Γρηγοριάδης Κώστας

Το μνημόνιο κάνει λόγο για «εγκλήματα», που πραγματοποιήθηκαν στο όνομα της κομμουνιστικής ιδεολογίας, καθώς και για την ανάγκη δίωξης των αυτουργών. Ζητά τη διεθνή καταδίκη του κομμουνισμού και ουσιαστικά την επάνοδό του στην παρανομία. Κάνει αναφορά και στον «κίνδυνο» που διατρέχει η ανθρωπότητα καθώς εξακολουθούν να υφίστανται πολιτικά κόμματα και οργανώσεις που ασπάζονται τις αρχές της κομμουνιστικής ιδεολογίας.

Καταδικάζει το γεγονός ότι πολλά από τα υφιστάμενα κομμουνιστικά κόμματα δεν έχουν προβεί σε καταδίκη των «εγκλημάτων του κομμουνισμού», όπως τα αναφέρει. Και δε σταματά εδώ. Διατείνεται ότι «εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα εγκλήματα στο όνομα του κομμουνισμού» και γι' αυτό ένας οργανισμός όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, υπερασπιστής των δικαιωμάτων του ανθρώπου, δεν μπορεί να μείνει αμέτοχο.

Ευθεία επίθεση γίνεται και στις χώρες όπου εξακολουθούν να κυβερνούν τα κομμουνιστικά κόμματα, αναφέροντας την Κίνα, τη Βόρεια Κορέα και το Βιετνάμ, την Κούβα και το Λάος, με την επισήμανση ότι δε διαφέρουν από τα παλαιότερα.

Στο στόχαστρο μπαίνει και η πάλη των τάξεων, ενώ ενοχλούν ακόμα και τα σύμβολα της ιδεολογίας της εργατικής τάξης.

Τα «αντικειμενικά» συμπεράσματα, στα οποία καταλήγει η έκθεση, ταυτίζουν τον κομμουνισμό με το ναζισμό, ενώ γίνεται λόγος για τον «κίνδυνο» του κομμουνισμού, που μπορεί να εξαπλωθεί εκ νέου.

Παραθέτουμε στη συνέχεια τα κύρια σημεία του προκλητικού αντικομμουνιστικού μνημονίου.

«Η πτώση των κομμουνιστικών εξουσιών και των κρατών της ανατολικής Ευρώπης στις αρχές της δεκαετίας του '90 άνοιξε τη συζήτηση για την πολιτική και νομική διάσταση διαφόρων πράξεων οι οποίες έγιναν στο όνομα της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Η ευθύνη των αυτουργών και η πιθανή δίωξή τους είναι ένα θέμα που απασχολεί.

Σε όλες τις πρώην κομμουνιστικές χώρες διεξήχθησαν εθνικές συζητήσεις και σε πολλές χώρες θεσπίστηκαν νόμοι για την "αποκομμουνιστοποίηση" ή και τον εξαγνισμό των χωρών.

Σε όλες τις προαναφερθείσες χώρες, το ζήτημα αυτό ήταν μέρος μιας μεγαλύτερης διαδικασίας παροπλισμού του προηγούμενου συστήματος και μετάβασης στη δημοκρατία. Αυτό θεωρήθηκε εσωτερικό θέμα κάθε χώρας και η καθοδήγηση της διεθνούς κοινότητας και συγκεκριμένα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, εστιάστηκε στην αποτροπή ενδεχομένων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σε αυτή τη λογική, συντάχθηκαν 2 αναφορές για τα μέτρα παροπλισμού των κομμουνιστικών ολοκληρωτικών συστημάτων προς την PACE από τους κ. Εσπερσεν και κ. Σέβεριν εκ μέρους της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 1995 και 1996. Η πρώτη αναφερόταν στην Επιτροπή μετά από συζήτηση στο PACE, ενώ η δεύτερη είχε ως αποτέλεσμα την ενσωμάτωση της απόφασης 1096 (1996)».

«Μέχρι στιγμής, ούτε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ούτε κάποιος άλλος διεθνής διακυβερνητικός οργανισμός έχει αναλάβει μια γενική εκτίμηση των κομμουνιστικών καθεστώτων, ή μια σοβαρή συζήτηση για τα εγκλήματα που έγιναν στο όνομά τους και τη δημόσια καταδίκη τους. Πράγματι, όσο δύσκολο και να είναι να κατανοηθεί, δεν έχει γίνει καμία σοβαρή και σε βάθος εξέταση για την ιδεολογία που υπήρξε η πηγή εκτεταμένου τρόμου, μαζικών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θανάτου πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων και της κακής κατάστασης ολόκληρων εθνών. Παρόλο που ένα άλλο ολοκληρωτικό καθεστώς του 20^ου αιώνα, ο ναζισμός, έχει ερευνηθεί, καταδικαστεί διεθνώς και οι αυτουργοί έχουν δικαστεί, παρόμοια εγκλήματα που έχουν γίνει στο όνομα του κομμουνισμού δεν έχουν ούτε ερευνηθεί αλλά ούτε έχουν δεχτεί καμία διεθνή καταδίκη».

«Η απουσία διεθνούς καταδίκης μπορεί να εξηγηθεί κατά ένα μέρος από την παρουσία χωρών των οποίων η διακυβέρνηση βασίζεται στην κομμουνιστική ιδεολογία. Η επιθυμία να διατηρηθούν καλές σχέσεις με κάποιες από αυτές μπορεί να αποτρέψει κάποιους πολιτικούς από το να ασχοληθούν με το δύσκολο αυτό θέμα. Αλλωστε, πολλοί πολιτικοί που είναι ακόμα ενεργοί είχαν υποστηρίξει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πρώην κομμουνιστικά καθεστώτα. Για προφανείς λόγους θα προτιμούσαν να μην εξετάσουν το ζήτημα της ευθύνης. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν κομμουνιστικά κόμματα τα οποία δεν έχουν καταδικάσει επισήμως τα εγκλήματα του κομμουνισμού. Τέλος, διάφορα στοιχεία της κομμουνιστικής ιδεολογίας, όπως ισότητα ή κοινωνική δικαιοσύνη παρασύρουν κάποιους πολιτικούς που φοβούνται ότι η καταδίκη των εγκλημάτων του κομμουνισμού θα ταυτιστεί με την καταδίκη της κομμουνιστικής ιδεολογίας.

Παρ' όλα αυτά, η γνώμη του Αναφέροντα είναι πως υπάρχει η επείγουσα ανάγκη για δημόσια εξέταση των εγκλημάτων του κομμουνισμού και της καταδίκης τους σε διεθνές επίπεδο. Θα πρέπει να γίνει χωρίς άλλη καθυστέρηση για διάφορους λόγους.

Πρώτον, για το καλό της γενικής αντίληψης θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο κάθε στιγμή πως όλα τα εγκλήματα, ακόμα και αυτά που έγιναν στο όνομα κάποιας ιδεολογίας που υποστηρίζει ευσεβείς ιδέες, όπως ισότητα και δικαιοσύνη, είναι καταδικαστέα, και δεν υπάρχει εξαίρεση σ' αυτή την αρχή. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τις νέες γενιές οι οποίες δεν έχουν προσωπική εμπειρία κομμουνιστικής εξουσίας. Η ξεκάθαρη θέση της διεθνούς κοινότητας στο παρελθόν μπορεί να είναι σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές τους ενέργειες».

«Τέλος, τα κομμουνιστικά καθεστώτα είναι ακόμα ενεργά σε κάποιες χώρες του κόσμου και τα εγκλήματα στο όνομα της κομμουνιστικής ιδεολογίας συνεχίζουν να γίνονται. Κατά τη γνώμη μου, το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο οργανισμός που υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν έχει το δικαίωμα να μένει αμέτοχο και σιωπηλό ακόμα και αν οι εν λόγω χώρες δεν είναι μέλη του. Η διεθνής καταδίκη θα δώσει βάση για επιχειρήματα στην εσωτερική αντιπολίτευση σε αυτές τις χώρες και μπορεί να συμβάλει σε κάποιες θετικές εξελίξεις. Αυτό είναι το ελάχιστο που η Ευρώπη, ένα λίκνο της κομμουνιστικής ιδεολογίας, μπορεί να κάνει γι' αυτές τις χώρες.

Η επέτειος των 15 χρόνων από την πτώση των κομμουνιστικών εξουσιών σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι μια καλή ευκαιρία για μια τέτοια ενέργεια. Το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι σε κατάλληλη θέση να εκπληρώσει αυτό το έργο καθώς σχεδόν οι μισές από τις χώρες - μέλη του έχουν εμπειρία από τέτοια καθεστώτα.

Η κομμουνιστική εξουσία διήρκεσε πάνω από 80 χρόνια στη χώρα όπου πρωτοεγκαθιδρύθηκε, τη Ρωσία που μετά ονομάστηκε Σοβιετική Ενωση. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η διάρκεια ήταν περίπου 45 χρόνια. Εκτός της Ευρώπης, υπάρχουν κομμουνιστικά κόμματα που εξουσιάζουν εδώ και πάνω από 50 χρόνια στην Κίνα, στη Β. Κορέα και στο Βιετνάμ, πάνω από 40 στην Κούβα και 30 στο Λάος. Υπήρξαν κομμουνιστικά καθεστώτα για κάποια χρονικά διαστήματα σε άλλες αφρικανικές, ασιατικές και νοτιοαμερικάνικες χώρες υπό τη Σοβιετική επιρροή.

Παρόλη την ποικιλία όμως, μπορεί κανείς να καθορίσει κοινά σημεία στην ιστορία των κομμουνιστικών καθεστώτων ανεξάρτητα από τη χώρα, την κουλτούρα και τη χρονική περίοδο. Ενα από τα πιο εμφανή χαρακτηριστικά είναι η κατάφωρη καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

«Αυτά τα εγκλήματα πηγάζουν κατευθείαν από τη θεωρία της πάλης των τάξεων που επέβαλλε τον "αφανισμό" αυτών που δε θεωρούνταν χρήσιμοι στην ανοικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας. Ενας μεγάλος αριθμός θυμάτων ήταν πολίτες των χωρών αυτών.

Τα πιο βίαια εγκλήματα των κομμουνιστικών καθεστώτων, όπως οι μαζικές δολοφονίες και οι γενοκτονίες, βασανιστήρια, δουλεμπόριο και άλλες μορφές μαζικής τρομοκρατίας συνεχίστηκαν στη Σοβιετική Ενωση και σε μικρότερο βαθμό σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες μέχρι το θάνατο του Στάλιν.

Από τα μέσα της δεκαετίας του '50, η τρομοκρατία στις ευρωπαϊκές κομμουνιστικές χώρες μειώθηκε σημαντικά αλλά η επιλεκτική δίωξη κάποιων ατόμων ή ομάδων συνεχίστηκε. Περιλάμβανε αστυνομική παρακολούθηση, συλλήψεις, φυλακίσεις, πρόστιμα και ποινές, εξαναγκαστική ψυχιατρική θεραπεία, διάφορους περιορισμούς στην ελευθερία κινήσεων, διακρίσεις στην εργασία που συχνά οδηγούσαν στη φτώχεια και τον επαγγελματικό αποκλεισμό, δημόσια ταπείνωση και δυσφήμιση. Τα μετα-Σταλινικά ευρωπαϊκά κομμουνιστικά καθεστώτα εκμεταλλεύτηκαν το διαδεδομένο φόβο πιθανών διώξεων που ήταν φρέσκος στη μνήμη του λαού. Μακροπρόθεσμα, όμως, η μνήμη των φρικαλεοτήτων του παρελθόντος αδυνάτισε σταδιακά όπως και η επιρροή της στις νεότερες γενιές».

«Η κομμουνιστική ιδεολογία, όπου και όποτε εφαρμόστηκε, είτε στην Ευρώπη είτε αλλού, πάντα κατέληξε σε μαζική τρομοκρατία, εγκλήματα και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μεγάλη κλίμακα. Αναλύοντας τις συνέπειες από την εφαρμογή αυτής της ιδεολογίας, δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει τις ομοιότητες με τις συνέπειες από την εφαρμογή μιας άλλης ιδεολογίας του 20^ού αιώνα, του ναζισμού. Παρόλο που είναι αμοιβαίως εχθρικά μεταξύ τους, τα δύο αυτά καθεστώτα είχαν έναν αριθμό κοινών στοιχείων.

Εν τούτοις, ενώ ο εγκληματικός και καταδικαστέος χαρακτήρας της ναζιστικής ιδεολογίας και του καθεστώτος είναι αδιαμφισβήτητος, για τουλάχιστον μισό αιώνα, και οι αρχηγοί και πολλοί από τους αυτουργούς έχουν τεθεί υπόλογοι, η κομμουνιστική ιδεολογία και τα καθεστώτα δεν έχουν γνωρίσει αντίστοιχη αντίδραση. Τα εγκλήματα σπάνια διώχτηκαν νομικά, και πολλοί από τους δράστες δεν έχουν ποτέ πάει στα δικαστήρια. Υπάρχουν ακόμα ενεργά Κομμουνιστικά Κόμματα σε κάποιες χώρες και δεν έχουν καν αποστασιοποιηθεί από το παρελθόν, όπου υποστήριξαν και συνεργάστηκαν με τα εγκληματικά κομμουνιστικά καθεστώτα.

Τα κομμουνιστικά σύμβολα χρησιμοποιούνται ανοιχτά και υπάρχει μικρή γνώση για τα κομμουνιστικά εγκλήματα. Αυτό είναι φανερό όταν το συγκρίνουμε με τη γνώση του κοινού για τα εγκλήματα του ναζισμού. Η εκπαίδευση των νέων σε πολλές χώρες δε βοηθάει να μειωθεί το κενό αυτό».