"Οι εξαφανίσεις και οι δολοφονίες έχουν γίνει πια καθημερινότητα. Οι επιθέσεις της αστυνομίας σε σπίτια υπόπτων και οι αιματοχυσίες δεν κρίνονται ως εντυπωσιακά γεγονότα. Καταλαμβάνουν την έβδομη - όγδοη θέση στα δελτία των ειδήσεων. Στόχος τους είναι να τα συνηθίσουμε όλα αυτά. Να πάψουμε να αντιδρούμε και, έτσι, να μας μετατρέψουν σε μια κοινωνία φόβου"."Εκανα διαβήματα στο υπουργείο Δικαιοσύνης για την υπόθεση του αγνοούμενου Ισμαφιλ Μπαχτσεσί. Ρώτησα αν τον κρατά η Ασφάλεια. Αλλά ο υπουργός δε μου είπε τίποτα. Δε μου είπε καν "το διαψεύδω". Είπε μόνον ότι δεν έχει καμία πληροφορία. Συμπεραίνω, λοιπόν, ότι κάποιοι - μυστικές υπηρεσίες, παρακρατικοί; δεν ξέρω - τον κρατούν".

Οι παρατηρήσεις αυτές ανήκουν σε Τούρκους βουλευτές. Για την ακρίβεια, στους βουλευτές Σαλμάν Καγιά, Μεχμέτ Κερίμογλου και Αλί Ιμπραφιμ Τούτου, που η ελληνική αντιπροσωπεία επισκέφτηκε στο Κοινοβούλιο της Αγκυρας. Και οι τρεις ανήκουν στο "Σοσιαλδημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα", εταίρο του "Κόμματος του Ορθού Δρόμου" και της πρωθυπουργού Τανσού Τσιλέρ στη σημερινή κυβέρνηση.

Η ελληνική αντιπροσωπεία αιφνιδιάστηκε από τις δηλώσεις τους. Μπορεί να γνώριζε πως οι Σοσιαλδημοκράτες, σε αντίθεση με το κόμμα της Τσιλέρ, εκτιμούν ότι ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα της χώρας είναι αυτό της έλλειψης δημοκρατίας και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γνώριζε, ακόμη, ότι Σοσιαλδημοκράτες και "Κόμμα του Ορθού Δρόμου" είχαν κάνει αμοιβαία συμφωνία, που προέβλεπε ότι οι πρώτοι θα βοηθούσαν την Τσιλέρ να περάσει το νομοσχέδιο για τις ιδιωτικοποιήσεις και το δεύτερο θα βοηθούσε τους Σοσιαλδημοκράτες στην προώθηση ενός δικού τους νόμου για τον εκδημοκρατισμό των θεσμών της χώρας. Είχε ακούσει, εξάλλου, πως ορισμένα στελέχη του κόμματος αυτού, και ιδιαίτερα ο Ερτσάν Καρακάς, είχαν διαμαρτυρηθεί έντονα για την καταδίκη σε πολύχρονη φυλάκιση των Κούρδων βουλευτών. Παρ' όλα αυτά, δεν περίμενε τέτοιες ανοιχτές καταγγελίες από την πλευρά των βουλευτών που συνάντησε.

Ο Αλί Ιμπραφιλ Τούτου είναι μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και της ειδικής υποεπιτροπής που ασχολείται με το θέμα του Τούντζελι.

"Επιτροπή και Υποεπιτροπή ουσιαστικά δε δουλεύουν", μας είπε. "Τα κόμματα δε στέλνουν τους αντιπροσώπους τους. Εξάλλου και όταν προσπαθήσαμε να δουλέψουμε, ο στρατός μάς σταμάτησε. Είχαμε πάει να επιθεωρήσουμε την κατάσταση στο Τούντζελι, όπου υπήρχαν καταγγελίες για πυρπολήσεις σπιτιών και αναγκαστικές εκκενώσεις χωριών. Αλλά ο στρατός δε μας άφησε να περάσουμε. Νομίζω ότι, αν η κυβέρνηση θέλει πραγματικά να κάνει κάτι, πρέπει να μας δώσει τουλάχιστον ελευθερία κίνησης", κατέληξε ο Αλί Ιμπραφιμ Τούτου.

"Χτυπούν αδιάκριτα και καθημερινά για να τρομοκρατήσουν όλον τον κόσμο", τόνισε ο Μεχμέτ Κερίμογλου. "Θέλουν να διαλύσουν όλες τις λαϊκές οργανώσεις και να συντρίψουν κάθε λαϊκό κίνημα. Στόχος είναι να μετατρέψουν την Τουρκία σε ένα απέραντο βασίλειο του φόβου, ώστε να μπορούν να προωθούν δίχως αντιστάσεις τα σχέδιά τους, οικονομικά ή στρατιωτικά".

"Οι παρακρατικοί δολοφόνοι δε συνδέονται μόνο με το στρατό, αλλά και με παράγοντες ή άτομα της οικονομικής εξουσίας στη χώρα μας", κατέληξε ο Μ. Κερίμογλου, που αξίζει να σημειωθεί ότι, καθ' όλη τη διάρκεια τη συνομιλίας μας, δεν έκανε καθόλου λόγου για "τουρκικό" λαό αλλά για "λαούς της Ανατολίας".

Ο Σαλμάν Καγιά, από την πλευρά του, που η τουρκική αστυνομία δε δίστασε να δείρει άγρια την περασμένη Πρωτομαγιά, στη διάρκεια της μεγάλης εργατικής διαδήλωσης της Αγκυρας, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο της μυστικής αστυνομίας και των παρακρατικών.

"Σε κάθε κράτος υπάρχουν μυστικές υπηρεσίες. Στην Τουρκία, όμως, οι μυστικές υπηρεσίες φαίνεται να είναι στενά συνδεδεμένες με τους εθνικιστές - φασίστες του Τουρκές και ορισμένες παρακρατικές ομάδες δολοφόνων, που κανείς δεν ξέρει ποιοι τις αποτελούν, αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχουν. Οι δυνάμεις αυτές δεν ελέγχονται από την κυβέρνηση, αλλά λειτουργούν έξω - και, συχνά, πάνω - από αυτήν".

"Αυτοί αποτελούν την πραγματική εξουσία της χώρας", συνέχισε ο Σαλμάν Καγιά. "Για να το καταλάβετε, θα σας πω μόνον πως οι βουλευτές, οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι του λαού από το νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας, δεν μπορούν να επισκεφτούν τις περιφέρειές τους, δίχως την άδεια του στρατού. Που πολλές φορές, μάλιστα, δεν τους τη δίνει".

Τον ρωτήσαμε ποια είναι, κατά τη γνώμη του, τα αληθινά κέντρα εξουσίας και συμφέροντα που βρίσκονται πίσω από όλα αυτά.

"Δεν είμαι σε θέση να σας πω με σαφήνεια", απάντησε. "Αυτό που γνωρίζω, όμως, πολύ καλά είναι πως, καθημερινά, όλο και περισσότεροι δολοφονούνται ή εξαφανίζονται. Οι ανακοινώσεις του στρατού δίνουν συχνά απολογισμούς νεκρών ανταρτών και προσθέτουν ότι αυτοί σκοτώθηκαν σε μάχη. Αλλά αυτό είναι ψέμα. Τις περισσότερες φορές, πρόκειται για απλούς ανθρώπους που πέφτουν θύματα των παρακρατικών. Οσο για τις μυστικές μας υπηρεσίες, είναι πασίγνωστο ότι συνεργάζονται στενά με τη CIA. Για πολλά θέματα της χώρας αποφασίζουν, τελικά, οι Αμερικανοί".

Σαστισμένοι, εγκαταλείψαμε το Κοινοβούλιο...

Μ. ΤΟΛΙΑ

"Οχι, όσες φυλακές κι αν επισκέφτηκα, δεν είδα ποτέ όργανα βασανισμού στο εσωτερικό τους".

"Η πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, που καταγγέλλει τις παραβιάσεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Τουρκία είναι, πιστεύω, μονόπλευρη. Εξάλλου, τα περιστατικά που αναφέρει δεν είναι αποδεδειγμένα".Ο Σαμπρί Γιαβούζ, πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής του τουρκικού Κοινοβουλίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, προσπάθησε "φιλότιμα" να καλύψει την κυβέρνησή του. Αρνήθηκε σχεδόν τα πάντα, απάντησε στις ερωτήσεις μας με ευγένεια, ασάφειες και υπεκφυγές. Αλλά δεν κατάφερε καθόλου να πείσει κανέναν μας για την αλήθεια των ισχυρισμών του.

Αντίθετα, μάλιστα, μας επέτρεψε να συνειδητοποιήσουμε πολύ καλά τη διάθεση συγκάλυψης που χαρακτηρίζει την τουρκική κυβέρνηση και τα κύρια όργανά της μπροστά στα εγκλήματα σε βάρος των ανθρώπων και των δικαιωμάτων τους που τελούνται στη χώρα. Μας επέτρεψε να καταλάβουμε πως η Επιτροπή μες στο φιλόδοξο όνομα της οποίας ήταν πρόεδρος δεν ήταν παρά μια "βιτρίνα".

Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ιδρύθηκε το 1991, μετά από σχετική πρωτοβουλία του συμπολιτευομένου Σοσιαλδημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος. Αλλά οι αρμοδιότητές της ήταν από την αρχή περιορισμένες. Το έργο της είναι να δέχεται καταγγελίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βασανιστήρια εξαφανίσεις και, στη συνέχεια, να απευθύνει αιτήσεις για έρευνα στους Εισαγγελείς Κρατικής Ασφάλειας και τους διευθυντές φυλακών και Ασφάλειας. Οι τελευταίοι δεν έχουν, βέβαια, παρά να τις διαψεύσουν και το ζήτημα τελειώνει εκεί.

Η Επιτροπή μπορεί επίσης να συγκροτεί επιτροπές για να ερευνούν συγκεκριμένα ζητήματα παραβιάσεων. Μέχρι στιγμής, έχουν συσταθεί υποεπιτροπές για τα ζητήματα του Τούντζελι και των "εξαφανίσεων". Αλλά ενδεικτικό των ορίων των επιτροπών αυτών είναι το πρόβλημα που προέκυψε στις εργασίες της υποεπιτροπής για τους "Εξαφανισμένους", όταν οι συγγενείς τους αρνήθηκαν να συνεργαστούν μαζί της. Αιτία; Επικεφαλής της είχε οριστεί ο εθνικιστής ακροδεξιός βουλευτής και φίλος του Τουρκές Οκές Κενγκέρ - Σεντιλέρ, που θεωρείται ως ο κύριος ένοχος της μεγάλης σφαγής των Κούρδων στο Καχραμάν Μαράς το 1978!

"Πρόκειται για μια δικτατορία με κοινοβουλευτικό πρόσωπο".

Με τα λόγια αυτά περιέγραψε το καθεστώς και την κατάσταση στην Τουρκία ο δικηγόρος, Δ. Χατζηπαναγιώτου, στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που έδωσε χτες η ελληνική αντιπροσωπεία, η οποία επισκέφτηκε τη γειτονική χώρα για το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα συμπεράσματα και οι παρατηρήσεις των μελών της αντιπροσωπείας αντανακλούσαν με τον καλύτερο τρόπο τις όψεις της καταστολής που ασκείται στην τουρκική κοινωνία και του δράματος των λαών της:

"Δεν υπάρχει και δε λειτουργεί κράτος δικαίου στην Τουρκία", παρατήρησε ο εκπρόσωπος του ΔΣΑ, δικηγόρος Παναγιώτης Κανελλάκης.

"Αντίθετα, συνέχισε, τα ανθρώπινα δικαιώματα μοιάζουν να αποτελούν ένα δυτικό είδος πολυτελείας. Ο τουρκικός λαός, μολονότι σε σημαντική έκταση αντιστέκεται, είναι πια εθισμένος στην παραβίασή τους. Ενας αθέατος παρακρατικός μηχανισμός, που οι συνομιλητές μας βουλευτές, δημοσιογράφοι, αγωνιστές, μάς ανέφεραν κάθε τόσο με τον όρο "κοντρ - γκερίλα" έχει αναλάβει το έργο της τρομοκρατίας του λαού και της καταστολής κάθε δυναμικής λαϊκής διεκδίκησης".

"Κάποτε, μιλούσαμε για τους αγνοουμένους της Κύπρου. Τώρα πια, οφείλουμε να μιλάμε και για τους αγνοουμένους της Τουρκίας", υπογράμμισε ο Δημήτρης Χατζηπαναγιώτου, που συμμετείχε στην αποστολή ως εκπρόσωπος της Ελληνικής Επιτροπής Διεθνούς Δημοκρατικής Αλληλεγγύης, αλλά και του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

"Η κατάσταση στην Τουρκία σήμερα θυμίζει πολύ την κατάσταση στη χώρα μας στα χρόνια της δικτατορίας", συνέχισε. "Οι περισσότερες οργανώσεις είναι παράνομες και οι συνδεδεμένες μαζί τους νόμιμες ομάδες ή σχήματα πασκίζουν μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες να βοηθήσουν τα θύματα των κρατικών διώξεων και να ενημερώσουν την κοινή γνώμη της χώρας, αλλά ιδιαίτερα των κρατών του εξωτερικού. Ας μην ξεχνάμε ότι το τουρκικό κράτος έχει σαφείς δεσμούς και εξαρτήσεις από τα κράτη της Δύσης και μόνον αν η κοινή γνώμη των συγκεκριμένων κρατών πιέσει τις κυβερνήσεις τους να πάψουν να το στηρίζουν, μπορούμε να προσδοκούμε τη βελτίωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία".

Η Ιωάννα Σωτήρχου, δημοσιογράφος της "Ελευθεροτυπίας", από τη μεριά της, επέμεινε ιδιαίτερα στην απαράβλητη ψυχική δύναμη και αγωνιστικότητα των ανθρώπων, που η ελληνική αντιπροσωπεία συνάντησε, μέσα κι έξω από τις φυλακές.

"Νομίζω πως ένα και μόνον πράγμα αρκεί να δώσει το στίγμα της τουρκικής πραγματικότητας", κατέληξε. "Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, και στην Ελλάδα, αν εξαφανιστεί κάποιος, οι δικοί του επισκέπτονται την αστυνομία και της ζητούν να ψάξει να τον βρει. Στην Τουρκία, όμως, αν εξαφανιστεί κάποιος, οι δικοί του είναι πεπεισμένοι ότι τον έχει συλλάβει κάποιος κατασταλτικός μηχανισμός: αστυνομία, ασφάλεια ή χωροφυλακή. Και πηγαίνουν στην αστυνομία μόνον και μόνον για να ζητήσουν πληροφορίες για την τύχη του, σίγουροι, ότι, μολονότι τον κρατά, το πιθανότερο είναι να το διαψεύσει".

Τα πρόσωπα ενός

δύσκολου αγώνα

"Οταν προσπαθήσαμε να κάνουμε κάτι για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο στρατός ουσιαστικά μάς εμπόδισε", παρατηρεί ο Αλί Ιμπραφιλ Τούτου

"Σκοτώνουν και τρομοκρατούν, μόνο για εκφοβισμό. Για να μη σηκώσει κανείς το κεφάλι", υπογραμμίζει ο Σαλμάν Καγιά

"Οι παρακρατικοί δολοφόνοι συνδέονται, όχι μόνο με το στρατό, αλλά και με παράγοντες της οικονομικής εξουσίας της χώρας μας", καταγγέλλει ο βουλευτής Μεχμέτ Κερίμογλου

Ο Σαμπρί Γιαβούζ, πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, έκανε τα πάντα για να πείσει την ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία ότι στην Τουρκία δεν υπάρχει, δα, και κανένα σοβαρό πρόβλημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων! Αλλά κατάφερε ακριβώς το αντίθετο