Το παρελθόν τους επηρεάζει αρνητικά το μέλλον τους. Αποτελεί γι' αυτούς "εισιτήριο" στην εξαθλίωση και την κοινωνική περιθωριοποίηση. Η ανεργία σκύβει πάνω τους, αφού το στίγμα του αποφυλακισμένου - όπως έδειξαν πρόσφατες έρευνες του ΑΠΘ - επηρεάζει τους περισσότερους εργοδότες και δεν τους προσλαμβάνουν στη δουλιά τους. Ταυτόχρονα, οι πειρασμοί τούς ζώνουν στο ιδιαίτερα επικίνδυνο για υποτροπή στάδιο, που είναι οι πρώτοι μήνες μετά την αποφυλάκισή τους. Ετσι, οι αποφυλακισμένοι, χωρίς καμιά ουσιαστική βοήθεια από το κράτος, οδηγούνται πάλι στον Καιάδα της φυλακής και το όνειρο της κοινωνικής τους επανένταξης αποδεικνύεται απραγματοποίητο.

Από το 1988, η μοναδική προσπάθεια στη Θεσσαλονίκη - μια μικρή όαση μέσα σε τόση αδιαφορία - για την κοινωνική επανένταξη αυτών των ανθρώπων, γινόταν από το Πρόγραμμα Επαγγελματικής Κατάρτισης Αποφυλακισμένων, που εδώ και ένα χρόνο, όμως, έχει σταματήσει να λειτουργεί. Το υπουργείο Εργασίας αδιαφορεί τελείως για τα νέα προγράμματα που υποβάλλουν οι επιστήμονες του ΑΠΘ, στα πλαίσια του προγράμματος κοινωνικού αποκλεισμού, με αποτέλεσμα να χάνονται οι ελπίδες ζωής εκατοντάδων αποφυλακισμένων.

"Περιμένουμε την αξιολόγηση των προτάσεων, η οποία, κατά γενική ομολογία, έχει καθυστερήσει πολύ, με αποτέλεσμα το 1995 να μην έχει γίνει κανένα πρόγραμμα. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά από τότε που λειτουργούμε", είπε στο "Ρ" ο Νίκος Γαβαλάς,ένας από τους συντονιστές του συγκεκριμένου προγράμματος. Επισημαίνει ότι καθημερινά έρχονται στους υπεύθυνους του προγράμματος αποφυλακισμένοι, που αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία στο να βρουν δουλιά. "Και μεις δεν μπορούμε πια να τους προσφέρουμε το παραμικρό. Πολλοί κοιμούνται σε παγκάκια. Κάποτε ήταν στην παρανομία, αλλά τώρα έχουν αποφασίσει να ζήσουν έξω από αυτή. Από τη στιγμή, όμως, που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, είναι φυσικό να εξωθούνται σε πράξεις παραβατικότητας και σε λίγο επιστρέφουν πάλι στη φυλακή. Η ανεργία είναι ο σημαντικότερος παράγοντας υποτροπής στο έγκλημα", συνεχίζει ο Ν. Γαβαλάς.

Αναφέρθηκε, μάλιστα, σ' ένα περιστατικό που έγινε πριν λίγες μέρες, όταν ένας πρώην κρατούμενος στις φυλακές Βόλου τηλεφώνησε στα γραφεία τους και τους είπε πως μένει σαν ερημίτης σε μια σπηλιά και ότι εναγωνίως ψάχνει για δουλιά. "Εμείς όμως, όχι μόνο δεν μπορούμε να προσφέρουμε την παραμικρή βοήθεια σε όσους τη ζητούν, αλλά βρισκόμαστε στην ίδια πολύ δύσκολη θέση, αφού είμαστε απλήρωτοι εδώ και 8 μήνες!", υπογράμμισε ο Ν. Γαβαλάς.

Να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια λειτουργίας των προγραμμάτων από το 1989 - '94 περισσότεροι από 200 άνθρωποι εκπαιδεύτηκαν και πολλοί στη συνέχεια βρήκαν δουλιά σ' αυτά τα προγράμματα. Βασική φιλοσοφία των επιστημόνων που ανέλαβαν αυτό το έργο (ανάμεσά τους οι καθηγητές Ν. Παρασκευόπουλος και Κ. Μπαϊρακτάρης) είναι ότι η ομαλή ένταξη στο κοινωνικό σύνολο εξαρτάται πρωταρχικά από τους βασικούς όρους διαβίωσης του ατόμου, ανάμεσα στους οποίους σημαντική θέση κατέχει η ανεργία.

"Η ανεύρεση εργασίας μετά την αποφυλάκιση έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα δύσκολη, εξαιτίας, τόσο της συνολικότερης ανεργίας και της οικονομικής κρίσης, όσο και του στιγματισμού που ακολουθεί τους αποφυλακισμένους. Ετσι, όλα τα προγράμματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι έχουν προσωρινό μόνο όφελος, αφού προσφέρουν κατάρτιση και εργασία στο πρώτο μεταβατικό στάδιο, μετά τη φυλακή, αλλά είναι δύσκολο να γκρεμίσουν το φράγμα και τις προκαταλήψεις που υπάρχουν για τους αποφυλακισμένους στην αγορά εργασίας", επισημαίνει ο Δ. Ματαράγκας,ένας από τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα επιστήμονες.

Φυσικά, ο κοινωνικός αποκλεισμός που συνοδεύει τα άτομα, μετά τον εγκλεισμό τους στις φυλακές, δεν είναι υπόθεση μόνο ενός προγράμματος, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας. Οι συνθήκες, όμως, που επικρατούν στο σημερινό κόσμο, οι κοινωνίες των 2/3, όχι μόνο περιθωριοποιούν την παραπάνω, ευάλωτη κατηγορία ανθρώπων, αλλά και ευρύτερα στρώματα του εργαζόμενου πληθυσμού. Παρ' όλα αυτά, με τις δυνατότητες επαγγελματικής αποκατάστασης, θα μπορούσε να αμβλυνθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός των αποφυλακισμένων. "Τον αποφυλακισμένο για να μην ξαναπέσει στο περιθώριο θα πρέπει να τον κάνει κανείς να επανακτήσει τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπειά του, αλλά και να νιώσει οικονομικά αυτοδύναμος", καταλήγει ο Ν. Γαβαλάς.