Το μέλλον που επιφυλάσσει η άρχουσα τάξη της ΕΕ για τους υπηκόους της είναι γνωστό εδώ και καιρό. Φάνηκε από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 (υπερψηφίστηκε από ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΣΥΝ) και συγκεκριμενοποιήθηκε το 2000 στη Λισαβόνα με την ομώνυμη «στρατηγική», που καθορίστηκε ομόφωνα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (συμμετέχουν οι αρχηγοί των κρατών-μελών και των κυβερνήσεών τους). Επομένως, η ΕΕ εφαρμόζει αυτή τη «στρατηγική της Λισαβόνας» εδώ και τέσσερα χρόνια. Μόνο που τώρα πασχίζει για την ταχύτερη εφαρμογή της με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα πλατιά λαϊκά στρώματα.

Σημειώστε ότι στις Βρυξέλλες από πλευράς ελληνικής κυβέρνησης την ευθύνη για την προώθηση της εν λόγω στρατηγικής είχε η Αννα Διαμαντοπούλου, μέχρι πρότινος κοινοτική επίτροπος και νυν επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ.

Η «στρατηγική της Λισαβόνας» προωθεί την πλήρη ανατροπή έως το 2010 του μέχρι πρόσφατα υφιστάμενου ευρωπαϊκού «κοινωνικού μοντέλου» (όροι λειτουργίας της λεγόμενης αγοράς εργασίας-Ασφαλιστικό-Συνταξιοδοτικό). Κι αυτό στο όνομα της «ανταγωνιστικότητας» της οικονομίας της ΕΕ και με άλλοθι τη γήρανση των υπηκόων της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η γνωστή Κομισιόν) υποβάλλει ετήσια έκθεση προς το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Το Συμβούλιο συνέρχεται κάθε χρόνο το Μάρτη για να εξετάσει την πρόοδο εφαρμογής των αντιλαϊκών κατευθύνσεων που δόθηκαν με τη «στρατηγική της Λισαβόνας».

Το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνέρχεται στις 26 του Μάρτη. Γενικά το 2004 είναι πολύ σημαντική χρονιά για την άρχουσα τάξη της ΕΕ. Την 1η του Μάη διευρύνεται η ΕΕ με την προσχώρηση δέκα νέων κρατών-μελών. Στις 10-13 του Ιούνη γίνονται οι εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ιούνη-Ιούλη θα εγκριθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι νομοθετικές προτάσεις για τις λεγόμενες δημοσιονομικές προοπτικές. 1η του Νοέμβρη ξεκινά η θητεία της νέας Επιτροπής. Και τέλη του χρόνου επανεξετάζεται η στρατηγική της λεγόμενης βιώσιμης ανάπτυξης.

Η έκθεση της Κομισιόν υπογραμμίζει την «ανάγκη για αποφασιστική υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων» σε διάφορους τομείς. Οτι τα μέτρα που λαμβάνονται τώρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι «μόνο ένα μέρος των μέτρων που απαιτούνται για την επιτυχή υλοποίηση της στρατηγικής της Λισαβόνας. Πρέπει να γίνουν ακόμη πολλές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που υπάγονται στο πεδίο ευθύνης των κρατών-μελών. Πράγματι, σε ορισμένους τομείς υπάρχουν σημαντικά προβλήματα, που αποτελούν τροχοπέδη για ολόκληρη τη στρατηγική και εμποδίζουν την επάνοδο της ισχυρής ανάπτυξης. Το χειρότερο είναι ότι οι μεγαλύτερες καθυστερήσεις έχουν εντοπιστεί σε τρεις στρατηγικούς τομείς, που έχουν καίρια σημασία για την ανάπτυξη: Γνώση και δίκτυα, ανταγωνιστικότητα του βιομηχανικού τομέα και του τομέα των υπηρεσιών και παράταση του επαγγελματικού βίου».

Η Κομισιόν παρουσιάζει στην έκθεσή της ως μια από τις σημαντικότερες προτεραιότητες για το 2004 την «προώθηση της παράτασης του επαγγελματικού βίου, παρέχοντας στους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας κίνητρα για να παραμένουν στην αγορά εργασίας και εκσυγχρονίζοντας τα συστήματα διά βίου μάθησης και οργάνωσης της εργασίας, καθώς και τα συστήματα πρόληψης και υγειονομικής περίθαλψης».

Με πόνο καταγράφει ότι «η εξέλιξη του ποσοστού απασχόλησης των εργαζομένων ηλικίας από 55 έως 64 ετών είναι όντως ανησυχητική. Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό αυτό αυξήθηκε κατά 3 εκατοστιαίες μονάδες από το 1999, φτάνοντας στο 40,1% το 2002, πρέπει να δημιουργηθούν ακόμη 7 εκατ. περίπου θέσεις απασχόλησης στην εν λόγω κατηγορία εργαζομένων για να επιτευχθεί ο στόχος του 50% για το 2010. Τα χειρότερα αποτελέσματα καταγράφονται στο Βέλγιο, στο Λουξεμβούργο και στην Ιταλία. Η διαπίστωση αυτή πρέπει να εξεταστεί παράλληλα με την αύξηση της μέσης ηλικίας εξόδου από την αγορά εργασίας, η οποία ανέβηκε από 60,4 έτη το 2001 στα 60,8 έτη το 2002. Η κατάσταση αυτή είναι ακόμη περισσότερο ανησυχητική αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι το μέσο ποσοστό για τα νέα κράτη-μέλη μόλις φτάνει το 30% (σ.σ.: Τα άτιμα τα σοσιαλιστικά "κατάλοιπα"). Αυτοί οι δύο στόχοι είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν με τους σημερινούς ρυθμούς. Η Ενωση πρέπει να κινητοποιηθεί για να προωθήσει και να διασφαλίσει την παράταση του επαγγελματικού βίου του εργατικού δυναμικού της, αν θέλει να επιτύχει τους στόχους της».

Η Κομισιόν επικαλείται ως μπαμπούλα τη «γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης», ότι «ασκεί μεσοπρόθεσμα πολύ ισχυρή πίεση στην κοινωνία μας, στην αγορά εργασίας, στην παραγωγικότητά μας, καθώς και στη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών μας. Στο πλαίσιο αυτό, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η παράταση του επαγγελματικού βίου των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας μέσω της ευρύτερης μεταρρύθμισης της αγοράς εργασίας, καθώς και να εκσυγχρονιστούν τόσο τα συνταξιοδοτικά συστήματα όσο και τα συστήματα πρόληψης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ούτως ώστε να αυξηθεί η διάρκεια ζωής με καλή κατάσταση υγείας».

Δηλαδή, να μας παρέχουν κάποιες ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες, ώστε να μας κρατούν εν ζωή για να δουλεύουμε γι' αυτούς μέχρι τα βαθιά γεράματα.

Η παράταση του επαγγελματικού βίου επιβάλλει την ανάληψη δράσης σε τέσσερα μέτωπα, παράλληλα με τη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων: Εξάλειψη των αντικινήτρων που αποτρέπουν τους πολίτες από το να εργάζονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αποθάρρυνση της πρόωρης συνταξιοδότησης. Τόνωση της εκπαίδευσης και της διά βίου μάθησης για τη συνεχή ανανέωση των προσόντων. Βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διατήρηση του γενικού επιπέδου υγείας του πληθυσμού ώριμης ηλικίας».

Καλεί συγκεκριμένα τα κράτη - μέλη μαζί με τους «κοινωνικούς εταίρους»:

-- «Να καταργήσουν τα οικονομικά αντικίνητρα που αποτρέπουν τους εργαζομένους από το να συνταξιοδοτούνται σε μεγαλύτερη ηλικία και τους εργοδότες από το να προσλαμβάνουν και να διατηρούν στις επιχειρήσεις τους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας. Για την επίτευξη του στόχου αυτού πρέπει να θεσπιστούν ειδικά συστήματα φορολογικών κινήτρων (σ.σ.: δηλαδή να χαρίζονται πάλι στο μεγάλο κεφάλαιο μεγάλα ποσά) και να αναπροσαρμοστεί η νομοθεσία περί απασχόλησης και συντάξεων, ούτως ώστε να μειωθούν οι διατάξεις που αποτρέπουν τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας από το να παραμένουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην απασχόληση και να αποθαρρυνθεί η πρόωρη έξοδος από την αγορά εργασίας. Πρέπει να συνεχιστούν σε όλα τα κράτη - μέλη οι προσπάθειες που καταβάλλονται για την αποθάρρυνση της πρόωρης συνταξιοδότησης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν η συμμετοχή των ενηλίκων στη «διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση» αυξήθηκε τα τελευταία έτη και έφτασε το 8,5% το 2002. «Ωστόσο, ο στόχος αύξησης του ποσοστού αυτού σε 12,5% έως το 2010 θα απαιτήσει πιο σημαντικές προσπάθειες, ιδίως μέσω κατάλληλων εθνικών στρατηγικών».

Σε αυτή την κατεύθυνση ωθεί τις κυβερνήσεις «να χαράξουν και να αρχίσουν να εφαρμόζουν, ήδη από το 2005, εθνικές στρατηγικές για τη διά βίου εκπαίδευση». Καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «να εγκρίνουν, πριν από το τέλος του 2005, την πρόταση προγράμματος - πλαισίου για τη διά βίου εκπαίδευση, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η έναρξη της εφαρμογής του την 1η Ιανουαρίου 2007». Τέλος καλεί τους «κοινωνικούς εταίρους» «να προωθήσουν, σε εθνικό επίπεδο, την εφαρμογή του πλαισίου δράσεων για τη διά βίου ανάπτυξη των προσόντων».

Δηλαδή, και σε συνδυασμό με την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης, εφ' όρου ζωής να πληρώνεις για να καταρτίζεσαι και να επανακαταρτίζεσαι, βάσει των εκάστοτε αναγκών του μεγάλου κεφαλαίου, για να εξασφαλίζεις μια θέση μερικής απασχόλησης με ωράριο - «λάστιχο».

Στο ίδιο πλαίσιο, η Κομισιόν προτρέπει σε «εκσυγχρονισμό των συστημάτων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης». Οτι πρέπει «να βελτιωθεί η απόδοση των συστημάτων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης από απόψεως ποιότητας, πρόσβασης και οικονομικής βιωσιμότητας». Οπως δείχνουν τα μέτρα που έλαβαν οι ελληνικές κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια, αυτή η διαβόητη βιωσιμότητα σημαίνει περικοπές στη δωρεάν περίθαλψη και τα φάρμακα, μεγάλα κενά στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, όπως και παροχή υπηρεσιών με αντίτιμο π.χ. τα απογευματινά ιατρεία στα κρατικά νοσοκομεία.

Καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «να εγκρίνει, πριν από το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τις εκκρεμείς προτάσεις σχετικά με το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και ιδίως όσον αφορά την ευθυγράμμιση των δικαιωμάτων, προκειμένου να διευκολύνει την εφαρμογή της ευρωπαϊκής κάρτας ασφάλισης ασθενείας την 1η του προσεχούς Ιούνη».

Η Κομισιόν ορίζει ως υποχρέωσή της «να εξετάσει τις δυνατότητες ένταξης της δημόσιας υγείας στη στρατηγική της Λισαβόνας έως το 2005, ως συμβολή στην οικονομική μεγέθυνση και τη βιώσιμη ανάπτυξη». Δηλαδή πλήρη εμπορευματοποίηση με κύριο σκοπό το κέρδος, πουλώντας υπηρεσίες ακόμα και σε ανθρώπους που τις έχουν άμεση ανάγκη. Ητοι ηλικιωμένους που τους εξαναγκάζουν να παραμένουν στην «αγορά εργασίας», μπορούν - δεν μπορούν, στερώντας τους τη σύνταξη, ή έστω την αξιοπρεπή σύνταξη.

Η εικόνα συμπληρώνεται: Θα απασχολείσαι με χαμηλό μισθό. Θα απολύεσαι. Με ό,τι χρήματα εξοικονόμησες, θα επανακαταρτίζεσαι, ελπίζοντας ότι με τα νέα προσόντα θα βρεις αλλού «απασχόληση». Θα προσλαμβάνεσαι αλλού. Θα ξαναμαζεύεις χρήματα, έτοιμος να τα «ξανακουμπήσεις» στον επόμενο μεγαλοεπιχειρηματία που πουλά «κατάρτιση» ή «περίθαλψη» και «υγεία», ώστε όρθιος να αντέξεις λίγα χρόνια ακόμα.

Η Κομισιόν παροτρύνει τις κυβερνήσεις: «Η Ενωση πρέπει να διακρίνει τους τομείς στους οποίους πρέπει να διατηρηθεί η ορμή των μεταρρυθμίσεων, λόγω της σχετικά ενθαρρυντικής εξέλιξής τους, και τους τομείς στους οποίους επιβάλλεται η επείγουσα ανάληψη δράσης για τη διόρθωση μιας αρνητικής εξέλιξης».

Διευκρινίζει: «Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση υποστηρίζει τα κράτη - μέλη στις προσπάθειές τους να εφαρμόσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις αγορές εργασίας τους... Για να βελτιωθούν η παραγωγικότητα και η απασχόληση, τα κράτη - μέλη και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να εφαρμόσουν την ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση και να δώσουν άμεση προτεραιότητα: στην αύξηση της προσαρμοστικότητας των εργαζομένων και των επιχειρήσεων, στην προσέλκυση περισσότερων ατόμων στην αγορά εργασίας, στην πραγματοποίηση περισσότερων και καλύτερων επενδύσεων στο ανθρώπινο δυναμικό και στην εξασφάλιση της ουσιαστικής εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων μέσω της καλύτερης διακυβέρνησης».

Να κάνουμε μερικές παρατηρήσεις: Ως προς τους «κοινωνικούς εταίρους», στην Ελλάδα μάλλον δεν υπάρχει πρόβλημα. Ας όψονται οι ΠΑΣΚΕ - ΔΑΚΕ - ΣΥΝ και οι «κοινωνικοί διάλογοί» τους. Ως προς την «προσαρμοστικότητα» των επιχειρήσεων, γι' αυτές είναι εύκολο και επικερδές. Οι νέοι κανόνες λειτουργίας της αγοράς εργασίας θεσπίστηκαν με βάση τις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου. Ως προς την προσέλκυση περισσότερων «προσαρμόσιμων» ατόμων στην αγορά εργασίας, η ίδια η πικρή πραγματικότητα δείχνει ότι εισέρχονται ως ημιαπασχολήσιμοι, αλλά κι ανασφάλιστοι. Και τέλος ως προς την «καλύτερη διακυβέρνηση» που εξασφαλίζει την «ουσιαστική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων», είναι τυχαίο που το ΠΑΣΟΚ υποστηρίζεται από μεγάλο κομμάτι του εγχώριου μεγάλου κεφαλαίου;

Το Μάρτη 2005 συνέρχεται το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και συμπληρώνεται το πρώτο μισό της περιόδου εφαρμογής της στρατηγικής της Λισαβόνας. Θα γίνει πότε η λεγόμενη «ενδιάμεση επανεξέταση», της στρατηγικής της Λισαβόνας, δηλαδή μια ενδελεχή εξέταση του τι πέτυχαν και του τι πρέπει να κάνουν στην περίοδο 2005-2010 για την ολοκλήρωση του σχεδίου τους.

Στη φετινή Εκθεσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπληρώνει ότι το έτος 2005 «θα είναι επίσης το πρώτο έτος εφαρμογής αυτού του προγράμματος στη διευρυμένη Ενωση, ενώ θα υπάρχει μια νέα Επιτροπή και ένα νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο... Αυτό το σημείο καμπής (δηλαδή η συμπλήρωση της 1ης πενταετίας από την έναρξη της εφαρμογής της) πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία για την επανεξέταση της στρατηγικής της Λισαβόνας, ούτως ώστε να δοθεί νέα ώθηση για τη δεύτερη φάση της υλοποίησής της...

»Ενώ η πρώτη φάση της στρατηγικής χαρακτηρίστηκε από μια σημαντική κανονιστική δραστηριότητα, με στόχο τη δημιουργία του πλαισίου των μεταρρυθμίσεων αυτών, η δεύτερη φάση πρέπει να αφιερωθεί στη δραστήρια και συγκεκριμένη υλοποίηση των εν λόγω μεταρρυθμίσεων. Λαμβανομένης υπόψη της καθυστέρησης που παρατηρείται στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, η ενδιάμεση επανεξέταση πρέπει να αποτελέσει την ευκαιρία για τη θέσπιση μιας συνεκτικής μεθόδου προκειμένου να διορθωθεί η κατάσταση και να υποστηριχτεί η εφαρμογή». Δηλαδή την περίοδο 2000-2004 σχεδίασαν και νομοθέτησαν. Την περίοδο 2005-2010 θα εφαρμόσουν.

Στο πλαίσιο της «ενδιάμεσης επανεξέτασης» το 2005, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζεται «να παρουσιάσει στην προσεχή εαρινή της έκθεση τους κυριότερους άξονες της στρατηγικής για την περίοδο 2005-2010, χωρίς ωστόσο να απομακρύνεται από τις θεμελιώδεις αρχές και τους στόχους της στρατηγικής. Να προτείνει μία μέθοδο εργασίας για την υποστήριξη της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων, με βάση ένα "χάρτη πορείας" (σ.σ: ενδιάμεσοι στόχοι με σαφές χρονοδιάγραμμα υλοποίησής τους)».

Καλεί τους «κοινωνικούς εταίρους» «να συγκεκριμενοποιήσουν τη δέσμευσή τους για μια νέα ευρωπαϊκή συνεργασία για την αλλαγή στην Ευρώπη, με στόχο την υποστήριξη της ανάπτυξης και την επιτάχυνση της απασχόλησης και της παραγωγικότητας». Ζητά δηλαδή «κοινωνική συναίνεση». Καλεί και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μάρτη 2005 «να δώσει νέα πολιτική ώθηση για την περίοδο 2005-2010, με βάση την εαρινή έκθεση του 2005».