ΚΟΙΝΩΝΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η ανακάλυψη της βίας...

Η επιβολή της πιο αδίστακτης βίας, μαζικής ή ατομικής, σαν μέσο επίτευξης του οποιουδήποτε σκοπού, βρίσκεται στο σύγχρονο κόσμο, όχι μόνο σε λανθάνουσα ετοιμότητα να ανασυρθεί κατά περίπτωση από το κοινωνικό υποσυνείδητο, αλλά κυριαρχεί σαν επίσημη ιδεολογία και κατακλύζει την κοινωνική συνείδηση.

Ακόμα και αν ξεχάσουμε τον τρόπο που καθημερινά επιχειρεί να επιβληθεί στη διεθνή σκηνή η λεγόμενη "Νέα Τάξη" σε κάθε τομέα, στρατιωτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, περιβαλλοντικό κ.ά., "παραδειγματίζοντας" την ανθρωπότητα για τις μεθόδους "νίκης", αλλά και μοιράσματος του δίκιου ή του άδικου, πάλι δεν είναι δυνατό να προσπεράσουμε το γεγονός ότι η επίσημη ιδεολογία πλημμυρίζει τις συνειδήσεις και τα αισθήματα σε όλο σχεδόν το σύγχρονο κόσμο για τον, τάχα, μοναδικό μοχλό κίνησης των πάντων, το λεγόμενο ανταγωνισμό. Με λόγια, θεωρίες και ιδεολογήματα των υποτιθέμενων σοφών, αλλά και με πράξεις των λεγόμενων πρακτικών, ο σύγχρονος άνθρωπος ποτίζεται από την αρχή "θάνατός σου η ζωή μου". Το μαθαίνει στο σχολείο, στον αθλητισμό, στη δουλιά, στο στρατό, παντού όπου έρχεται σε επαφή με οποιοδήποτε τομέα της κοινωνικής ζωής. Πρόκειται για άλλη μία παραμόρφωση των προσωπικοτήτων, που έχει προκαλέσει η σύγχρονη μορφή αποξένωσης. Για παράδειγμα, μαθαίνεις πως δεν έχει σημασία η μόρφωση στο σχολείο παρά μόνο η επιτυχία έναντι αντιπάλων σε κάποια σειρά εξετάσεων. Η δεν αγαπάς το "ωραίο ταξίδι" του αθλητισμού, αλλά τη νίκη έναντι σε κάποιον αντίπαλο, ακόμα και καταστρέφοντας τη σωματική και ψυχική σου υγεία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η φράση ενός σύγχρονου καπιταλιστή, που τυχαίνει να είναι και πρόεδρος στο μεγαλύτερο αθλητικό σωματείο της χώρας, κοντεύει να μετατραπεί σε πυξίδα καθοδήγησης των εκσυγχρονιστών στην Ελλάδα. Το "δίδαγμα", που από βάθος ψυχής συμπύκνωσε από την πείρα του αυτό το σύμβολο της επιτυχίας, ήταν πως πλέον "δεν τρώει το μεγάλο ψάρι το μικρό, αλλά το γρήγορο τρώει το αργό". Γίνετε "γρήγοροι", για να φάτε ό,τι βρίσκεται μπροστά σας, διδάσκεται το παιδί στο σχολείο και ο πολίτης στη ζωή. Ο "αργός" χάνει, αλλά, επίσης, πιο πολύ χάνει με τα δικά τους πρότυπα και αξίες εκείνος που δε θέλει το παιχνίδι τους, απέχει από τους ρυθμούς που θέλουν να του παίξουν και αναζητά την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του σε άλλους δρόμους και "γήπεδα" από αυτό του ασύδοτου ανθρωποφάγου ανταγωνισμού. Τότε τον βγάζουν περιθώριο και στην ανάγκη, όταν τους στέκεται εμπόδιο, τον ξεφωνίζουν για γραφικό...

Σκοπός ζωής και τα μυαλά στα κάγκελα

Ας αφήσουν, λοιπόν, τις υποκρισίες και την ανησυχία τους κάθε φορά που εκείνο που διδάσκουν με λόγια και πράξεις παίρνει, με κάποιες αφορμές ή σκοπιμότητες, την κανονική υλική του υπόσταση και βλέπουμε κεφάλια να ανοίγουν και "τα μυαλά στα κάγκελα...".

Επειδή η βία, μαζική ή ατομική, είναι συστατικό κομμάτι της ιδεολογίας τους, όταν τη βλέπουμε να χρησιμοποιείται φαινομενικά ανεξέλεγκτα και απρόκλητα, το μυαλό πρέπει να αναζητά, όχι τι την προκάλεσε κάθε φορά, αλλά ποιος επιδιώκει τι, από τη χρήση της. Για παράδειγμα, η άσκηση βίας βρίσκεται, έτσι και αλλιώς, πάντα παρούσα στο γεγονός αυτής καθεαυτής, της δημιουργίας και συντήρησης από πλευράς των παραγόντων των αθλητικών σωματείων, των λεγόμενων συνδέσμων των φιλάθλων. Βρίσκονται πάντα εκεί καλοοργανωμένοι, καλοταϊσμένοι (αν όχι πάντα με απ' ευθείας μισθούς, τότε με φτηνά εισιτήρια, με ταξίδια κ.ά., ανάλογα την ιεραρχία και την "προσφορά"...), ποτισμένοι με το φανατισμό, σε ετοιμότητα για πάσα χρήση... Χρόνια τώρα, έχει διαμορφωθεί πρόσφορο έδαφος, όχι μόνο με τους μηχανισμούς της ταύτισης, που με τους συμβολισμούς της οπαδοποίησης δημιουργούσε ξεχωριστά ψυχολογικά πλήθη, έτοιμα να συγκρουστούν για το όνομα, το χρώμα, τη σημαία, αλλά μέσα από τους οργανωμένους συνδέσμους να αποκτήσουν έστω προσωρινό "σκοπό ζωής" και ιδεολογία... Οταν ακούς τους σύγχρονους ηγέτες αυτών των συνδέσμων, όλο και πιο πολύ εκπλήσσεσαι πλέον, από το γεγονός ότι δεν είναι πια οι παλιοί ανεγκέφαλοι φωνακλάδες, αλλά όλο και συναντάς ανθρώπους, που μυρίζουν επαγγελματισμό, κάνουν μάνατζμεντ, γνωρίζουν οργάνωση, ακολουθούν γραμμή... Τέτοιοι "αξιωματικοί" δε λειτουργούν πλέον παρορμητικά και κατά πώς θα τους καπνίσει, αλλά αναλαμβάνουν την κινητοποίηση του κόσμου τους κατά σκοπιμότητα και κατά περίπτωση και, όπως αποδείχνεται, πάντα με το αζημίωτο... Η αυτοτέλεια, που κατά καιρούς φαίνονται να έχουν από τους προέδρους των ομάδων, είναι γιατί ή έχουν αλλάξει στρατόπεδο και παίζουν το παιχνίδι της "αντιπολίτευσης" ή λουφάζουν για μελλοντικές αποστολές. Για παράδειγμα, χρόνια πριν ακούσαμε για τη διάλυση των συνδέσμων του Παναθηναϊκού, αλλά κάθε φορά που χρειάζονται εμφανίζονται οι διάφοροι "Κόκνεϊς" και οι παραφυάδες τους.

Νονοί της βίας στην προστασία

Σε μια κοινωνία όπου απόλυτος νόμος είναι ο νόμος του ισχυροτέρου και ο τρόπος οργάνωσης των αθλητικών παιχνιδιών δεν αντανακλά παρά αυτό το νόμο, όταν κανείς βλέπει τις αντιθέσεις να οδηγούν στη βία δεν εκπλήσσεται, αλλά αναζητά τις σκοπιμότητες. Για παράδειγμα, ποιος είναι ο στόχος του κράτους που απότομα ανακάλυψε τη βία στα γήπεδα και αντί να την αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τη διαχέει σκορπώντας την, τρομοκρατικά, σε περιοχές και πόλεις ολόκληρες; Γιατί κάθε φορά που γίνονται, υποτίθεται, εξονυχιστικοί έως και ταπεινωτικοί έλεγχοι στους φιλάθλους, τα όπλα, οι κροτίδες, οι φωτοβολίδες βρίσκονται άφθονες στα χέρια των λεγόμενων οργανωμένων φιλάθλων; Γιατί έρχεται και ξαναέρχεται με διάφορους τρόπους το ζήτημα της ιδιωτικής αστυνομίας από τις ίδιες τις ΠΑΕ; Μήπως για να μας γίνει βίωμα ο όλο και μεγαλύτερος αυθαίρετος αυταρχισμός; Η, μήπως, για να αρχίσουμε να "χωνεύουμε" την ιδέα των ιδιωτικών, των μυστικών κτλ.; Αν υποθέσουμε πως τελικά, με τούτα και με τούτα, τους γίνεται τελικά το χατίρι και καταφέρνουν να περάσουν τους ιδιωτικούς, ποιος εγγυάται πως θα είναι άσχετοι από αυτούς τους ίδιους οργανωμένους, που σήμερα δημιουργούν τα επεισόδια; Επίσης από πού ως πού ανακατεύεται στην υπόθεση η διαφορά για αρμοδιότητες και όχι μόνο για τα έσοδα του ΠΡΟ-ΠΟ μεταξύ πολιτείας και των οργάνων των ΠΑΕ; Ποιος εκβιάζει ποιον και τι θέλει να πετύχει; Εκείνοι οι 123 βουλευτές που ανησύχησαν γιατί απέκλεισαν από την ανησυχία τους το ΚΚΕ, αλλά επίσης και τους σχετικούς με το αντικείμενο βουλευτές των κομμάτων τους; Μήπως το γεγονός ότι τους υποκίνησε αθώα, όπως ομολόγησε σε τηλεοπτική εκπομπή, ο ίδιος ο βουλευτής αδελφός προέδρου μεγάλου αθλητικού σωματείου που φημίζεται για τους οργανωμένους συνδέσμους του και την "καυτή του έδρα" έχει κάποια σχέση;

Η αιτία της απρόκλητης έξαρσης της βίας των τελευταίων ημερών δεν μπορεί παρά να βρίσκεται στην απάντηση ενός από τα παραπάνω ερωτήματα, που, όμως, από ό,τι αποδείχνεται, διαπλέκονται μεταξύ τους και γεννούν καινούρια, με καινούριες αντιθέσεις και θίξιμο συμφερόντων. Το σίγουρο είναι πως δεν μπορούν αυτοί που γεννούν και τροφοδοτούν τη βία να την αντιμετωπίσουν. Οταν ακούμε από αυτούς μέτρα, ξέρουμε πως κάτι επιδιώκουν στη διαμόρφωση των συσχετισμών, που, αργά ή γρήγορα, θα γεννήσει καινούρια βία και αδιέξοδα.

Η λύση βρίσκεται μακριά από το "παιχνίδι τους" σε ένα μαζικό αγώνα ανατροπής του βάρβαρου κόσμου τους.

Παύλος ΑΛΕΠΗΣ

ΕΚΛΟΓΕΣ '98

Συμμαχίες, με ποιον, για ποιον;

Ποιος συμμαχεί, με ποιον, για να κάνει τι, για να ωφεληθεί ποιος; Κλασικά ερωτήματα που τίθενται πάντα στην καθημερινή πάλη, αλλά και όταν προκύπτει θέμα διεκδίκησης όποιας εξουσίας ή απλά θέμα εκπροσώπησης. Λογικά, θα έπρεπε να τεθούν και ενόψει των δημοτικών και νομαρχιακών εκλογών. Ηδη στην πιάτσα κυκλοφορούν απαντήσεις - με την προβολή διαφόρων προσώπων - χωρίς όμως να έχουν τεθεί τα ερωτήματα. Το παράδοξο είναι μόνο φαινομενικό. Τα πρόσωπα που επιλέγονται και προβάλλονται ως οι πλέον κατάλληλοι εκφραστές αυτών των συμμαχιών που σήμερα οικοδομούνται, αντανακλούν εξελίξεις που έχουν ήδη δρομολογηθεί καιρό πριν, όταν ωμά τέθηκε για μία ακόμα φορά το ερώτημα "ποιος με ποιον". Σύμπραξη μεταξύ πολιτικών δυνάμεων, αλλά κυρίως μεταξύ πολιτικών δυνάμεων και οικονομικών συμφερόντων. Συμμαχίες που εκφράστηκαν με κραυγαλέο τρόπο, όταν δόθηκε σε πολιτικό επίπεδο η μία, μοναδική και καταλυτική για τις εξελίξεις που ακολούθησαν απάντηση: 286 υπέρ, 8 κατά, 1 παρών. Τότε, δηλαδή, που δεν επαναβεβαιώθηκε απλά η επί της ουσίας πολιτική συμφωνία δυνάμεων που εμφανίζονταν ως διαφορετικές, αλλά και η κοινή πρακτική τους για τη διά πυρός και σιδήρου επιβολή μιας συνθήκης (του Μάαστριχτ) που θυσίαζε την Ελλάδα και το λαό της στη δρομολογημένη προσπάθεια καπιταλιστικής ενοποίησης. Μιας συνθήκης, που πάρα πολύ γρήγορα αποδείχτηκε ικανή να μετατρέψει ακόμα και αυτόν τον "ύπνο του δικαίου" σε μόνιμο εφιάλτη, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα εργαζόμενα λαϊκά στρώματα.

***

Λέξεις, όπως "ιδιώτης", "ανταγωνισμός", "αγορά", "κέρδος" θεοποιήθηκαν για να αιτιολογήσουν τη γιγαντιαίας έκτασης ληστεία των λαϊκών εισοδημάτων, την αφαίρεση κατακτήσεων (πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών). Στο διά ταύτα της Αυτοδιοίκησης, σ' ένα από τα πιο κρίσιμα προβλήματάτης, το οικονομικό, η όλη εξέλιξη καθρεφτίζεται στους ύψους 1,5 τρισεκατομμυρίων δρχ. φόρους που αφαιρέθηκαν από το λαϊκό εισόδημα, παρακρατήθηκαν από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, δεν αποδόθηκαν στους δικαιούχους ΟΤΑ, που αναγκαστικά οδηγήθηκαν στα όρια της μη λειτουργίας και στη συνέχεια έγιναν το άλλοθι για τη νέα επέλαση στις τσέπες των δημοτών, με όπλο όλο το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της ΤΑ και τη νομοθετική αλλαγή του διοικητικού χάρτη (σχέδιο Καποδίστριας 1 και 2). Παραμονές των εκλογών - κι ας γίνουν ένα χρόνο μετά - έχει τεράστια σημασία να μην επιβεβαιωθεί στην πράξη η κυνική πρόβλεψη Μητσοτάκη "ποιος θα θυμάται τότε". Για παράδειγμα δε δικαιούμαστε να αφήσουμε να περνά ασχολίαστο το γεγονός ότι η υπογραφή της κυρίας Δαμανάκη - ως αρχηγού κόμματος τότε - υπάρχει φαρδιά πλατιά κάτω από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, όπως επίσης είναι δηλωμένη και έντυπα η και με τα δύο χέρια έγκρισή της στο σχέδιο "Καποδίστριας".

***

Τελικά, για να κριθούν οι όποιες συμμαχίες εκφράζονται σήμερα στα πρόσωπα διαφόρων υποψηφίων, κρίσιμο δεν είναι μόνο το τι λένε αυτά τα πρόσωπα σήμερα, αλλά και τι έκαναν, τι κάνουν και κυρίως τι δε λένε. Κλασικό παράδειγμα ο Αβραμόπουλος, που θεωρητικά τη μία μέρα κάλεσε σε συμμαχία για να αντιμετωπιστεί η από την εφημερίδα "Το Βήμα" επίθεση Λαμπράκη στην Αυτοδιοίκηση, την άλλη μέρα από το βήμα της ΚΕΔΚΕ εκστόμισε ύμνους για τη συμβολή του Λαμπράκη στη δημοκρατική ενημέρωση για να εισπράξει μία μέρα μετά ένα ιλουστρασιόν εξώφυλλο στον "Οικονομικό Ταχυδρόμο".

Η περίπτωση του ΣΥΝ είναι επίσης χαρακτηριστική του ποιος συμμαχεί με ποιον. Μέσα στο Μέγαρο Λαμπράκη οι πολλοί για την έναρξη του συνεδρίου της ΚΕΔΚΕ, έξω ένας για να εκφράζεται ο πλουραλισμός. Μέσα στον "κοινωνικό διάλογο" όλοι μαζί, έξω όταν έχει πλέον γίνει η δουλιά. "Ναι" στον "Καποδίστρια" όσο καιρό η κυβέρνηση προωθεί το σχέδιο, "όχι" με δήλωση ο Δραγασάκης στη Βουλή, αλλά και "πειθαρχώ". Ποιος κερδίζει από τα θολά νερά; Αυτός είναι και ο σύμμαχος του ΣΥΝ.

Για το ΠΑΣΟΚ μάλλον δε χρειάζονται πολλά παραδείγματα. Αυτό που προωθείται στην Πετρούπολη "συμμαχία όλων για να πέσει ο κομμουνιστής Γιώγος" τα λέει όλα.

***

Με δεδομένη την κεντρική πολιτική - και με οικονομικά ανταλλάγματα επιμένουμε - συμμαχία, επί μέρους εμφανίζονται διάφορες μορφές. Π. χ. Σκοτινιώτης στο Βόλο ενάντια στους αγρότες την κρίσιμη στιγμή που η κυβέρνηση τρύπαγε τα λάστιχα. Στο Χαϊδάρι ο ΣΥΝ αποχωρεί από το δήμο, αλλά οι αντιδήμαρχοί του παραμένουν. Η μάχη για την κουτάλα έχει κι αυτή την αξία της. Ενόψει "Ολυμπιακών 2004" ο ΣΥΝ ψηφίζει μαζί με ΠΑΣΟΚ και ΝΔ στο Δήμο της Αθήνας την ανατροπή του Ρυθμιστικού Σχεδίου. Οι εργολάβοι καθορίζουν τη συμμαχία. Στο Χαλάνδρι ο Πατακός, μόλις αντιλαμβάνεται ότι τα σκάνδαλα στους δήμους θα κυριαρχήσουν ως πεδίο αντιπαράθεσης, βγαίνει και υμνεί τον Λαμπράκη. Τα παραδείγματα πάμπολλα κι όσο πλησιάζει ο χρόνος των εκλογών, το τοπίο θα γίνεται ακόμα πιο θολό.

Ηδη είναι σε εξέλιξη μια επιχείρηση συναισθηματικού εγκλωβισμού του κόσμου. Εμφανίζουν συμμαχίες "κεντροαριστερών", "προοδευτικών", "αντιδεξιών", ό,τι πιάσει η απόχη. Και αφήνουν στον Αναγνωστόπουλο της ΝΔ τη μόνη επιλογή που μένει ανοιχτή: "Με οποιονδήποτε, αρκεί να μη δηλώσει ότι εκπροσωπεί το τάδε κόμμα". Ο καιροσκοπισμός σε όλο του το μεγαλείο.

***

Τι σχέση έχουν αλήθεια όλα αυτά με τα πραγματικά λαϊκά συμφέροντα; Τι σχέση έχουν αυτού του τύπου οι συμμαχίες με αυτές που συνιστούσαν δήμαρχοι όπως ο Παξιμαδάς (μαζί με το λαό, κατάληψη χώρων, παραπομπή σε δίκη), ο Κιντής (μαζί με το λαό, κόντρα στους Νασταίους), ο Βακαλόπουλος (μαζί με το λαό για τα Σφαγεία), ο Πατσιλινάκος (μαζί με το λαό για την υπεράσπιση της Ζώνης); Καμία σχέση. Τα πρόσωπα που προβάλλονται σήμερα ως αποτέλεσμα διαφόρων συμμαχιών, όχι τυχαία, προβάλλονται με ένα και μόνο κοινό στοιχείο. Οτι θα είναι καλοί διαχειριστές. Τι θα διαχειριστούν, ποια πολιτική; Τα πρόσωπα απαντούν με σιωπή σε τέτοια ερωτήματα. Και όσοι έχουν αναλάβει να τους πλασάρουν, συμπληρώνουν το κενό προβάλλοντας το μόνο που έχουν. Κάποια σιδερωμένα χαμόγελα.

***

Κόντρα σ' όλο αυτό το σκηνικό, οι κομμουνιστές έχουν κάνει καθαρά εξαρχής: Τις προγραμματικές αρχές και θέσεις πάνω στις οποίες θα επιδιώξουν τις όποιες συμμαχίες τους. Την απόφασή τους να μην εξαγνίσουν κανέναν πέρα απ' όσους βεβαιωμένα έχουν σταθεί μέχρι τώρα με μια συνέπεια αγωνιστική στο πλευρό του λαϊκού κινήματος. Τα 16 σημεία (σ. σ. παρουσιάζονται στη σελίδα 11 του σημερινού φύλλου) που παρουσίασε το βράδυ της Παρασκευής ο υποψήφιος για τη δημαρχία της Αθήνας Λεων. Αυδής,είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα που απαντά στο ποιος με ποιον, για τι, σε όφελος ποιου.

Θανάσης ΛΕΚΑΤΗΣ

Η ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1974 - 1981

Το ΚΚΕ ενάντια στον αναθεωρητισμό

Οπως είναι γνωστό, η περίοδος που αρχίζει με το φθινόπωρο του 1974 ήταν η περίοδος εκείνη που το ΚΚΕ, ύστερα από απαγόρευση 27 ολόκληρων ετών, αρχίζει να λειτουργεί και πάλι σαν νόμιμο κόμμα.

Από την πρώτη στιγμή κιόλας της νέας αυτής περιόδου και σε όλη τη διάρκειά της, ανάμεσα στα άλλα, μπροστά στο ΚΚΕ βρίσκεται ένα καθήκον εξαιρετικά δύσκολο και πολύπλοκο: Η πάλη ενάντια στον αναθεωρητισμό.

Το καθήκον αυτό, βέβαια, δεν ήταν κάτι το εντελώς καινούριο και πρωτοφανές. Γι' αυτό, ίσως, θα ξενίζει τον αναγνώστη η τόσο εμφαντική αναφορά του. Ωστόσο, η αναφορά αυτή δεν είναι τυχαία. Και αυτό γιατί το πρόβλημα αυτό αποκτά, ειδικά στην περίοδο αυτή, σοβαρές, καινούριες πλευρές, που του δίνουν νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Το κυριότερο τέτοιο χαρακτηριστικό είναι, αναντίρρητα, η εμφάνιση και στερέωση ενός ξεχωριστού κομματικού σχηματισμού, που γίνεται πολιτικός φορέας του αναθεωρητισμού, του λεγομένου ΚΚΕ εσωτερικού.Το κόμμα αυτό, ιδρυμένο ήδη το 1968, καταλαμβάνει και αυτό μια θέση στο κομματικό και πολιτικό στερέωμα της χώρας μετά το 1974 και γίνεται ένας από τους πιο επικίνδυνους πολιορκητικούς μοχλούς του συνασπισμού των κυριάρχων τάξεων ενάντια στο ΚΚΕ.

Κεντρική "ανθρώπινη πρώτη ύλη" του κόμματος αυτού ήταν τα μέλη και στελέχη (συχνότατα, μάλιστα, ηγετικά στελέχη) του ΚΚΕ που είχαν αποσπαστεί από αυτό το 1968. Καθώς, όμως, με την πάροδο του χρόνου, τα φαινόμενα φυσικής φθοράς δε λείπουν, το κόμμα αυτό δε μένει και χωρίς κάποια διαδικασία βιολογικής ανανέωσης.

Εντυπωσιακό φαινόμενο, βαθιές αιτίες

Και μόνο αυτό το φαινόμενο θέτει το θέμα της διερεύνησης των αιτίων της εμφάνισης του ρεύματος αυτού στη νέα αυτή μορφή.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό αντανακλούσε βαθύτερες εξελίξεις και αλλαγές μέσα στην ελληνική κοινωνία.

Βασικό χαρακτηριστικό της περιόδου 1950-1990 ήταν μια πορεία γρήγορης (ίσως, μάλιστα, εξαιρετικά γρήγορης) εμπέδωσης του καπιταλιστικού συστήματος στη χώρα μας. Ασφαλώς, ο καπιταλισμός ούτε εμφανίστηκε, ούτε απέκτησε ρίζες, ούτε αναπτύχθηκε βαθύτερα για πρώτη φορά στην Ελλάδα μετά το 1950. Ολα αυτά είχαν συμβεί πολύ νωρίτερα. Ωστόσο, μετά το 1950 δημιουργείται στη χώρα μας, από πολλές απόψεις, μια νέα κατάσταση στον τομέα αυτό. Ο ιμπεριαλισμός, για λόγους κυρίως γεωστρατηγικούς, έχει ανάγκη από μια Ελλάδα σταθερή και σε διαρκή άνοδο, μέσα στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος και της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης, φυσικά. Γι' αυτό, τη βοηθά συστηματικά να αντιμετωπίσει τα αγωνιώδη προβλήματά της, ιδιαίτερα στον τομέα της συσσώρευσης. Η μεταπολεμική ανάκαμψη και η έναρξη μιας παρατεταμένης υψηλής συγκυρίας για τον ιμπεριαλισμό ανοίγουν, από την άλλη μεριά, διεξόδους και για τις ελληνικές εξαγωγές. Μέσα από τέτοιους συνδυασμούς, η Ελλάδα γίνεται "ακόμη περισσότερο καπιταλιστική". Μιλώντας ιστορικά και με κάποιο περιληπτικό τρόπο, μπορούμε να πούμε ότι η περίοδος αυτή είναι για την Ελλάδα περίοδος όπου οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής εκσυγχρονίζονται εντατικά, βαθαίνουν και περνούν σε ανώτερο επίπεδο.

Στις συνθήκες εντατικής και ταχείας οικονομικής ανόδου, στερέωσης της πολιτικής και κρατικής εξουσίας της και εξαρτημένου καπιταλιστικού εκσυγχρονισμού, η μεγαλοαστική τάξη δείχνεται πιο πρόθυμη να κάνει "παραχωρήσεις", κάτω φυσικά, από την πίεση των μαζικών εργατικών αγώνων. Τόσο μέσα από αυτές τις "παραχωρήσεις", όσο και μέσα από την ίδια τη λειτουργία της υψηλής συγκυρίας του καπιταλισμού, όχι μόνο οι υλικές συνθήκες διαβίωσης πλατιών στρωμάτων βελτιώνονται, αλλά και δημιουργούνται νέα κοινωνικά στρώματα. Η χρονική διάρκεια και το βάθος της συγκυρίας έχουν και μια άλλη συνέπεια, που φαίνεται να συμβαίνει για πρώτη φορά: Για να χρησιμοποιήσουμε μια ορολογία σημερινή, που, στην εποχή που εξετάζουμε, ακόμη δεν έχει εμφανιστεί, η Ελλάδα μπαίνει σε μια "πορεία σύγκλισης" με τη Δυτική Ευρώπη. Πρόκειται για μια σύγκλιση καθαρά τεχνητή και βασισμένη σε πρόσκαιρους παράγοντες και, επιπλέον, χωρίς πραγματικά ερείσματα, πράγμα που θα φανεί μετά το 1990. Ωστόσο, σαν "επιφανειακό" φαινόμενο, είναι πλήρως πραγματική και (καθώς, μάλιστα, τραβά και σε μεγάλο μήκος χρόνου) προκαλεί βαθιές αλλαγές στη χώρα.

Το σύνολο αυτών των παραγόντων αποτέλεσε το μαζικό κοινωνικό βάθρο της εμφάνισης και της εξάπλωσης του ρεύματος του καιροσκοπικού αναθεωρητισμού: Της προσπάθειας, δηλαδή, "θαψίματος" των επαναστατικών παραδόσεων του παρελθόντος, της βαθμιαίας απάρνησής τους και της όσο το δυνατόν ταχύτερης συμμετοχής στα άμεσα πλεονεκτήματα που δίνει η τροπή της κατάστασης, που φαίνεται και κάπως "ουρανοκατέβατη".

Πολύ περισσότερο που οι "παραχωρήσεις" της κυρίαρχης τάξης αφορούν αποκλειστικά τον οικονομικό τομέα. Στον πολιτικό τομέα, η εκστρατεία εξόντωσης των επαναστατικών δυνάμεων συνεχίζεται για πολλά χρόνια και, κατά καιρούς, δυναμώνει. Το να είσαι στόχος εξοντωτικών διωγμών στις συνθήκες του Β Παγκοσμίου Πολέμου, που δίνουν την εντύπωση της γενικής κατάρρευσης, και να είσαι το ίδιο στις συνθήκες της μεταπολεμικής εντυπωσιακής ανάκαμψης δεν είναι καθόλου το ίδιο πράγμα και δεν προκαλούν τις ίδιες αντιδράσεις.

Ενδιαφέρον έχει και το ότι τις εκτιμήσεις αυτές παραδέχτηκαν, σε συνέχεια, και οι ίδιοι οι αναθεωρητές. Πολλές αναλύσεις τους, που δημοσιεύτηκαν στην περίοδο 1974-80, περιέχουν τη σωστή επισήμανση ότι το ΚΚΕ εσ. ήταν γέννημα της παραπέρα ανάπτυξης και εμπέδωσης του καπιταλισμού στη χώρα μας.

Το πατρικό ενδιαφέρον του Μεγάλου Αδελφού

Ωστόσο, η εμφάνιση του ΚΚΕ εσ., δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά και μόνο στην απλή και στοιχειακή λειτουργία της καπιταλιστικής κοινωνίας σε μια συγκεκριμένη της ιστορική στιγμή. Σ' αυτή έπαιξε ρόλο (και ρόλο του οποίου η ακριβής έκταση μένει ακόμη να εξακριβωθεί) και ο πολιτικός μηχανισμός κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού και της μεγαλοαστικής τάξης.

Σε βιβλία που έγραψαν εκπρόσωποι των αναθεωρητών, σε πολύ μεταγενέστερες εποχές, ομολογείται ανοιχτά και με πολλά στοιχεία ότι οι ίδιοι και πολλοί άλλοι, οι οποίοι κατονομάζονται, έδρασαν οργανωμένα και για πολύ καιρό μέσα στο ΚΚΕ στα πλαίσια συγκεκριμένου σχεδίου όχι για να το διασπάσουν, αλλά για να το διαλύσουν και να το εξαφανίσουν εντελώς. Είναι αυταπόδεικτο ότι τα σχέδια αυτά ο ιμπεριαλισμός τουλάχιστον τα γνώριζε. Αυτό ακριβώς δημιουργεί και το καθήκον του ιστορικού να εξετάσει τα διάφορα γεγονότα, που περιέχει η εξέλιξη του ΚΚΕ στην περίοδο μεταξύ 1950-1968, και από μια επιπρόσθετη άποψη: Εκείνη της δυνατότητας να περιέχουν το στοιχείο της "από τα μέσα" υπονομευτικής ενέργειας του ιμπεριαλισμού. Μπορεί να στέκεται κανείς απλά και μόνο στις ιδεολογικές σχέσεις μεταξύ αναθεωρητισμού και ιμπεριαλισμού; Είναι ερώτημα που η ιστορία κατά πάσα πιθανότητα θα απαντήσει.

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

Την Τρίτη: Ο ρόλος του ΚΚΕ εσ.