Η απόφαση για την πλήρη παράδοση των ΕΛΠΕ στο Λάτση πάρθηκε πριν ακριβώς δύο χρόνια. Συγκεκριμένα, ο τότε υπουργός Ανάπτυξης και νυν Οικονομίας και Οικονομικών Ν. Χριστοδουλάκης, ανακοίνωσε «ξαφνικά» ότι τα ΕΛΠΕ θα αναζητήσουν στρατηγικό σύμμαχο. Το «ξαφνικά» έγκειται στο γεγονός ότι μέχρι τη στιγμή των ανακοινώσεων μεθοδευόταν η συνεργασία των ΕΛΠΕ με ισομεγέθεις πετρελαϊκές επιχειρήσεις της Κεντρικής Ευρώπης (αυστριακή OMV, ουγγρική MOL) για την ανταλλαγή πακέτου μετοχών. Την ημέρα που ανακοινώθηκε η απόφαση της κυβέρνησης, ο Β. Βαρδινογιάννης, πρόεδρος της «Motor Oil», επισκέφτηκε τον πρωθυπουργό Κ. Σημίτη, προκειμένου, σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, να εκδηλώσει το ενδιαφέρον του. Ομως από ό,τι φάνηκε στην πορεία, η απόφαση για την παράδοση στο Λάτση ήταν... αδιαπραγμάτευτη.

Τον Αύγουστο του 2001 προκηρύχτηκε με συνοπτικές διαδικασίες διεθνής διαγωνισμός για την πώληση του 23,17% των ΕΛΠΕ. Οι ενδιαφερόμενοι ήταν η ρωσική «Lukoil» σε συνεργασία με το Λάτση, η επίσης ρωσική «Yukos» για την οποία πληροφορίες την έφεραν να έχει συνεργασία με τον όμιλο Βαρδινογιάννη και η αυστριακή OMV. Το ξεκαθάρισμα ότι τα ΕΛΠΕ θα παραχωρηθούν στο Λάτση και στους τότε συνεταίρους του Ρώσους, έγινε κατά την επίσκεψη του Βλ. Πούτιν στην Ελλάδα, το Δεκέμβρη του 2001. Αμέσως μετά η «Yukos» αποχώρησε με την αιτιολογία ότι άλλαξαν τα επιχειρησιακά της σχέδια, για να ακολουθήσει και η OMV, η οποία -εμμέσως πλην σαφώς- κατήγγειλε ότι ο διαγωνισμός ήταν «στημένος».

Η κοινοπραξία «Lukoil - Λάτση» κατέθεσε οικονομική προσφορά της τάξεως 7,5 ευρώ ανά μετοχή και ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για την τεχνική προσφορά, που περιλαμβάνει τη συνεργασία των επιχειρήσεων. Οι Ρώσοι και ειδικά ο Λάτσης έθεταν θέμα απορρόφησης της «Πετρόλα» και την ανάληψη του μάνατζμεντ, κάτι που δεν προβλεπόταν στην αρχική προκήρυξη του διαγωνισμού, ενώ τα κοιτάσματα πετρελαίου που είχαν υποσχεθεί οι Ρώσοι στην Κασπία, αποδείχτηκε ότι ήταν σε αμφισβητούμενη περιοχή στα σύνορα Ρωσίας - Καζακστάν. Πρόβλημα υπήρξε και στη συνεργασία στις βαλκανικές χώρες, όπου οι Ρώσοι δεν ήταν πρόθυμοι να συνεισφέρουν επί ίσοις όροις τα περιουσιακά τους στοιχεία, όπως τα ΕΛΠΕ. Τέλος ο Λάτσης και οι Ρώσοι ζήτησαν τη μείωση του τιμήματος, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση στις 3 Φλεβάρη να κηρύξει το διαγωνισμό άγονο, αφού ήταν προφανές ότι οι Ρώσοι δεν πολυέδειχναν ενδιαφέρον για τα ΕΛΠΕ

Ωστόσο η δέσμευση απέναντι στο Λάτση έπρεπε να υλοποιηθεί. Λίγες μέρες μετά την κήρυξη του διαγωνισμού ως άγονου, και συγκεκριμένα στις 15 Φλεβάρη, ο «Ρ» έφερε στο φως της δημοσιότητας αποκαλυπτικές δηλώσεις του διευθύνοντος συμβούλου των ΕΛΠΕ Αθ. Καραχάλιου, ότι στόχος της κυβέρνησης και της διορισμένης διοίκησης, ήταν να απορροφηθεί η «Πετρόλα» και ο Λάτσης να γίνει μεγαλομέτοχος των ΕΛΠΕ. Το έγκλημα τελικώς πραγματοποιήθηκε στις 30 Μάη.

Το απόγευμα της Παρασκευής 30 Μάη, σε έκτακτη συνέντευξη Τύπου οι υπουργοί Οικονομίας και Οικονομικών, Ν. Χριστοδουλάκης, και Ανάπτυξης, Α. Τσοχατζόπουλος, ανακοίνωσαν την απόφαση παράδοσης των ΕΛΠΕ στο Λάτση και αποκάλυψαν μερικές από τις πτυχές του σκανδάλου. Σύμφωνα με τους δύο υπουργούς η κυβέρνηση αποφάσισε να πουλήσει το 16,65% του μετοχικού κεφαλαίου (43,5 εκατομμύρια μετοχές) στην «Paneuropean» (συμφερόντων Λάτση και ιδιοκτήτριας της «Πετρόλα») στην τιμή των 7,5 ευρώ ανά μετοχή, έναντι συνολικού τιμήματος 326 εκατομμυρίων ευρώ. Τα ΕΛΠΕ και η «Πετρόλα» θα ξεκινήσουν άμεσα (σ.σ. ξεκίνησαν την περασμένη Τετάρτη) τις διαδικασίες συγχώνευσης των δύο εταιριών με απορρόφηση της «Πετρόλα» από τα ΕΛΠΕ. Αναμένεται ότι μετά την ολοκλήρωση της συγχώνευσης ο όμιλος Λάτση θα κατέχει περίπου το 25% των ΕΛΠΕ και η τελική σχέση ανταλλαγής (μετοχών) θα ανακοινωθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, κατόπιν των σχετικών διαδικασιών και εγκρίσεων.

Σύμφωνα με τις δηλώσεις των δύο υπουργών, το 43% των μετοχών των ΕΛΠΕ θα ανήκουν στο Δημόσιο, το οποίο θα μπορεί να διατηρήσει το μάνατζμεντ του ομίλου για μια πενταετία. Ωστόσο, αυτό που δεν ανακοινώθηκε είναι ότι ποσοστό ύψους 9,1% του μετοχικού κεφαλαίου των ΕΛΠΕ με τη μορφή ομολογιών βρίσκονται στα χέρια των Eurobank - Deuthse Bank, και είναι πολύ πιθανό το ποσοστό αυτό να κρατηθεί από το Λάτση, αν δεν είναι ήδη αποφασισμένο! Σε μια τέτοια περίπτωση, ο Λάτσης θα κατέχει πάνω από το 34% των ΕΛΠΕ.

Οι ισχυρισμοί της κυβέρνησης ότι με την παράδοση των ΕΛΠΕ στο Λάτση ενισχύονται τα ΕΛΠΕ, είναι πέρα για πέρα ψευδείς. Κρίνοντας τα ΕΛΠΕ με τα επιχειρησιακά δεδομένα, προκύπτει ότι δεν έχουν καμία ανάγκη το Λάτση. Αντιθέτως είναι γνωστό ότι ο Λάτσης είναι αυτός που έχει ανάγκη τα ΕΛΠΕ για να διασώσει την «Πετρόλα», αλλά και για να πλουτίσει ακόμα περισσότερο. Η διοίκηση των ΕΛΠΕ, όπως και όλοι οι γνώστες του χώρου, ξέρουν ότι η «Πετρόλα» -ένα απαρχαιωμένο διυλιστήριο που δεν παράγει βενζίνη- δεν μπορεί να σταθεί στη σημερινή ανταγωνιστική αγορά. Ετσι η κυβέρνηση αποφάσισε να παραδώσει στο Λάτση τα ΕΛΠΕ, που συγκαταλέγονται στα πλέον σύγχρονα διυλιστήρια του Κόσμου!

Αλλά ας δούμε τι είπε ο διευθύνων σύμβουλος, Αθ. Καραχάλιος, των ΕΛΠΕ στην Αλέκα Παπαρήγα, όταν επισκέφτηκε τα ΕΛΠΕ, την περασμένη Δευτέρα... «Ο δρόμος που έχεις ακολουθήσει θα σε οδηγήσει μαθηματικά στην καταστροφή. Αν παντρευτείς με μας, είναι η καλύτερη λύση», αυτά έλεγε η διοίκηση των ΕΛΠΕ στο Λάτση ο οποίος ενόψει της μετοχοποίησης της «Πετρόλα», προανήγγειλε επενδύσεις, που στην πορεία κρίθηκαν ασύμφορες! Ετσι, για να μην έχει ασύμφορες επενδύσεις ο Λάτσης, η κυβέρνηση του παραδίδει τα ΕΛΠΕ!

Η κυβέρνηση βαδίζει σταθερά και αποφασιστικά στον αντιλαϊκό μονόδρομο της ΟΝΕ και προωθεί την κοινοτική επιλογή της «απελευθέρωσης» τομέων στρατηγικής σημασίας (ενέργεια, τηλεπικοινωνίες κλπ.). Η πρόταση συγχώνευσης των ΕΛΠΕ με την «Paneuropean» του ομίλου Λάτση αποτελεί ένα ακόμα αποφασιστικό βήμα στη γνωστή αντιλαϊκή κατεύθυνση.

Οι ωφελημένοι απ' τη συγκεκριμένη επιλογή είναι ορατοί διά γυμνού οφθαλμού. Ο όμιλος Λάτση αποκτά ήδη τη δυνατότητα ελέγχου του 35% του μετοχικού κεφαλαίου των ΕΛΠΕ. Δηλαδή του ουσιαστικού ελέγχου ενός κερδοφόρου κρατικού ομίλου στρατηγικής σημασίας (άμεση εξαγορά του 16,6%, προσφορά επιπλέον 9% μόλις ολοκληρωθεί η συγχώνευση και δυνατότητα εξαγοράς του 9,6% απ' τη δημόσια «Hellenic Finance» που έχει υποθηκεύσει τις μετοχές της στις Eurobank και Deutsche Bank).

Ο όμιλος Λάτση δε χρειάζεται τίποτα περισσότερο αυτή τη στιγμή. Στα χαρτιά θα εμφανίζεται μία μεταβατική περίοδος που το δημόσιο θα διατηρεί δήθεν τον έλεγχο των ΕΛΠΕ. Ο στόχος είναι να μειωθεί άμεσα η εργατική αντίδραση και να δικαιολογούνται ευκολότερα οι δημόσιες δαπάνες εκσυγχρονισμού και αναπροσανατολισμού της δράσης των ΕΛΠΕ κατά τη μεταβατική περίοδο.

Παράλληλα με τον έλεγχο των ΕΛΠΕ ο όμιλος Λάτση αποκτά πρόσβαση στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής (αδειοδοτημένες μονάδες των ΕΛΠΕ) και στον τομέα του φυσικού αερίου (ΔΕΠΑ).

Το κράτος απ' την άλλη αποκτά αφ' ενός έναν ισχυρό οικονομικό σύμμαχο για την υλοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού της άρχουσας τάξης και αφ' ετέρου υλοποιεί τις στοχεύσεις του για άμεση στήριξη της κερδοφορίας των μονοπωλίων στο πλαίσιο της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης.

Τέλος, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ συνεχίζει την προσπάθεια οικοδόμησης προνομιακών σχέσεων με συγκεκριμένους μονοπωλιακούς ομίλους, στην οποία επενδύει για τη διασφάλιση της νίκης στις επόμενες εκλογές. Ας μην ξεχνάμε ότι πριν το «γάμο» ΕΛΠΕ - Λάτση προηγήθηκε ο «αρραβώνας» Εθνικής Τράπεζας - Alpha που έμεινε στα μισά του δρόμου.

Η αντίδραση της ΝΔ είναι υποκριτική και ουσιαστικά βοηθά την κυβέρνηση να υλοποιήσει το σχέδιο ιδιωτικοποίησης των ΕΛΠΕ. Οι κατηγορίες της ΝΔ περί «κρατικοποίησης της "Πετρόλα"» συσκοτίζουν το χαρακτήρα της κυβερνητικής απόφασης και επιχειρούν να συγκαλύψουν την ταύτιση ΠΑΣΟΚ και ΝΔ στην αντιλαϊκή στρατηγική της αναδιάρθρωσης του ενεργειακού τομέα. Εκφράζουν επίσης τις προνομιακές σχέσεις που επιχειρεί να οικοδομήσει η ΝΔ με άλλους μονοπωλιακούς ομίλους (Βαρδινογιάννης, Αλαφούζος κλπ.).

Η ΝΔ, αλλά και συνδικαλιστικές δυνάμεις που πρόσκεινται στο ΠΑΣΟΚ και στο ΣΥΝ αποπροσανατολίζουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια, εστιάζοντας σε δευτερεύουσες πλευρές, όπως οι αδιαφανείς όροι της συμφωνίας, το αντίτιμο της πώλησης, ο ανύπαρκτος κρατικός έλεγχος στη δράση του ομίλου Λάτση κλπ.

Οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να αποπροσανατολιστούν. Είναι ώρα να βγάλουν τα πολιτικά τους συμπεράσματα, αφού αυτοί θα πληρώσουν τις αρνητικές συνέπειες της κυβερνητικής πολιτικής.

Το ΚΚΕ έγκαιρα είχε προειδοποιήσει για τις συνέπειες της κυβερνητικής πολιτικής, η οποία έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με τα συμφέροντα του ελληνικού λαού:

• Στους εργαζόμενους του κλάδου

Η συγκεκριμένη απόφαση εντάσσεται στο συνολικό πολιτικό σχεδιασμό για συμπίεση της τιμής της εργατικής δύναμης και ανατροπής των εργατικών κατακτήσεων μέσα από τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις.

Η νέα συνολική διευθέτηση του χρόνου εργασίας θα οδηγήσει σε δραστική συρρίκνωση των θέσεων εργασίας. Η ευρωπαϊκή και ελληνική πείρα επιβεβαιώνει την πρόβλεψή μας. Μετά την ιδιωτικοποίηση της γαλλικής «Elf», οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν κατά 10.000, ενώ για την ιταλική «ΕΝΙ» ο αντίστοιχος αριθμός έφθασε στις 30.000. Οι εργαζόμενοι της «Πετρόλα» μειώθηκαν κατά 50% τη δεκαετία του '90.

Ο υψηλότερος βαθμός εκμετάλλευσης των εργαζομένων που υπάρχει ήδη στον ιδιωτικό τομέα αποτυπώνεται και στη σημαντική διαφορά του δείκτη «καθαρά κέρδη ανά απασχολούμενο» (το 2000) για την «Πετρόλα» και τη «Μότορ Οϊλ» συγκριτικά με τα ΕΛΠΕ.

• Στην αξιοποίηση των εγχώριων πηγών

Ο όμιλος των ΕΛΠΕ είναι ο φορέας της κρατικής συμμετοχής στα προγράμματα έρευνας - εκμετάλλευσης των εγχώριων πηγών, διαχείρισης των αποθεμάτων ασφάλειας της χώρας και συνιδιοκτήτης υπαρκτών και σχεδιαζόμενων αγωγών μεταφοράς (Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη, Σκόπια - Θεσσαλονίκη κλπ.). Κατέχουν ένα μεγάλο και πολύτιμο αρχείο ερευνών στον ελληνικό χώρο.

Τα ΕΛΠΕ ήταν, λοιπόν, ο φορέας εθνικού σχεδιασμού στο συγκεκριμένο θέμα, με γνώμονα βέβαια τα στρατηγικά συμφέροντα της άρχουσας τάξης. Η υποταγή της ερευνητικής δραστηριότητας των ΕΛΠΕ στις άμεσες ανάγκες κερδοφορίας ενός ισχυρού ιδιωτικού ομίλου θα έχει αρνητικές συνέπειες στον προσανατολισμό και τους όρους της ερευνητικής δραστηριότητας, με κριτήριο τις λαϊκές ανάγκες.

Η στιγμή που θα επιστρέψουμε στην προ της μεταπολίτευσης εποχή, όταν η «Chevron» και η «TEXACO» τεμάχιζαν τον ελληνικό χώρο και ερευνούσαν ανεξέλεγκτα στη Λήμνο, στις Κυκλάδες, στη Μυτιλήνη, φαίνεται ότι είναι πολύ κοντά. Οι συνέπειες θα φανούν σύντομα και στον προσανατολισμό και στους όρους υλοποίησης του πενταετούς προγράμματος ερευνών των ΕΛΠΕ, προϋπολογισμού 560 εκατ. ευρώ.

• Στη λαϊκή κατανάλωση

Ο αρμόδιος υπουργός Ν. Χριστοδουλάκης προσπαθεί να πείσει ότι ο λαϊκός καταναλωτής θα βγει κερδισμένος απ' τη μείωση του κόστους διύλισης και αποθήκευσης που θα προκύψει απ' τη συγχώνευση ΕΛΠΕ - «Πετρόλα».

Επιχειρεί να συγκαλύψει το γεγονός ότι η ισχυροποίηση του συγκεκριμένου μονοπωλιακού ομίλου και γενικότερα η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση κεφαλαίου στον κλάδο καθιστά ευκολότερη την επιβολή μονοπωλιακών τιμών σε βάρος της λαϊκής κατανάλωσης.

Ειδικότερα, μάλιστα, όταν ο όμιλος είναι πλέον ιδιωτικός, είναι και λιγότερο ευάλωτος στη συνδικαλιστική και πολιτική πίεση για συγκράτηση τιμών από μία επιχείρηση η οποία δηλώνει ότι ήταν «δημόσια - κοινής ωφέλειας».

Τα στοιχεία της διεθνούς εμπειρίας που παρουσιάστηκαν στο «Παγκόσμιο Συνέδριο 2002», στην Αθήνα, σχετικά με την επίδραση της απελευθέρωσης στις τιμές της οικιακής κατανάλωσης, επιβεβαιώνουν την παραπάνω θέση.

Κρίσιμο σημείο σχετικά με τα προαναφερόμενα αποτελεί και η πιθανή προσαρμογή του επενδυτικού προγράμματος διύλισης των ΕΛΠΕ (προϋπολογισμού 250 εκατ. ευρώ), σύμφωνα με τις προϋπάρχουσες δεσμεύσεις της «Πετρόλα» προς τη «Chevron» (για παραγωγή λιπαντικών του αμερικανικού ομίλου). Οι δεσμεύσεις τυπικά είναι ανενεργείς μετά τη συγχώνευση. Ομως άλλο ο τύπος και άλλο η ουσία μιας στρατηγικής συμφωνίας.

Οι εργαζόμενοι μπορούν, λοιπόν, να βγάλουν πολύτιμα συμπεράσματα και απ' αυτήν την κυβερνητική απόφαση σχετικά με το πού οδηγεί ο μονόδρομος του Μάαστριχτ, της ΟΝΕ, των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Να καταδικάσουν εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΣΥΝ) που έπιναν νερό στο όνομα της Ενωμένης Ευρώπης, όταν το ΚΚΕ καλούσε σε αντίσταση και αντεπίθεση.

Αυτό που πρέπει να κατανοηθεί σήμερα είναι ότι η επίθεση ισοπέδωσης των εργατικών κατακτήσεων είναι συνολική. Η κατεδάφιση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων, η πλήρης εμπορευματοποίηση της παιδείας και της υγείας, οι ιδιωτικοποιήσεις στην ενέργεια και τις τηλεπικοινωνίες, είναι πλευρές μιας ενιαίας επίθεσης που απαιτεί ενιαία, συνολική απάντηση απ' τους εργαζόμενους.

Φυσικά, η οργάνωση του κλαδικού απεργιακού αγώνα ενάντια στα κυβερνητικά σχέδια είναι αναγκαία και σ' αυτή πρωτοστατούν σήμερα οι κομμουνιστές στο χώρο της ενέργειας. Απαραίτητος είναι και ο συντονισμός του αγώνα με άλλους κλάδους του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος και εδώ ο ρόλος του ΠΑΜΕ θα είναι καταλυτικός.

Ωστόσο, το κύριο ζήτημα που αναδεικνύεται και μέσα απ' την αναδιάρθρωση του ενεργειακού τομέα είναι φυσικά το πολιτικό πρόβλημα. Στο ερώτημα ποιος ενεργειακός σχεδιασμός και ποιοι φορείς μπορούν τελικά να ικανοποιήσουν το σύνολο των λαϊκών αναγκών (για μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας, φθηνή λαϊκή κατανάλωση, ασφάλεια των εργαζομένων, προστασία του περιβάλλοντος κλπ.) η απάντηση είναι βέβαια πολιτική.

Μόνο η κοινωνική κρατική ιδιοκτησία των βασικών μέσων παραγωγής και η συγκρότηση ενός ενιαίου αποκλειστικά κρατικού φορέα ενέργειας (ο οποίος θα αποτελεί λαϊκή περιουσία) δημιουργεί τις προϋποθέσεις για εθνικό ενεργειακό σχεδιασμό με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες.

Καλούμε, λοιπόν, τους εργαζόμενους να διαλέξουν το δύσκολο, αλλά ρεαλιστικό δρόμο. Να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους και να βάλουν τη δική τους σφραγίδα στο κρίσιμο ζήτημα της εξουσίας.

Κείμενα: Σταμάτης ΖΗΣΙΜΟΥ