Στον πολιτισμό των βαρβάρων της ΕΕ και των ΗΠΑ να αντιπαραθέσουμε τον πολιτισμό των λαών, να ορθώσουμε μέτωπο αμφισβήτησης στον ελιτισμό και την υποκουλτούρα των πολυεθνικών, διακήρυξαν οι καλλιτέχνες και δημιουργοί που μίλησαν το Σάββατο το βράδυ στην Πολυτεχνική Σχολή του ΑΠΘ, σε μεγάλη λαϊκή εκδήλωση της «Δράση: Θεσσαλονίκη 2003». Η εκδήλωση αποτελούσε μια απάντηση των Θεσσαλονικέων στην άτυπη Σύνοδο των Υπουργών Πολιτισμού της ΕΕ που έγινε το Σαββατοκύριακο.

«Η Τέχνη είναι ανάγκη του ανθρώπου κι όχι της βιομηχανίας του κέρδους», υπογράμμισαν στις παρεμβάσεις τους οι εκπρόσωποι των φορέων που μίλησαν στους συγκεντρωμένους. «Στις μέρες και στους μήνες που θα ακολουθήσουν, οι υπουργοί Πολιτισμού της ΕΕ θα ξαναπλάσουν την ιστορία για τις ανάγκες των κυρίαρχων», είπε ο Β. Παρασκευόπουλος, εκ μέρους του Πανελλήνιου Μουσικού Συλλόγου. «Θα δημιουργήσουν μια πλαστή ιστορία, η οποία θα δημιουργήσει έναν πλαστό πολιτισμό. Την επινόηση αυτού του πλαστού πολιτισμού, καλούμαστε να πιστέψουμε και να αναπαράγουμε. Εμείς σαν καλλιτέχνες δε συμμετείχαμε ούτε θα συμμετέχουμε σ' αυτή τη διαδικασία, που γίνεται ερήμην και του ελληνικού λαού και των λαών της Ευρώπης. Παρ' όλους τους αποκλεισμούς και τις δυσκολίες που έχουμε να απευθυνθούμε στο λαό άμεσα, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για τα επόμενα χρόνια».

Σχετικά με την παρουσία στη Θεσσαλονίκη των υπουργών Πολιτισμού της ΕΕ, ο Ν. Παναγιωτίδης, ηθοποιός και μέλος του ΣΕΗ, υπογράμμισε τα παρακάτω:

«Ερήμην των λαών και της εθνικής πολιτιστικής πολιτισμικής συνείδησής τους, οι πολιτιστικοί μάνατζερ της ΕΕ ήρθαν για να αναζητήσουν και να επινοήσουν την "Ενιαία Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Ταυτότητα", σε συνάρτηση με τους κανόνες της αγοράς... Οι βάρβαροι ήρθαν να νομοθετήσουν, να συγκροτήσουν το θεσμικό πλαίσιο της αγοράς της τέχνης, να μεθοδεύσουν τη συνταγματική του κατοχύρωση. Δηλαδή, τη διαχείριση των τεράστιων κεφαλαίων της εκβιομηχάνισης παραγωγής πολιτισμού, την τυποποίησή του σε προϊόν μαζικής κατανάλωσης, τη συρρίκνωση της ιδιαίτερης αυτοπροσδιοριζόμενης πολιτιστικής δημιουργίας».

«Μέσα στις αντινομίες της λεγόμενης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», συνέχισε, «αυτό που λέμε προσωπικό γούστο και συλλογική κουλτούρα, πάνε περίπατο. Από ανώτερη μορφή κοινωνικής συνείδησης και ύψιστο εργαλείο επικοινωνίας ατόμων, λαών και εθνών, η τέχνη ετεροκαθορίζεται πλέον ως τεχνική των διαχειριστών της τέχνης. Να κάνουμε την εναντίωσή μας καθημερινή πρακτική κοινωνικής αντίστασης», κατέληξε ο Ν. Παναγιωτίδης.

Ο καθηγητής και βουλευτής του ΚΚΕ, Γιώργος Χουρμουζιάδης, κύριος ομιλητής της εκδήλωσης, διατυπώνοντας την άποψή του για την «παγκοσμιοποίηση», περιέγραψε αυτό το «νεοαποικιοκρατικό τέρας» με όρους πιο πολύ ιστορικούς παρά οικονομικούς. «Προσπαθώ να προσδιορίσω τους κινδύνους που κρύβει μέσα στις προθέσεις του και στις πρακτικές του με όρους πολιτισμικούς, άρα καθολικούς, νομοτελειακούς. Η "παγκοσμιοποίηση" είναι ένα πακέτο οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών στοιχείων, που προκύπτει από τη δραματική αλλαγή των τρόπων εκμετάλλευσης των παραγωγικών δυνάμεων και προσπαθεί να επιβληθεί στην ανθρωπότητα σαν νέα μορφή Πολιτικής Οικονομίας, γιατί δε διαμορφώνει μόνο τις συνθήκες επάρκειας και διακίνησης των αγαθών, αλλά διαμορφώνει, προπαντός, το κοινωνικό πλαίσιο αυτών των δράσεων. Διαμορφώνει, όπως ισχυρίστηκε ο Καναδός φιλόσοφος Ράλστον, τη δομή της κοινωνίας μας».

Ο Γ. Χουρμουζιάδης τόνισε ότι με την «παγκοσμιοποίηση» επιδιώκεται «η επικράτηση ενός νέου Πολιτισμού. Αυτό, λοιπόν, είναι για μένα η "παγκοσμιοποίηση": ένας άλλος τρόπος παραγωγής, ένας άλλος πολιτισμός, που αν επικρατήσει, δε θα επιβάλει μόνο τη Νέα Τάξη Πραγμάτων, νέες γεωπολιτικές και νέες δουλείες. Δε θα αφανίσει μόνο τους εθνικούς πολιτισμούς και τις τοπικές παραδοσιακές κουλτούρες. Αλλά θα μας απομακρύνει επίσης και από την πραγμάτωση του Σοσιαλισμού. Γιατί θα παγιδεύσει τους λαούς στην αγωνία της επιβίωσης, στην κόλαση της ανεργίας, στις τυπικές φροντίδες ενός συρρικνωμένου κοινωνικού κράτους, στην αναζήτηση λύσεων που θα ευνοούν την ιδιωτική ασυδοσία και θα εγκαθιστούν τις νέες οπτικοακουστικές κουλτούρες. Την κουλτούρα του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού. Την κουλτούρα των εφήμερων διοικητικών και τεχνικών δεξιοτήτων, που ροκανίζει αμετάκλητα τα θεμέλια της πραγματικής μάθησης. Την κουλτούρα της μόδας, που αποτελεί μια ευτελή μορφή ιδεολογίας. Και τέλος την κουλτούρα του νεοφιλελευθερισμού, που μετατρέπει σιγά σιγά την κοινωνική ελευθερία του ατόμου, όπως την αντιλαμβάνεται ο μαρξισμός, σε μια μορφή απάνθρωπης οικονομικής δουλείας, όπως την απεργάζεται συστηματικά η Παγκοσμιοποίηση.

»Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: Πώς θα τον ονομάσουμε αυτόν τον Πολιτισμό; Που ασφαλώς η δομή και η λειτουργία του και ίσως το όνομά του, συζητιούνται άτυπα αυτές τις μέρες στην πόλη μας. Δεν ξέρω. Το μόνο που ξέρω είναι πως πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε ως μια νέα οικουμενική δύναμη ενός εμπορευματοποιημένου πολιτισμού και πως πρέπει να τον πολεμήσουμε πολιτικά, γιατί πολιτισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά το καθολικό προϊόν της Πολιτικής», κατέληξε ο Γιώργος Χουρμουζιάδης.

Παρεμβάσεις έκαναν, επίσης, ο Μ. Παπαδάκης από το Εικαστικό Επιμελητήριο Ελλάδας, ενώ στο καλλιτεχνικό μέρος της εκδήλωσης συμμετείχαν οι ηθοποιοί Κ. Χαλκιάς, Τ. Πανταζής, Σ. Παπαδημητρίου. Τραγούδησαν ο Βασ. Κασούρας, ο Ανδρουλιδάκης και η Ανθή Τατσιούλη, το συγκρότημα παραδοσιακής μουσικής «Δάρνακες» κ.ά. Παράλληλα, έξω από το αμφιθέατρο της Πολυτεχνικής του ΑΠΘ λειτούργησαν εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας.

Ο Βαν Σαντ είναι ο μεγάλος κερδισμένος του 56ου Φεστιβάλ Καννών, καθώς απέσπασε το «Χρυσό Φοίνικα» και το βραβείο σκηνοθεσίας, για την ταινία «Ελέφαντας» που πραγματεύεται την επίθεση δυο νεαρών μαθητών, με νεοναζιστικές πεποιθήσεις, με βαρύ οπλισμό και εκρηκτικά στο γυμνάσιό τους στην αμερικανική επαρχιακή πόλη Κόλουμπαϊν και το μακελειό που ακολούθησε, γεγονός που πρόσφατα συγκλόνισε την υφήλιο. Η ταινία «Ο απόμερος» (Uzak) του Τούρκου Νούρι Μπίλγκε Τσεϊλάν τιμήθηκε με το Μέγα Βραβείο της επιτροπής. Το βραβείο της επιτροπής απονεμήθηκε στην 23χρονη Ιρανή Σαμίρα Μαχμάλμπαφ για την ταινία «Στις πέντε το απόγευμα».

Οι Τούρκοι Μουζαφέρ Οζμεντίρ και Μεχμέτ Εμίν Τοπράκ μοιράστηκαν το Βραβείο Ανδρικής Ερμηνείας για τους ρόλους τους στον «Απόμερο» και η Καναδή Μαρί Ζοζέ Κροζ τιμήθηκε με το Βραβείο Ερμηνείας για το ρόλο της στις «Βάρβαρες εισβολές» του συμπατριώτη της Ντενί Αρκάν, ο οποίος κέρδισε το Βραβείο Σεναρίου.

Ο «Χρυσός Φοίνικας» για μικρού μήκους ταινία απονεμήθηκε στην «Cracker bag» του Γκλέντιν Αϊβιν. Το βραβείο της επιτροπής για μικρού μήκους στην ταινία «L' homme sans tete» του Χουάν Σολάνας. Το βραβείο Χρυσής Κάμερας δόθηκε στην ταινία «Reconstruction» του Δανού Κρίστοφερ Μπόε.

Τις ανησυχίες των Ευρωπαίων κινηματογραφιστών που συμμετέχουν στη Σύνοδο για το «Μέλλον του ευρωπαϊκού κινηματογράφου και του οπτικοακουστικού τομέα μετά τη διεύρυνση» στη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι, παρά τις ιδεοληψίες τους περί της «Ενωμένης Ευρώπης» εισπράττουν ακόμη μεγαλύτερη υποβάθμιση του έργου τους, προσπάθησε να «διασκεδάσει» ο υπουργός Πολιτισμού, Ε. Βενιζέλος, στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου που έδωσε στο πλαίσιο των εργασιών της Συνόδου.

Συγκεκριμένα, ενώ η συζήτηση εξ αρχής έδειχνε να οδηγείται σε φυσιολογικό αδιέξοδο, αφού ήταν κοινή η διαπίστωση - έστω και εμμέσως - της αποτυχίας των ενωσιακών προγραμμάτων «στήριξης» του κινηματογράφου, ο υπουργός «έριξε» πρόταση για δημιουργία ενός «ομοσπονδιακού» οργάνου, με εκπροσώπους από τα 25 εθνικά Κέντρα Κινηματογράφου, με ταυτόχρονη «ενεργοποίηση» του τραπεζικού τομέα για οπτικοακουστική παραγωγή. Στόχος είναι η δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Κέντρου Κινηματογράφου», χρηματοδοτούμενο από τις τράπεζες. Μάλιστα, ο υπουργός πρότεινε, στην πρώτη συνάντησή τους, οι εκπρόσωποι των εθνικών Κέντρων Κινηματογράφου να «φέρουν μαζί τους» και μια τράπεζα της χώρας τους, που θα επιθυμούσε να συμμετάσχει στο εν λόγω «κονσόρτσιουμ»!

Η πρόταση αυτή δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία», δεδομένων των γενικότερων επιλογών που υιοθετήθηκαν από την άτυπη Σύνοδο. Δεν μπορεί όμως παρά να σκεφθεί κανείς, ότι η πρόσδεση στο τραπεζικό κεφάλαιο, ακόμη και των κρατικών κινηματογραφικών φορέων, θα είναι ένα ακόμη χτύπημα στη μορφή και το περιεχόμενο των ευρωπαϊκών ταινιών, καθώς με αυτό το σχήμα, οι τράπεζες δε θα είναι απλώς «χορηγοί» αλλά, ουσιαστικά, παραγωγοί. Επόμενα, σκοπός τους θα είναι το κέρδος και κύριο μέλημά τους το «ταμείο». Λίγο πριν, ο υπουργός «έλυσε» και το φλέγον θέμα της διανομής: δημιουργία «ευρωπαϊκού συστήματος διανομής με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια»... αλλά με κρατική στήριξη των εθνικών κινηματογραφικών αρχείων και κέντρων!

Αυτό όμως που «προσπέρασε» ασχολίαστο ο υπουργός, ήταν η ίδια η πραγματικότητα των νέων κρατών - μελών της ΕΕ στον κινηματογραφικό τομέα, με τη διανομή, αλλά ακόμη και τα Κινηματογραφικά Κέντρα να έχουν περάσει ήδη στον ιδιωτικό τομέα - έμμεσα ή άμεσα - χωρίς όμως να υπάρξει καμία βελτίωση. Χαρακτηριστική για την κατάσταση που επικρατεί στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες ήταν η πληροφορία της διευθύντριας των Ουγγρικών Κινηματογραφικών Αρχείων, Βέρα Γκιούρεϊ, ότι ο συγκεκριμένος κρατικός οργανισμός, δεν μπορεί να διανείμει τις ταινίες που διασώζει και συντηρεί, επειδή τα δικαιώματα προβολής όλων των ουγγρικών ταινιών από το 1945 και μετά, έχουν αγοραστεί από ιδιωτική εταιρία! Ακόμη και ο υπέρμαχος της ΕΕ, Πολωνός σκηνοθέτης, Αντρέι Ζουλάφσκι, είπε ότι μετά το «πέρασμα» της Πολωνίας στον καπιταλισμό «πουλήσαμε για ένα κομμάτι ψωμί τα δικαιώματα της διανομής στους Αμερικανούς». Αυτό όμως το είπε για να στηρίξει τη θέση του, πως το θέμα δεν είναι η κινηματογραφική ηγεμονία των ΗΠΑ, αλλά το τι «κάνουμε εμείς», δηλαδή η ΕΕ. Και πρότεινε ένα συγκεντρωτικό σύστημα παραγωγής και διανομής (που προσομοίαζε στα πρότυπα Βενιζέλου), πρόταση που έκανε άλλους κινηματογραφιστές, όπως τον Γερμανό σκηνοθέτη, Πέτερ Φλάισμαν, να ανατριχιάσουν αφού, κατά τη γνώμη του, αυτό θα σήμαινε γιγάντωση της γραφειοκρατίας.

Η χθεσινή μέρα των εργασιών ήταν αφιερωμένη στη σύνδεση της οπτικοακουστικής κληρονομιάς με την εκπαίδευση και στο πρόβλημα της διανομής. Από ελληνικής πλευράς μίλησε ο σύμβουλος κινηματογραφίας του υπουργείου Πολιτισμού, Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, ο οποίος προσπάθησε να κρύψει τη σκανδαλώδη ανυπαρξία ανώτατης κρατικής κινηματογραφικής σχολής στην Ελλάδα, μέσω μιας προπαγανδιστικής ταινίας για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Πάμε σινεμά;».