"Φωτιά, φωτιά!!! Παιδιά τρέξτε. Νικόλααα! Ανοιξε τη μάνικα!". Η κραυγή αγωνίας του εργάτη πνίγεται από τον ισχυρό και θανάσιμο κρότο της έκρηξης. Τούβλα, χώματα, λαμαρίνες εκσφενδονίζονται στον αέρα και σε μεγάλη απόσταση. Μαύρος καπνός ξεχύνεται προς τα πάνω και σκεπάζει τον ουρανό, ενώ κάτω, εκεί στο έδαφος, το αίμα ρέει άφθονο απ' τα σακατεμένα κορμιά των εργατών.

Το Λαύριο, η ματοβαμμένη πόλη, συγκλονίζεται και σειέται συθέμελα. Τζάμια των παραθύρων θρυμματίζονται και ο θόρυβος εκσφενδονίζει στα ύψη την αγωνία. "Εκρηξη στην ΠΥΡΚΑΛ", λένε όλοι μηχανικά. Και αμέσως ένα ποτάμι ανθρώπων τρέχει με όλες του τις δυνάμεις προς το εργοστάσιο, αδημονώντας για το τι απόγιναν οι δικοί τους, οι φίλοι και οι συγγενείς, που δουλεύουν εκεί. Η εικόνα που αντικρίζουν είναι μια μαχαιριά στην καρδιά.

Ενας "δικός μας", ο Βασίλης, νεκρός, ο Νικόλας με συνθλιμμένο πόδι, ο Λευτέρης, ο Γιώργος, ο Ραμαντάμ... τραυματίες. Στα πρόσωπα όλων των εργατών είναι αποτυπωμένος ο τρόμος, βγαίνοντας απ' την κόλαση και πέφτοντας στην αγκαλιά των δικών τους. Και αρχίζει ένα καινούριο κυνηγητό να προλάβουν να μεταφέρουν τους τραυματίες. Ασθενοφόρα καταφτάνουν και οι σειρήνες τους χτυπούν δαιμονισμένα. Και μέσα σε όλο αυτό τον θόρυβο, ένας θρήνος μέσα απ' τα σωθικά υψώνεται στον αέρα και μια κραυγή καταγγελίας: "Εγκλημα. Εγκλημα"!!!

Το πρωινό κυλούσε ήσυχα και όλοι ήταν ανυποψίαστοι για το τι θα ακολουθούσε. Οι 52 εργάτες δουλεύουν εντατικά να προλάβουν τις παραγγελίες για δυναμίτη. Από την παραγωγική επεξεργασία δημιουργούνται υπόλοιπα, τα "απόνιτρα", τα οποία είναι ισχυρά τοξικά, εύφλεκτα και πολύ επικίνδυνα. Αυτά μεταφέρονται σε ένα καζάνι 9 τόνων, αρχικά. Αυτό γεμίζει και στη συνέχεια, με ένα απλό λάστιχο, χύνονται πρόχειρα σε ένα πηγάδι, που απέχει κατά πολύ από την ειδική δεξαμενή που απαιτείται. Το λάστιχο - σύμφωνα με τις μαρτυρίες - τρύπησε κάπου και έπιασε φωτιά...

Η ώρα είναι περίπου 11 και ο Μεχμέτ Μεμέτ,εργάτης και αυτόπτης μάρτυρας, κατευθύνεται προς την καντίνα που βρίσκεται λίγο πιο πέρα απ' το πηγάδι. Με τον τρόμο να σκιάζει ακόμα τα μάτια και με φωνή που πνιγόταν, θα μας πει: "Πήγαινα στην καντίνα. Βλέπω τον Χατζηδήμα με τον Νικόλα. Βλέπω φωτιά και φωνάζω φωτιά, φωτιά. Ο Χατζηδήμας φωνάζει και αυτός φωτιά, φωτιά. Νικόλαα - φωνάζει - άνοιξε τη μάνικα. Πάω και γω να σβήσω τη φωτιά, αλλά πού να προλάβω; Ημουν 15 μέτρα μακριά και γίνεται η έκρηξη. Πέφτουμε όλοι κάτω, εγώ, η Γεωργία, ο Ραμαντάμ... Μετά την έκρηξη σηκωνόμαστε, βλέπω τους άλλους και αρχίζω να φωνάζω, ο Χατζηδήμας, ρε παιδιά, πού είναι; Ο Χατζηδήμας πού είναι; Ψάχνουμε ένα γύρω να τον βρούμε. Και ήταν δίπλα μου και δεν τον έβλεπα, σκεπασμένο με χώματα και τούβλα. Σκάβουμε στα χώματα και τον βρίσκω καμένο όλο, μαύρο, κάρβουνο και ξεκοιλιασμένο. Λίγο πιο κει, βλέπω τον Νικόλα με συνθλιμμένο πόδι. Φώναζα, τσίριζα".

Η φωνή του σπάει, παίρνει μια αναπνοή, χαϊδεύει το χτυπημένο του πόδι και συνεχίζει αγανακτισμένα: "Γιατί να δουλεύουμε σε αυτή την κατάσταση; Πριν 20 μέρες είχε πάρει πάλι φωτιά. Εγώ δούλευα στη μεγάλη μηχανή και μας είπαν, παιδιά φυγέτε, φυγέτε. Ερχεται μετά ο συγχωρεμένος τώρα Χατζηδήμας και μας λέει, εντάξει παιδιά, μη φοβάστε. Για μένα, φταίει το εργοστάσιο, ο διευθυντής και ο Κουτσοβαλίσης, ο μηχανικός του εργοστασίου. Αυτοί είναι υπεύθυνοι για το αν και πώς θα δουλέψει το εργοστάσιο. Το νερό που πήγαν να ρίξουν θα ήταν χειρότερα. Θα άφριζαν πιο πολύ τα οξέα. Το τι έπρεπε να κάνουμε το ξέρουν οι χημικοί, εμείς δεν ξέρουμε. Φταίει και ο δήμαρχος Λαυρίου. Δουλεύαμε τόσο καιρό, ήρθε να πει: "Τα απόνιτρα πού τα πετάτε παιδιά; Πώς παράγετε;"...".

Μέσα στον ίδιο χρόνο, το Λαύριο ζει τρεις εκρήξεις. Στις 5 Μάη, γίνεται η πρώτη έκρηξη, χωρίς ευτυχώς θύματα, με κάποιους ελαφρούς τραυματισμούς. Ο κώδων του κινδύνου κτύπησε, όμως δεν έφτασε μέχρι τα αυτιά των αρμοδίων.

Οπως θα καταγγείλει ο Σαλή Μεμέτ,μέλος της διοίκησης του Σωματείου και της Επιτροπής Υγιεινής και Ασφάλειας του εργοστασίου, "διεύθυνση εργοστασίου και κυβέρνηση έχουν εγκληματικές ευθύνες. Τα απόνιτρα είναι πολύ εύφλεκτα και επικίνδυνα. Από το καζάνι, ρίχνονται με ένα απλό λάστιχο σε ένα πηγάδι, στο οποίο δεν υπάρχει τσιμέντο μέχρι κάτω και απορροφούνται απ' το έδαφος. Πυροσβεστικά μέσα υπάρχουν, αλλά ορισμένα είναι χαλασμένα, ορισμένα βουλωμένα... Γενικά, οι συνθήκες είναι άθλιες".

Μετά την έκρηξη στις 5 Μάη, αποφασίστηκε να αγοραστεί από την Ιταλία ένας"πύργος", που είναι ειδική δεξαμενή, στην οποία θα γίνεται επεξεργασία των απόνιτρων, τα οποία στη συνέχεια θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή απορρυπαντικών. Ο "πύργος" είχε φτάσει στο εργοστάσιο, όμως δεν είχε τοποθετηθεί ακόμα. Μέχρι να τοποθετηθεί, θα έπρεπε να είχε σταματήσει η λειτουργία του εργοστασίου, όπως άλλωστε υπήρχε δέσμευση από την κυβέρνηση."Υπήρχαν παραγγελίες - θα πει ο Σαλή - και στο όνομα των κερδών συνέχισαν τη λειτουργία και φτάσαμε να θρηνούμε νεκρό. Ευθύνες έχει και η πλειοψηφία της διοίκησης του σωματείου. Ο πρόεδρος Π. Παφίλιας και ο αντιπρόεδρος Σ. Καλοπάκης,ενώ γνώριζαν, ήταν οι ίδιοι που καθόντουσαν τα βράδια και δούλευαν, ρίχνοντας τα απόνιτρα στο πηγάδι".Στον τόπο του δυστυχήματος, έσπευσε ο Στ. Παναγιώτου,βουλευτής του ΚΚΕ, που μας δήλωσε: "Είναι βαρύς ο φόρος, μεγάλο το τίμημα, που για άλλη μια φορά πληρώνει η εργατική τάξη. Εμείς σαν Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ, μόλις πληροφορηθήκαμε το συμβάν, τρέξαμε να ενημερωθούμε για τα αίτια του δυστυχήματος και να διαπιστώσουμε τυχόν ευθύνες. Η πρώτη εντύπωση, που δημιουργείται, είναι ότι υπάρχουν σοβαρές ευθύνες, γιατί δεν τηρήθηκαν οι όροι για την προστασία και ασφάλεια των εργαζομένων. Θα φέρουμε το θέμα στη Βουλή και θα αγωνιστούμε για να αποδοθούν ευθύνες σε όσους υπάρχουν και να ληφθούν εκείνα τα μέτρα που είναι απαραίτητα για να αποφευχθούν τέτοια ατυχήματα".

Ο γραμματέας της ΓΣΕΕ, Γ. Μαυρίκος, που και αυτός βρέθηκε αμέσως εκεί, μας δήλωσε: "Είναι γνωστό ότι, στη χώρα μας, κάθε δεκαπέντε λεπτά γίνεται ένα εργατικό ατύχημα και κάθε τρεις μέρες γίνεται ένα θανατηφόρο. Μέσα σε ένα χρόνο, έχουμε θρηνήσει αρκετούς συναδέλφους μας, που έδωσαν τη ζωή τους, εξαιτίας των μεγάλων ευθυνών που έχει η εργοδοσία και η κυβέρνηση. Για εγκλήματα σαν το σημερινό που έγινε στην ΠΥΡΚΑΛ, υπάρχουν φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί. Οι ηθικοί αυτουργοί είναι η κυβέρνηση και η πολιτική της, φυσικοί είναι οι ίδιοι οι εργοδότες. Βασικοί λόγοι για δυστυχήματα, όπως αυτό, είναι ότι δε γίνεται ο απαραίτητος τεχνολογικός εκσυγχρονισμός και εξοπλισμός δεμένος άρρηκτα με τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, είναι η μείωση προσωπικού που οδηγεί στην εντατικοποίηση και σε πολλές άλλες παρενέργειες και, τέλος, ότι δεν έχει τιμωρηθεί μέχρι τώρα κανένας υπεύθυνος. Οι ευθύνες, λοιπόν, της κυβέρνησης είναι πελώριες και καλούμε επιτέλους να παρθούν όλα εκείνα τα μέτρα, προκειμένου να σταματήσει η εργατική τάξη να θρηνεί θύματα άδικα και ο εργαζόμενος όπως φεύγει υγιής να επιστρέφει και σώος στο σπίτι του".

Ο Ν. Στεφανίδης,σύμβουλος της "Νομαρχιακής Αγωνιστικής Συνεργασίας" Α. Αττικής, μας δήλωσε: "Δυστυχώς, όψιμα και προκειμένου να αποποιηθούν των εγκληματικών τους ευθυνών, έδειξαν ενδιαφέρον οι αρμόδιοι της κυβέρνησης".

Για τη φονική έκρηξη στην ΠΥΡ - ΚΑΛ το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ εξέδωσε την παρακάτω ανακοίνωση:

"Η νέα έκρηξη στην ΠΥΡ - ΚΑΛ Λαυρίου δεν αποτελεί απλά ένα τραγικό ατύχημα, αλλά ένα ακόμα έγκλημα με θύματα, όπως πάντα, εργάτες και θύτη τη διοίκηση της εταιρίας, την κυβερνητική αντεργατική πολιτική, το προϊστάμενο υπουργείο.

Ο νέος φόρος αίματος, που πληρώνει η εργατική τάξη, είναι αποτέλεσμα της έλλειψης στοιχειωδών μέτρων προστασίας, της εντατικοποίησης της εργασίας και της πλήρους αδιαφορίας για την ανθρώπινη ύπαρξη. Πάνω απ' όλα μπαίνουν τα "άγια των αγίων", τα κέρδη των επιχειρήσεων. Γι' αυτό και οι επιχειρήσεις, ιδιωτικές και δημόσιες, έχουν γίνει κρεματόρια για την εργατική τάξη.

Το πλαίσιο αυτής της τραγωδίας αποτελεί η απάνθρωπη αντιλαϊκή πολιτική της κυβέρνησης, που όλο το ενδιαφέρον της εκδηλώνεται στο ξεπούλημα της παραγωγικής βάσης, στη δημιουργία νέας φτώχειας και σε υποκλίσεις στον Μολώχ του κεφαλαίου.

Τα συνήθη κροκοδείλια δάκρυα των κυβερνώντων και των εργοδοτικών συνδικαλιστών θα επαναληφθούν. Νέες υποσχέσεις θα δώσουν. Και τελικά η υπόθεση θα κουκουλωθεί, όπως πάντα.

Η αγανάκτηση και ο πόνος για τον άδικο χαμό, τον ακρωτηριασμό και γενικά τους τραυματισμούς μπορεί και πρέπει να γίνει συνειδητή δράση ενάντια στην πολιτική που δημιουργεί δάκρυα, φτώχεια, ανέχεια και πόνο.

Η εργατική τάξη της χώρας μας πρέπει να τιμωρήσει όλους εκείνους που ευθύνονται για το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα σε εργατικά ατυχήματα στην Ευρώπη".

• Ο Ανδρέας Μέντης, μέλος της ΝΕ Αττικής του ΚΚΕ, δήλωσε σχετικά στο "Ρ":

"Θεωρούμε ότι είναι προσχεδιασμένο έγκλημα, το οποίο έγινε στο βωμό του κέρδους. Από καιρό είχαμε προειδοποιήσει για την όλη κατάσταση. Δυστυχώς όμως η διεύθυνση της εταιρίας δεν εισάκουσε τις προτάσεις των εργαζομένων για ασφαλή λειτουργία του εργοστασίου, η πλειοψηφία του σωματείου των εργαζομένων έκλεισε τα μάτια μπροστά σε όλη την κατάσταση, ενώ ο ο Δήμος δεν προχώρησε σε δυναμική αντιμετώπιση του όλου προβλήματος και δυστυχώς είχαμε αυτή τη θλιβερή εξέλιξη. Εμείς δηλώνουμε προς όλες τις κατευθύνσεις ότι θέλουμε τη λειτουργία του εργοστασίου, αλλά ξέρουμε όμως ότι τέτοια εργοστάσια λειτουργούν μόνο με αυστηρά μέτρα ασφαλείας".

"Πεδίο μάχης", θύμιζε χτες το Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθήνας, κατά την ώρα που δεχόταν τους τραυματισμένους από τη φονική έκρηξη.

Εργαζόμενοι, που ξεκίνησαν το πρωί για το μεροκάματό τους, κατέληξαν ο ένας μετά τον άλλο με τα φορεία στο νοσοκομείο. Μπανταρισμένα κεφάλια, αίματα στα πρόσωπα, γδαρμένα χέρια και πλάτες. Συγγενείς, που τρέχουν πανικόβλητοι, ψάχνοντας και ρωτώντας για την κατάσταση των δικών τους, συμπληρώνουν με το δικό τους τρόπο το σκηνικό του τρόμου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πέντε από τους τραυματίες ήταν εργαζόμενοι στο εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ στον Υμηττό και είχαν πάει στο Λαύριο για δύο μόνο βδομάδες για να κατασκευάσουν ένα έργο βιολογικού καθαρισμού λυμάτων και σήμερα θα τέλειωναν τη δουλιά τους.

Σύμφωνα με τις δηλώσεις του προέδρου του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου, η κατάσταση όλων των τραυματιών είναι αντιμετωπίσιμη.

Τραγική φιγούρα η γυναίκα του ακρωτηριασμένου στο πόδι Νίκου Αργυρίου,που απεγνωσμένα προσπαθούσε να μάθει κάτι για την κατάσταση του άνδρα της. "Δε θέλω να μου δοθεί καμία αποζημίωση, την υγεία του συζύγου μου θέλω", έλεγε κλαίγοντας.

"Ηταν η τελευταία μέρα που εργαζόμασταν σήμερα στο Λαύριο. Είχαμε πάει από το εργοστάσιο του Υμηττού για να κατασκευάσουμε ένα έργο. Τα μέτρα ασφαλείας είναι ελλιπή και γι' αυτό καταλήξαμε στο νοσοκομείο", δήλωσε στο "Ρ" ο Ελευθέριος Λιμπινάκης,51 ετών, πατέρας δύο παιδιών.

"Είδαμε από μακριά φωτιά. Αρχίσαμε να φωνάζουμε "φωτιά - φωτιά" και τρέξαμε να κρυφτούμε, γιατί καταλάβαμε ότι θα επακολουθούσε έκρηξη. Ημουν δίπλα στην καντίνα και τραυματίστηκα από τα σπασμένα τζάμια", είπε ο 45χρονος Θεμιστοκλής Γαλανόπουλος.

Κοντά στους τραυματίες, έτρεξε ο Γιώργος Σκιαδιώτης,μέλος του ΔΣ του Σωματείου Εργαζομένων στην ΠΥΡΚΑΛ Υμηττού και μέλος της διοίκησης του ΕΚΑ. Αναφερόμενος στο τραγικό δυστύχημα, κατάγγειλε την εγκληματική έλλειψη μέτρων ασφαλείας στα εργοστάσια της ΠΥΡΚΑΛ. "Ανεξάρτητα, σημείωσε, από τη συγκεκριμένη αιτία που προκάλεσε το δυστύχημα, εκείνο που έχει μεγάλη σημασία είναι η τραγική έλλειψη μέτρων ασφαλείας στα εργοστάσια. Ο πύργος επεξεργασίας των αποβλήτων, που θα τοποθετηθεί τον Αύγουστο, έπρεπε να έχει εγκατασταθεί εδώ και πολλά χρόνια. Το ατύχημα του Μάη, παρόλο που ήταν ο προάγγελος του σημερινού, δεν ευαισθητοποίησε κανέναν, αλλά ίσα - ίσα εντατικοποίησαν τους ρυθμούς εργασίας. Υπάρχουν εργαζόμενοι που για να καλύψουν τις παραγγελίες της ΠΥΡΚΑΛ δουλεύουν 12ωρα ή και διπλοβάρδιες. Ολα αυτά είναι αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής συρρίκνωσης και απαξίωσης της επιχείρησης".

Τους τραυματίες επισκέφτηκαν ο υφυπουργός Υγείας κ. Σκουλάκης και ουφυπουργός Αμυνας κ. Αποστολάκης.

Τη βαθιά της θλίψη για τον τραγικό απολογισμό από το ατύχημα στην ΠΥΡΚΑΛ και τη συμπαράστασή της στις οικογένειες των άτυχων εργατών, εκφράζει με ανακοίνωσή της η ΓΣΕΕ και τονίζει ότι πρέπει επιτέλους να εφαρμοστούν άμεσα και ουσιαστικά τα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και ειδικά σε επιχειρήσεις, όπως η ΠΥΡΚΑΛ, που είναι υψηλής επικινδυνότητας.

"Το σημερινό εργατικό έγκλημα έρχεται να επιβεβαιώσει με τον πιο μακάβριο τρόπο ότι στα πρόθυρα του 2000, στην εκσυγχρονισμένη Ελλάδα, η εργατική τάξη δουλεύει σε συνθήκες του 1800", τονίζει με ανακοίνωσή του το Συνδικάτο Οικοδόμων Αθήνας.

• Με ανακοίνωσή του και ο ΣΥΝ ζητά να ερευνηθούν τάχιστα, χωρίς συγκαλύψεις, τα αίτια που προκάλεσαν το εργατικό ατύχημα.

Νεκρός: Βασίλειος Χατζηδήμας,52 χρόνων, πατέρας δύο παιδιών από την Κερατέα.

Σοβαρά τραυματίες: Αργυρίου Νίκος,46 χρόνων, πατέρας ενός παιδιού. (Ακρωτηριάστηκε στο πόδι του). Κιμουλιάτης Γιώργος (φέρει κακώσεις στην κοιλιακή χώρα).

Ελαφρότερα τραυματισμένοι είναι οι: Γαλανόπουλος Θεμιστοκλής,με θλαστικό τραύμα τραχήλου. Λιμπινάκης Ελευθέριος και Ανδρούτσος Ιωάννης,με ελαφρά τραύματα στην πλάτη και το κεφάλι. Σαλίρ Ραμαντά,με πρόβλημα στην ακοή, εξαιτίας του μεγάλου ωστικού κύματος που δημιουργήθηκε από την ισχυρή έκρηξη. Οι παραπάνω έξι διακομίστηκαν στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθήνας. Οι Τάτλας Κωσταντίνος και Σαλί Ρεφέμ διακομίστηκαν στο Κέντρο Υγείας Λαυρίου.

Με συνθήματα, όπως "όχι άλλο αίμα για την εργοδοσία", "εμείς μιλάμε για ανθρώπινες ζωές και αυτοί μιλάνε για κέρδη και ζημιές", εργαζόμενοι, που συγκεντρώθηκαν χτες το απόγευμα στην πλατεία Κάνιγγος, καταδίκασαν τις συνθήκες που "γεννούν" τα εργατικά ατυχήματα. Με έκδηλη στο πρόσωπό τους, την αγανάκτηση για το θάνατο ενός ακόμα συναδέλφου τους, στο βωμό του κέρδους, οι εργαζόμενοι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του Συνδικάτου Οικοδόμων και άλλων εργατικών σωματείων για συγκέντρωση και πικετοφορία, ώστε να παρθούν επιτέλους μέτρα προστασίας των εργαζομένων.

Ρεπορτάζ:

Ντίνα ΝΤΑΒΟΥ

Σταμάτης ΖΗΣΙΜΟΥ

Μανώλης ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ

Φωτογραφίες:

Μανώλης ΠΑΚΙΑΣ

Γιώργος ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

"Ακουσα το μπουμ", θα πει ταραγμένα ο μικρός Ακης,(δεξιά) ο πατέρας του οποίου δουλεύει στο εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ και συνεχίζει: "Ετρεξα προς τα κάτω με την αδελφή μου. Ψάχναμε τον μπαμπά μας. Είδα καπνούς και φοβήθηκα. Μόλις είδα τον μπαμπά μου να βγαίνει, έτρεξα και τον αγκάλιασα. Ηταν καλά. Ησύχασα"