Τόπος Αλεξάνδρεια. Μήνας Απρίλης. Χρόνος 1933. Ο Μεγάλος ασθενής, ο Κωνσταντίνος Καβάφης, μετράει μέρες. Το ξέρει; Το φοβάται; Το διαισθάνεται; Κανείς δεν είναι σε θέση να απαντήσει κατηγορηματικά, αφού ο ποιητής έχει καταδικαστεί σε πλήρη αφωνία.

Ο Φίλιππος Φιλίππου στο νέο του βιβλίο «Οι τελευταίες ημέρες του Κωνσταντίνου Καβάφη» (εκδόσεις Πατάκη με εικονογράφηση του Αλέξη Βερούκα) επιχειρεί μυθιστορηματικά να διεισδύσει στα μύχια της ψυχής του Μεγάλου Αλεξανδρινού, καθώς διανύει τις τελευταίες του στιγμές. Αφηγητής είναι ο φουτουριστής Φίλιπο Τομάζο Μαρινέτι. Μέσα από τα δικά του μάτια, τη «δική» του μαρτυρία θα πρέπει να εμπιστευτούμε για τα θλιβερά γεγονότα εκείνου του μελαγχολικού, ψυχρού, συννεφιασμένου Απρίλη του '33.

Καθώς ο αναγνώστης θα περιδιαβαίνει τις σελίδες αυτού του βιβλίου, συνεχώς θα αναρωτιέται: «Μα έτσι ήταν ο Καβάφης; Φιλάρεσκος, εγωπαθής, σκληρός και ματαιόδοξος; Είχε άραγε τόση αγωνία για την υστεροφημία, που τον παρακινούσε να εκλιπαρεί, να επαιτεί σχεδόν, ένα Νόμπελ;». Μα ο αναγνώστης κακώς κάνει να τυραννιέται από αμφιβολίες και ερωτηματικά. Δεν ξέρει ότι δεν πρέπει να περιμένει απάντηση; Στα χέρια του δεν κρατά ένα ιστορικό δοκίμιο ή έστω μια μυθιστορηματική βιογραφία, αλλά ένα μυθιστόρημα, που ως γνωστόν, οι νόμοι που το διέπουν είναι εντελώς διαφορετικοί. Είναι αυθαίρετοι.

Διότι, ευτυχώς, στο μυθιστόρημα δεν κρίνεται ο κεντρικός ήρωας, αλλά ο ίδιος ο συγγραφέας ή μάλλον η συγγραφική ικανότητά του. Γι' αυτό και είναι πολύ επικίνδυνο ένα τέτοιο εγχείρημα, ιδίως όταν καταγίνεται με τόσο σημαντικές προσωπικότητες, όπως στην προκειμένη περίπτωση. Ομως εναπόκειται και στον αναγνώστη να εκτιμήσει και τελικά να αποφασίσει κατά πόσον η προσπάθεια του συγγραφέα ήταν επιτυχημένη ή όχι και «πολύ σπανίως» μπορεί να πέσει και έξω...

Πάνε πάρα πολλά χρόνια, από τότε που επισκέφτηκα την πανέμορφη γη της Λακωνίας, που θαύμασα το Μυστρά, το βράχο της Μονεμβασιάς και τα πυργόσπιτα της Μάνης. Που είδα τους βυζαντινούς ναούς, σπαρμένους στην περιοχή, να μοιάζουν με παπαρούνες την άνοιξη. Πάνε πολλά χρόνια που πέρασα από τα σπήλαια του Διρού, από το φαράγγι της Καρδαμύλης, από το ακρωτήρι του Ταίναρου και δε θυμάμαι καλά τι περισσότερο μου αρέσει. Ενα δεν έχω ξεχάσει, πώς θα μπορούσα άλλωστε; Τον Ταΰγετο. Η διαδρομή Καλαμάτα - Σπάρτη είναι χαραγμένη με σινική μελάνη στη μνήμη μου και τίποτε, ούτε ακόμη και αυτός πανούργος, ο ανελέητος, χρόνος κατάφερε να την αλλοιώσει. Θα επιστρέψω και σήμερα στη Λακωνία και θα μείνω όσο κρατά ένα κυριακάτικο όνειρο. Τόσο πολύ. Τόσο λίγο. Θα με ακολουθήσετε;

Η Λακωνία είχε κατοικηθεί από το 6000 π.Χ. από Λέλεγες, Αχαιούς και Ιωνες. Οσο για τους Δωριείς, αυτοί ήρθαν αργότερα, στα 1100 π.Χ. περίπου. Μέχρι την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Σπάρτη ήταν, μαζί με την Αθήνα, η μεγαλύτερη πόλη - κράτος της Ελλάδας, η πόλη με τους δικούς της νόμους, τη δική της παιδεία, τη δική της παράδοση, τη δική της ιστορία. Το 146 π.Χ. υποτάχτηκε στους Ρωμαίους και αργότερα στους βυζαντινούς χρόνους αποτελούσε θέμα της Πελοποννήσου. Ενα από τα πιο σημαντικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στην περιοχή ήταν η υποταγή στους Φράγκους και η ίδρυση του Δεσποτάτου του Μυστρά 1263-1460 και η τουρκική κατάκτηση - στη Μάνη, που ποτέ δεν παραδόθηκε, χορηγήθηκε ιδιαίτερο καθεστώς. Ομως, καταλυτικός ήταν ο ρόλος των κατοίκων της Λακωνίας κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821.

Τέσσερις δήμοι, τέσσερα στολίδια, τέσσερα πολύτιμα πετράδια, συναγωνίζονται σε φυσικό κάλλος, ιστορική κληρονομιά, γοητεία, πεντακάθαρες παρθένες παραλίες, καταγάλανες πεντακάθαρες θάλασσες, μνημεία, κάστρα, φαράγγια, καταπράσινους κάμπους, ταβερνάκια, παραδοσιακά καφενεία. Δεν ξέρω από πού να αρχίσω την επίσκεψή μου. Από το Δήμο του Μυστρά, το Δήμο Οινούντος, τη Μονεμβασιά ή τη Ζάρακα;

Αποφάσισα να σταματήσω στη Λακωνική Μάνη. Θα ξεκινήσω από την Αρεόπολη και θα διαβώ τη βραχώδη και άνυδρη χερσόνησο της Μάνης, που χωρίζεται από τον Ταΰγετο στη δυτική Σκιερή και στην Προσηλιακή Μάνη. Θα περπατήσω όσο μπορώ και όταν κουραστώ και σταματήσω να ξαποστάσω σε ένα βράχο, ανάμεσα στα άλλα, θα θυμηθώ ότι: «Η Μάνη διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στον Αγώνα του 1821 και, στη συνέχεια, ήρθε σε προστριβή με το νεοσύστατο κράτος. Οι εξεγέρσεις των ετών 1860 - 1870 είχαν σαν αποτέλεσμα τη νίκη της κεντρικής εξουσίας και την καταστροφή τμημάτων των πύργων. Κατά τον 20ό αιώνα, η Μάνη άρχισε να νιώθει τα συμπτώματα της ερήμωσης, αφού οι περισσότεροι Μανιάτες εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά». Συνεχίζω να περπατώ. Με ενδιαφέρουν οι τύποι των λαϊκών η εκκλησιαστικών κτιρίων, που, μερικά από αυτά, χρονολογούνται από τον 9 αιώνα! Θα προσκυνήσω στην ιστορική εκκλησία των Ταξιαρχών που ανακαινίστηκε το 1789, στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη με τις εξαιρετικές τοιχογραφίες (17 αι.), θα πάω στον Πύργο του Καπετανάκου, για να καταλήξω στο Λιμένι, το επίνειο της Αρεόπολης, που είναι πράγματι ένα από τα γραφικότερα παραλιακά χωριά.

Πρέπει να κάνω γρήγορα, με περιμένουν η Βάθεια, η παλιά μανιάτικη πολιτεία, η Βέσθενα, ο Γέρακας, ο παραλιακός οικισμός, που περιβάλλεται από το τραχύ και επιβλητικό τοπίο. Το Γεράκι, το πανέμορφο χωριό που είναι χτισμένο στα πόδια του Πάρνωνα, ο Γερολιμένας, ο γραφικός μανιάτικος οικισμός, χτισμένος δίπλα στη θάλασσα, το κατοικημένο από την Προϊστορική Εποχή Γύθειο με την αρχαία πόλη, το Μαραθονήσι και την Ομηρική πόλη Λας. Εχω ακόμα πολλά να δω, πολλά να σκεφτώ, πολλά να κάνω εκεί, λέω να μείνω μέχρι την ερχόμενη Κυριακή. Δεν τελειώνει κανείς έτσι εύκολα με τόση συγκεντρωμένη ομορφιά, ή δε θέλει να τελειώσει. Ευλογημένος είναι αυτός ο τόπος. Δεν είναι;

Ποιος ήταν ο Γερακάρης Λιμπεράκης; Ιστορική και θρυλική μορφή που έζησε μια συναρπαστική εποχή; Μια μυθιστορηματική μορφή; Ηταν απλώς ένας τρομερός εκδικητής που αφάνισε τον άνδρα αλλά και όλη την οικογένεια του ανθρώπου που του έκλεψε την αγαπημένη του, την Καλή του; Ηταν μήπως ένας Μανιάτης σαν πολλούς άλλους που θεωρούσε τη βεντέτα υποχρέωσή του ή ήταν ένας αθεράπευτα ρομαντικός και προδομένος εραστής; Ηταν μόνον ένας πειρατής και, αργότερα, κατάδικος στις τρομερές φυλακές της Κωνσταντινούπολης για να περάσει τελικά τη «γέφυρα των στεναγμών» και να καταλήξει άθλιος υπόδικος στις εφιαλτικές φυλακές της Γαληνοτάτης ή μήπως προηγήθηκαν ανώτερα αξιώματα και από τις δύο χώρες; Διότι ο Γερακάρης Λιμπεράκης έγινε μπέης της Μάνης και ιππότης του Αγίου Μάρκου. Και δεν όπλισε το χέρι του η «ρουτίνα» της βεντέτας, αλλά το ερωτικό πάθος. Ηταν ο αγαπημένος των γυναικών. Απλών αλλά και διάσημων γυναικών, θα λέγαμε όλων των θηλυκών, που ανίκανες ήταν να αντισταθούν στη γοητεία του.

Ο Γερακάρης δεν ήταν μονοσήμαντος. Πολυσήμαντη αντιφατική, συναρπαστική, γοητευτική, γενναιόδωρη και προικισμένη προσωπικότητα ήταν.

Στο νέο μυθιστόρημα της Λιλής Μαυροκεφάλου «Βίος και Πολιτεία του Γερακάρη Λιμπεράκη» εκδόσεις Κέδρος, η συγγραφέας εστιάζει την προσοχή της σ' αυτήν τη θρυλική μανιάτικη ανδρική μορφή που μαράθηκε και έσβησε στη Βερόνα. Η ταλαντούχος συγγραφέας γνώρισε καλά την ιστορία του, πριν ξεκινήσει να μας την αφηγείται. Και με σεβασμό, όπως κάνει πάντα άλλωστε, και με αγάπη έσκυψε πάνω στην Ιστορία της εποχής, στους χρόνους και στους τόπους που έζησε ο Γερακάρης και κέντησε ένα εξαιρετικό υφαντό με την ιστορία της Μάνης, της Κωνσταντινούπολης και της Βενετίας εκείνης της εποχής, με κεντρικό ήρωα τον ήρωα της Μάνης, τον Γερακάρη Λιμπεράκη.

Η Λιλή Μαυροκεφάλου, με τρόπο γλαφυρό, γλώσσα εξαιρετική, απλή, λογοτεχνική και ρέουσα κινείται με μεγάλη άνεση μεταξύ Ανατολής, Δύσης και Νότου για να μας αφηγηθεί με το δικό της εξαιρετικό τρόπο αυτή την αληθινή, συναρπαστική ιστορία. Μια ιστορία αγάπης, εκδίκησης και προδοσίας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που ο αναγνώστης με λύπη θα το αφήσει από τα χέρια του... Μα η επιτυχία του είναι ότι και μετά, οι τόποι, οι συνήθειες, οι έρωτες και τα δράματα των ηρώων στοιχειώνουν μέσα του και δεν τον αφήνουν να ησυχάσει.