κοινοτήτων, ενώ τα υπόλοιπα μέλη εκλέγονται με μυστική ψηφοφορία, σε ενιαίο ψηφοδέλτιο, δηλαδή πλειοψηφικό). Την Εκτελεστική Επιτροπή (εκλέγεται από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου). Το Διοικητικό Συμβούλιο εκλέγει τον πρόεδρο και αντιπρόεδρο, οι οποίοι λαμβάνουν αποζημίωση, που μπορεί να φτάσει αυτή του δημάρχου.

Ο Σύνδεσμος μπορεί να έχει μέχρι τρεις διευθύνσεις, οι προϊστάμενοι των οποίων επιλέγονται ή διορίζονται για τρία χρόνια, θητεία που μπορεί να ανανεωθεί. Επιτρέπεται η απόσπαση υπαλλήλων των δήμων στη Συμπολιτεία.

Σε περίπτωση διάλυσης του Συνδέσμου, το προσωπικό δημοσίου δικαίου και αορίστου χρόνου μετατάσσεται υποχρεωτικά στους δήμους που είναι μέλη του.

Να σημειώσουμε, τέλος, ότι οι πόροι του Συνδέσμου προέρχονται από τους δήμους -μέλη του, ενώ το κράτος δε βάζει δραχμή.

Η ανάθεση στους δήμους κρατικών αρμοδιοτήτων χωρίς την υποχρέωση κάλυψης των αναγκαίων πόρων από τον κεντρικό προϋπολογισμό, η μείωση των χρημάτων που τους διατίθενται με βάση δείκτες αποτελεσματικότητας και η δημιουργία ψευδεπίγραφων μορφών δήθεν συμμετοχής των πολιτών στη λήψη των αποφάσεων, είναι τα κύρια στοιχεία του νομοσχεδίου του υπουργείου Εσωτερικών, με τον τίτλο «Ελληνικός Χάρτης Τοπικής Αυτοδιοίκησης». Το νομοσχέδιο παραδόθηκε πριν από περίπου δύο μήνες στην ΚΕΔΚΕ, η οποία αναμένεται να το θέσει ως το υπ' αριθμόν ένα θέμα στο συνέδριό της, στη Θεσσαλονίκη, στα τέλη Νοέμβρη.

Το υπουργείο Εσωτερικών ισχυρίζεται πως πρόκειται για μια πρόταση που κατατίθεται για συζήτηση, ωστόσο βάζει ως χρονικό ορίζοντα εφαρμογής των διατάξεών τους μια τετραετία. Η εμπειρία δείχνει ότι είναι πιθανό να αναλάβει η ηγεσία της ΚΕΔΚΕ να λειτουργήσει ως προπομπός των αντιλαϊκών ρυθμίσεων που εμπεριέχονται στο εν λόγω νομοσχέδιο, ώστε να «έρθει» στη συνέχεια το υπουργείο και να επικαλεστεί τις δικές του επιλογές ως αποφάσεις του συνεδρίου και αίτημα των αιρετών.

Με το νομοσχέδιο δίνεται η δυνατότητα στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης να αλλάξουν τα διοικητικά τους όρια, εφόσον το αποφασίσουν τα συμβούλιά τους. Ανοίγει έτσι ο δρόμος για την εφαρμογή ενός δεύτερου «Καποδίστρια», ώστε με «καλύτερους» όρους να προωθηθεί ο κυβερνητικός στόχος: Μετατροπή των δήμων σε όργανα διεκπεραίωσης κρατικών αρμοδιοτήτων και αντιλαϊκών επιλογών. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι με το νομοσχέδιο δίνεται η δυνατότητα στην κυβέρνηση να αναθέσει στους ΟΤΑ την άσκηση αρμοδιοτήτων που θα πρέπει να έχουν ενιαίο χαρακτήρα (όπως υγεία, παιδεία), προκειμένου να πετύχει έτσι τη διάσπασή τους και την παράδοσή τους στο μεγάλο κεφάλαιο. Μάλιστα το κράτος σε αυτή την περίπτωση δεν υποχρεούται να καταβάλει τους αναγκαίους πόρους. Υποχρεούται μόνο στην περίπτωση που «η ανάθεση αρμοδιότητας γίνεται με διάταξη νόμου» και όχι με Σύμβαση Ανάθεσης μεταξύ φορέων που αναθέτουν και εκείνων που αναλαμβάνουν - κάτι που προβλέπεται στο νομοσχέδιο.

Χαρακτηριστική πάντως της υποκρισίας της κυβέρνησης και της προσπάθειάς της να αναγάγει τις δικές της επιλογές σε αποφάσεις πολιτών ή φορέων τους, είναι η δήθεν υποχρέωση των ΟΤΑ να διαβουλεύονται με τους κατοίκους και να συνεργάζονται στην κατάρτιση προγραμμάτων δράσης. Αν πραγματικά ήθελε η κυβέρνηση να ενισχύσει τη λαϊκή συμμετοχή στα κοινά, θα ενδυνάμωνε τη λειψή αντιπροσώπευση που υπάρχει σήμερα στα Δημοτικά Συμβούλια, ως αποτέλεσμα του καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος ανάδειξής τους.

Στο όνομα της δήθεν διαφάνειας στη λειτουργία των υπηρεσιών των δήμων, το νομοσχέδιο υποχρεώνει τους ΟΤΑ να θεσπίζουν Χάρτες Δικαιωμάτων των Πολιτών, όπου θα περιγράφονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των δημοτών και των δήμων για κάθε υπηρεσία που παρέχουν.

Οι δε υπηρεσίες που παρέχουν οι δήμοι στους πολίτες μετατρέπονται πλέον απροκάλυπτα σε εμπόρευμα. Οι δήμοι καλούνται να λειτουργήσουν ως επιχειρήσεις, οι οποίες θα πρέπει να μειώνουν συνεχώς το κόστος τους και αντίστοιχα να αυξάνουν τα έσοδα που εισπράττουν από την τσέπη των δημοτών ή την «αξιοποίηση» της δημοτικής περιουσίας. Το κράτος αποποιείται των ευθυνών του να παρέχει πόρους στους δήμους για να λειτουργήσουν. Υποχρεούται απλά να κατοχυρώνει το δικαίωμα στους ΟΤΑ «να αντλούν πόρους από πηγές οι οποίες ανήκουν αποκλειστικά σε αυτούς, όπως τα τοπικά έσοδα, η αξιοποίηση της περιουσίας τους και άλλα».

Χαρακτηριστικά σημειώνεται πως «οι ΟΤΑ έχουν την υποχρέωση να επιχειρούν διαρκώς την αύξηση των ίδιων πόρων, βελτιώνοντας την ικανότητα άντλησή τους με τη χρηστή και αποδοτική διαχείριση των πηγών αυτοχρηματοδότησής τους». Μάλιστα όσοι δεν πράττουν έτσι, θα ελέγχονται αυστηρά με δείκτες αποτελεσματικότητας και οικονομικότητας που θεσπίζονται και ανάλογα θα τιμωρούνται. «Η επίτευξη των στόχων της αποτελεσματικότητας και της οικονομικότητας αποτελεί καθήκον των ΟΤΑ», σημειώνεται χαρακτηριστικά στο νομοσχέδιο.

Η αποδοτικότητα των υπηρεσιών και των λειτουργιών του ΟΤΑ θα μπορούν να ελέγχονται και από Μονάδες Εσωτερικού Ελέγχου που θα συγκροτούν οι ίδιοι. Την ίδια ώρα οι δήμοι εξωθούνται στο δανεισμό για να λειτουργήσουν. Χαρακτηριστικά σημειώνεται: «Το κράτος έχει την υποχρέωση να διευκολύνει την πρόσβαση των ΟΤΑ στο χρηματοπιστωτικό σύστημα».

Τέλος, ανοιχτό είναι το ενδεχόμενο εκλογής του δημάρχου από το Δημοτικό Συμβούλιο και όχι απευθείας από τους ψηφοφόρους όπως γίνεται σήμερα.

Χωρίς εκπροσώπηση στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων αφήνει η κυβέρνηση τους δήμους ή τις κοινότητες που συνενώθηκαν σε έναν καποδιστριακό ΟΤΑ. Σε εισηγητικό κείμενο του υπουργείου Εσωτερικών, με τίτλο «Δημοτική Αποκέντρωση», αποτυπώνεται η βούληση της κυβέρνησης για παραπέρα συγκεντροποίηση της τοπικής εξουσίας σε μία ελεγχόμενη παράταξη, με την κατάργηση των τοπικών συμβουλίων και τον περιορισμό των μελών τους.

Το υπουργείο διατείνεται πως η ύπαρξη των τοπικών συμβουλίων «ανταποκρινόταν στη μεταβατική φάση από το πολυδιασπασμένο στις κοινότητες τοπικό σύστημα στη νέα αντιπροσωπευτική ενότητα του δήμου» και πως οι παρούσες συνθήκες επιβάλλουν την «ενίσχυση της Δημοτικής Αρχής». Πίσω από τις εξηγήσεις βρίσκεται ο πραγματικός στόχος - όπως δίνεται από το ίδιο το υπουργείο Εσωτερικών στο κείμενο των ρυθμίσεων που προωθεί: «Καταργείται η διαδικασία εγγυημένης αντιπροσώπευσης των δημοτικών διαμερισμάτων στο δημοτικό συμβούλιο». Με λίγα λόγια η εκπροσώπηση ολόκληρων χωριών και επαρχιακών περιοχών ανατίθεται σε μια ισχυρή πλειοψηφία - την παράταξη δηλαδή του δημάρχου - ενώ περιορίζεται η έκφραση των διαφορετικών φωνών και απόψεων.

Ετσι, προωθείται η κατάργηση των τοπικών συμβουλίων σε δημοτικά διαμερίσματα έως 500 κατοίκους. Σε αυτά εκλέγεται ένας πάρεδρος, με τον αναπληρωτή του, από το συνδυασμό του δημάρχου, ανεξάρτητα από τον αριθμό των ψήφων που έλαβε ο συνδυασμός αυτός στο δημοτικό διαμέρισμα. Ο πάρεδρος θα μπορεί να μετέχει στις συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου, χωρίς όμως δικαίωμα ψήφου. Ασκεί αρμοδιότητες και καθήκοντα που του αναθέτει ο δήμαρχος ή η δημαρχιακή επιτροπή, μεταξύ των οποίων μπορεί να είναι η εξυπηρέτηση των κατοίκων στο δημοτικό διαμέρισμα.

Στα δημοτικά διαμερίσματα με πληθυσμό πάνω από 500 κατοίκους εκλέγεται τριμελές τοπικό συμβούλιο, εκ των οποίων τα δύο μέλη προέρχονται από την παράταξη του δημάρχου και το ένα από τον επιλαχόντα συνδυασμό. Ο πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου (εκλέγεται ο πλειοψηφών υποψήφιος του συνδυασμού του δημάρχου) είναι και πάρεδρος του συγκεκριμένου δημοτικού διαμερίσματος. Σε δημοτικά διαμερίσματα με πληθυσμό πάνω από 1.500 κατοίκους, εκλέγεται πενταμελές τοπικό συμβούλιο, οι τρεις από την πλειοψηφία και οι δύο από τον επιλαχόντα συνδυασμό. Ο πρόεδρος είναι και πάρεδρος όπως συμβαίνει και στα τριμελή.

Μέχρι σήμερα τα τοπικά συμβούλια εκπροσωπούνται στα δημοτικά συμβούλια διά των προέδρων τους, οι οποίοι έχουν δικαίωμα ψήφου. Τα τοπικά συμβούλια είναι τριμελή, πενταμελή και εφταμελή μαζί με τον πρόεδρό τους.