Από τους πιο δυναμικούς και αναπτυσσόμενους κλάδους της οικονομίας της χώρας είναι η βιομηχανία γάλακτος - τροφίμων - ποτών.Μια... ανάπτυξη, ωστόσο, που μεταφράζεται κυρίως σε μια συνεχή αύξηση των ήδη τεράστιων κερδών των βιομηχάνων. Αλλωστε, οι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου φιγουράρουν στον κατάλογο με τις πρώτες πλέον κερδοφόρες 100 επιχειρήσεις. Μια... ανάπτυξη, που συντελείται στο φόντο της συγκέντρωσης του κλάδου σε όλο και λιγότερα χέρια, μέσω των εξαγορών και των συγχωνεύσεων επιχειρήσεων και της δυναμικής διείσδυσης ξένων πολυεθνικών, αλλά και σε βάρος των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων στον κλάδο.

Αποκαλυπτική, η κατάσταση που επικρατεί στην αγορά φρέσκου γάλακτος, όπου τέσσερις μεγάλες γαλακτοβιομηχανίες (ΔΕΛΤΑ - ΦΑΓΕ - ΜΕΒΓΑΛ - ΑΓΝΟ) καλύπτουν το 91,5% της αγοράς.

Το φαινόμενο που επικρατεί τα τελευταία χρόνια είναι οι συνεχείς εξαγορές μικρότερων μονάδων από μεγαλύτερες ή οι συγχωνεύσεις, στην κατεύθυνση τα μεγαθήρια που δημιουργούνται να καλύψουν σχεδόν όλη την γκάμα των προϊόντων. Για παράδειγμα η ΦΑΓΕ του ομίλου Φιλίππου εξαγόρασε τις επιχειρήσεις ΕΒΓΑ, ΚΡΙΣ - ΚΡΙΣ, ΑΛΑΤΙΝΗ, ELITE, ΒΟΣΙΝΑΚΗ, ΚΑΝΑΚΗ, FOLLE (κρουασάν).Δηλαδή, η δραστηριότητά της από τη γαλακτοκομία - τυροκόμηση, όπου προχώρησε η ίδια στην παραγωγή γάλακτος (φάρμες), επεκτάθηκε στους χυμούς και τα τυποποιημένα αγροτικά προϊόντα και έπεται συνέχεια.

Τον ίδιο δρόμο ακολούθησε η ΔΕΛΤΑ του ομίλου Δασκαλόπουλου,που έχει μπει στους χυμούς, πραγματοποιεί εισαγωγές τυποποιημένων, ενώ αγόρασε την FROZA και τον "Μπάρμπα - Στάθη".

Στο "παιχνίδι" έχουν μπει για τα καλά ξένες πολυεθνικές. Ετσι το 15% των μετοχών της ΔΕΛΤΑ αγοράστηκε από τη γαλλική DANONE.Οι εταιρίες ΠΑΥΛΙΔΗΣ και ΚΡΑΦΤ περιήλθαν στον όμιλο "Jacobs Suchard".Στα χέρια της ιταλικής BARILLA έχει περιέλθει η ΜΙΣΚΟ,ο ΜΕΤΑΞΑΣ στην αμερικανογαλλική "Grand Metropolitan",που πήρε επίσης και το "Ούζο 12".Η TASTY περιήλθε στην Pepsico,τα μπισκότα "Παπαδοπούλου" (το 60% των μετοχών) στη γαλλική ΛΟΥ...

Στο χώρο των αναψυκτικών κυριαρχούν η "3Ε",η οποία εξαγόρασε όλα τα εμφιαλωτήρια ανά την Ελλάδα και η Pepsico,ενώ κάποιες πολύ μικρές επιχειρήσεις όπως η ΕΨΑ στο Βόλο ή ο ΚΛΙΑΦΑΣ στα Τρίκαλα προσπαθούν να επιβιώσουν. Στην ποτοποιία επίσης κυριαρχούν οι ξένες πολυεθνικές, ενώ στην οινοποιία ελληνικής ιδιοκτησίας έχουν παραμείνει μόνο οι οινοποιίες Μπουτάρη, Τσάνταλη και Κουρτάκη.

Η μονοπώληση του κλάδου από λίγα μεγαθήρια ευδοκίμησε μέσα στα πλαίσια που έθεσαν οι επιλογές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η συμφωνία της ΓΚΑΤΤ, αλλά και η εφαρμογή τους από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Η δε ανάπτυξη της κερδοφορίας στηρίχτηκε σε πακτωλούς χρημάτων που συνέρρεαν από τον κρατικό κορβανά, μέσω των επιχορηγήσεων για επενδύσεις. Ορισμένες επενδύσεις έγιναν σε χώρες των Βαλκανίων, π. χ. Βουλγαρία κ. α. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η επιχορήγηση από το υπουργείο Ανάπτυξης, 1,222 δισ. δραχμών, του επενδυτικού προγράμματος της ΔΕΛΤΑ για εκσυγχρονισμό της μονάδας παγωτού.

Οι συνέπειες από αυτές τις πολιτικές, που οδήγησαν στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων, είναι μεγάλες τόσο για την αγροτική οικονομία, όσο και γενικότερα για την οικονομία της χώρας. Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι δέχονται μεγάλο πλήγμα, καθώς οι λίγες πλέον επιχειρήσεις μπορούν να συμπιέζουν παραπέρα τις τιμές των αγροτικών προϊόντων και να οδηγούν, σε συνδυασμό με τις ποσοστώσεις και τη γενικότερη αντιαγροτική πολιτική, στη συρρίκνωση του αριθμού των αγροτικών νοικοκυριών. Πλήγμα θα δεχτούν και οι εργαζόμενοι - καταναλωτές από τις ανεξέλεγκτες αυξήσεις στις τιμές πώλησης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η μείωση της τιμής αγοράς γάλακτος από τους κτηνοτρόφους κατά 30% και την ίδια στιγμή η αύξηση της τιμής πώλησης όλων των προϊόντων τον τελευταίο μήνα από 10% έως 20%.

Η εξαγορά της ΜΙΣΚΟ από την BARILLA, που αξιοποιήθηκε από την ιταλική πολυεθνική για την είσοδό της στην ελληνική αγορά και την αντικατάσταση των προϊόντων της ΜΙΣΚΟ με τα δικά της, είναι ενδεικτική για τη συρρίκνωση της παραγωγής και την αύξηση των εισαγωγών που εγκυμονεί η επέλαση των πολυεθνικών και όχι μόνο.

Ο δυναμισμός που εμφανίζει ο κλάδος γάλακτος - τροφίμων - ποτών δεν έχει θετικό αντίκρισμα και για τους εργαζόμενους του χώρου. Αντίθετα, στηρίχτηκε σε ένα μεγάλο βαθμό στο χτύπημα των δικαιωμάτων τους και ο κλάδος αναδείχτηκε σε προνομιακό πεδίο για την προώθηση της απορύθμισης των εργασιακών σχέσεων και την επιβολή ελαστικών μορφών εργασίας.

Παρά την εμφανιζόμενη ανάπτυξη, έχουμε συρρίκνωση των θέσεων εργασίας, καθώς όποιος εργαζόμενος με σύμβαση αορίστου χρόνου συνταξιοδοτείται, δεν αναπληρώνεται ή αναπληρώνεται με συμβασιούχους ορισμένου χρόνου. Στην TASTY από 170 άτομα στην παραγωγή, έχουν μείνει 80. Στην ΑΜΣΤΕΛ από 70 άτομα που απασχολούσε στην παραγωγή, έχουν απομείνει 25 και έχει επιβάλει διπλή ειδικότητα, υποχρεώνοντας τους εργαζόμενους να τρέχουν σαν σβούρες και να κάνουν όλες τις δουλιές.

Στον ΜΕΤΑΞΑ από 170 άτομα στην παραγωγή, έχουν μείνει μόνο 50. Παράλληλα έχει επιβάλει με την απειλή των ομαδικών απολύσεων και πριν ακόμα ολοκληρωθεί ο "κοινωνικός διάλογος" - παγίδα της κυβέρνησης τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας σε μηνιαία βάση! Δηλαδή οι εργαζόμενοι μπορεί να δουλέψουν τη μια μέρα 3 ώρες, την άλλη 12 ώρες ανάλογα κάθε φορά με τις ανάγκες του εργοδότη. Αν ο αριθμός των ωρών εργασίας που έκανε κάποιος όλο το μήνα είναι π. χ. μικρότερος των 160 ωρών, οι ώρες που υπολείπονται μεταφέρονται στον επόμενο μήνα!

Το 8ωρο - 5ήμερο έχει βάλει στο στόχαστρο και η ΔΕΛΤΑ,η οποία υποχρεώνει τους εργαζόμενους να δουλεύουν έξι μέρες τη βδομάδα, απ' τις οποίες τις πέντε μέρες 7ωρο και το Σάββατο 5ωρο! Επιπλέον καταστρατηγώντας τις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας, αμείβει τους εργαζόμενους με βάση την Εθνική, ενώ δεν τους δίνει ούτε καν το μπουκάλι το γάλα που δικαιούνται!

Το παράδειγμα της ΔΕΛΤΑ ακολουθούν και άλλες βιομηχανίες, σε σημείο που η καταστρατήγηση των κλαδικών συμβάσεων να παίρνει τεράστιες διαστάσεις. Σύμφωνα, δε, με καταγγελίες που φτάνουν στα σωματεία, αρκετοί εργαζόμενοι υποχρεώνονται να υπογράφουν ότι πληρώνονται μεγαλύτερα ποσά απ' ό,τι πραγματικά παίρνουν.

Γενικό φαινόμενο αποτελεί επίσης η συρρίκνωση ή κατάργηση των τμημάτων πώλησης και η αξιοποίηση εκεί, είτε εργολάβων, που "συμφέρουν" γιατί απασχολούν ανασφάλιστους, με χαμηλά μεροκάματα και υπό άθλιες συνθήκες εργασίας, είτε εργαζομένων με δελτία παροχής υπηρεσιών, όπως έγινε στην "Κόκα - κόλα".

Σε έξαρση είναι και το φαινόμενο των συμβασιούχων, π. χ. ο ΠΑΥΛΙΔΗΣ που απασχολεί σήμερα 250 εργαζόμενους με συμβάσεις αορίστου χρόνου και 80 άτομα με δίμηνες - τρίμηνες συμβάσεις, που ανανεώνονται συνέχεια και που αν και υποτίθεται καλύπτουν εποχικές ανάγκες, απασχολούνται με τον τρόπο αυτό σχεδόν όλο το χρόνο.

Πρωτοπόρα στην εφαρμογή των κατευθύνσεων της "Λευκής Βίβλου" εμφανίζεται η επιχείρηση ΤΣΙΠΙΤΑ.Σύμφωνα με καταγγελίες συνδικαλιστών, οι 120 περίπου εργαζόμενοι εκεί αμείβονται με μισθούς κάτω και της Εθνικής Σύμβασης, δεν πληρώνονται ούτε τις υπερωρίες, ενώ το 8ωρο είναι άγνωστο γι' αυτούς.

Τα παραπάνω είναι μόλις ένα μικρό δείγμα του εργασιακού μεσαίωνα που τείνει να επικρατήσει στο χώρο, με δεδομένο μάλιστα ότι σε αρκετούς χώρους δεν υπάρχουν καν σωματεία. Η όλη αυτή κατάσταση δεν είναι άσχετη με την πορεία που ακολουθήθηκε στον κλάδο, αλλά και την κυβερνητική πολιτική που τροφοδότησε την ασυδοσία των βιομηχάνων. Μερίδιο ευθύνης πέφτει και στην πολυδιάσπαση του συνδικαλιστικού κινήματος στο χώρο (δραστηριοποιούνται 7-8 ομοσπονδίες), την οποία συντηρούν ορισμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες.

Ο Τ. Δουληγέρης,γραμματέας της Ομοσπονδίας Γάλακτος - Τροφίμων - Ποτών, θα επισημάνει: "Οι μεγαλοβιομήχανοι του κλάδου, με την ανοχή και προτροπή της κυβέρνησης, επιχειρούν να εφαρμόσουν τις επιλογές της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της "Λευκής Βίβλου", καταστρατηγούν την εργατική νομοθεσία και προχωρούν στη σταδιακή απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων". Θα τονίσει ότι "για την αντιμετώπιση αυτής της αντεργατικής λαίλαπας, απαιτείται η ενδυνάμωση των σωματείων ή δημιουργία σε εκείνους τους χώρους που κάτω από την τρομοκρατία των εργοδοτών δεν υπάρχουν.

Σοβαρός ανασταλτικός παράγοντας είναι η πολυδιάσπαση του κινήματος. Στόχος των ταξικών δυνάμεων είναι η συνένωση των ομοειδών Ομοσπονδιών και σε αυτή την κατεύθυνση πραγματοποιούμε συνεχώς περιοδείες και συζητήσεις με τους εργαζόμενους. Την ανάγκη αυτή κατανοούν οι εργαζόμενοι, ωστόσο προσκρούει στις συνδικαλιστικές εκείνες παρατάξεις (ΠΑΣΚΕ - ΔΑΚΕ) που έχουν την πλειοψηφία στις διοικήσεις και επιδιώκουν ένα υποταγμένο συνδικαλιστικό κίνημα για να περνάει ευκολότερα η κυβερνητική πολιτική. Εμείς θα συνεχίσουμε την προσπάθεια, μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος".

Ντίνα ΝΤΑΒΟΥ

Σε οικονομική "ασφυξία" έχει οδηγηθεί η συνεταιριστική γαλακτοβιομηχανίαΑΓΝΟ (ανήκει στην Ενωση Αγελαδοτροφικών Συνεταιρισμών Θεσσαλονίκης), εξαιτίας της πολιτικής και των παρεμβάσεων στην επιχείρηση από την Αγροτική Τράπεζα, η οποία απ' τον περασμένο Μάη έχει κόψει κάθε χρηματοδότησή της. Ετσι οι 550 εργαζόμενοι στην επιχείρηση είναι απλήρωτοι περισσότερο από 4 μήνες, ενώ και οι κτηνοτρόφοι που προσφέρουν γάλα έχουν να πληρωθούν τρεις μήνες!Πριν 15 μέρες η ΑΤΕ διόρισε τέσσερις εκπροσώπους της στη διοίκηση της επιχείρησης, θέτοντάς την υπό πλήρη έλεγχο. Σε συνάντηση με τα επιχειρησιακά σωματεία οι τραπεζίτες αρνήθηκαν να δεσμευτούν τόσο για τις πληρωμές, όσο και για το μέλλον του εργοστασίου.

Η δημιουργία ενός νέου σύγχρονου εργοστασίου, που ξεκίνησε με προϋπολογισμό 4,5 δισ. δρχ. και έφτασε τελικά στα 20 δισ. δραχμές, είχε ως αποτέλεσμα την υπέρογκη αύξηση των χρεών της προς την Αγροτική. Η τελευταία, προκειμένου να κάνει ρύθμιση των χρεών, επέβαλε το '95 το επονομαζόμενο πρόγραμμα "εξυγίανσης". Σε αυτό προβλεπόταν το κλείσιμο παραγωγικών τμημάτων (π.χ. παραγωγής ζωοτροφών), η ιδιωτικοποίηση όλων των υποκαταστημάτων διανομής της ΑΓΝΟ, η εκποίηση περιουσιακών στοιχείων. Επίσης, η μείωση του προσωπικού κατά 200 άτομα και η παρακράτηση κάθε φορά δυο μισθών των εργαζομένων, με τη μορφή των πληρωμών έναντι.

Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος, τον Δεκέμβρη του '96 δόθηκε το υποκατάστημα της Αττικής στην εταιρία "ΔΟΡΚΑΣ ΑΕ",με το δικαίωμα της αποκλειστικής διανομής για 20 χρόνια, με ποινική ρήτρα 3 δισ. δρχ. στην ΑΓΝΟ, αν καθυστερούσε να την τροφοδοτήσει κλπ. Η Αγροτική, αν και γνώριζε τους - επαχθείς πραγματικά - όρους της σύμβασης αυτής πριν καν υπογραφεί, "θυμήθηκε" μετά από έξι μήνες να ζητήσει την αλλαγή τους, να σταματήσει με αυτό το αιτιολογικό τη χρηματοδότηση και να φέρει την επιχείρηση στο "αμήν".

Η ΑΓΝΟ είναι μια απ' τις μεγαλύτερες γαλακτοβιομηχανίες της χώρας και παίζει σημαντικό ρόλο στη στήριξη του εισοδήματος των κτηνοτρόφων της Μακεδονίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η τιμή αγοράς του γάλακτος, που προσφέρει στους παραγωγούς κυμαίνεται στις 118 δρχ., υποχρεώνοντας και τις υπόλοιπες γαλακτοβιομηχανίες να προσφέρουν το ίδιο, ενώ στις περιοχές που δεν παρεμβαίνει, π.χ. Κοζάνη, η τιμή αγοράς του γάλακτος που προσφέρουν οι άλλες γαλακτοβιομηχανίες κυμαίνεται στις 75 με 80 δραχμές το κιλό!